Türkiye’ye Adaptasyon Sağlamış Tropik Meyve Türleriyle İlgili Çalışmalardan İlk İzlenimler

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: Özel Sayı, 146 - 151, 28.07.2023

Banu Dal , Hamide Gübbük

https://doi.org/10.51532/meyve.1182344

Bu makale için 28 Temmuz 2023 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/meyve/issue/79131/1389447

Öz

Türkiye, ılıman ve subtropik meyve türlerinin yetiştiriciliği açısından potansiyel öneme sahiptir. Küresel ısınmanın da etkisi ile son yıllarda tropik türlerinin yetiştiriciliğine ve tüketimine olan ilgi de artmaya başlamıştır. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Antalya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ortaklığı ile yürütülen “Değişik Tropik Meyve Türlerinin Antalya Koşullarına Adaptasyonu Üzerinde Araştırmalar” konulu proje kapsamında, passiflora, pitaya, guava, longan, litchi ve mango türlerine ait çeşitler, Amerika Birleşik Devletleri’nden ithal edilmiştir. Proje sonucunda, Gazipaşa ilçesi Macar ve Yakacık lokasyonlarında mikroklima alanlarda tüm türlerin adapte olduğu saptanmıştır. Adaptasyon açısından, passiflora, guava, pitaya, longan, litchi ve mango; damak tadına uygunluk açısından mango ve litchi, meyve rengi, görünüm ve pazarlanabilirlik açısından ise pitaya ön plana çıkmıştır. Guava adaptasyonunun iyi olmasına rağmen raf ömrü ve tat açısından tercih edilebilir bulunmamıştır. Adapte olan türler ile ilgili günümüze kadar ülkemizde çoğaltma yöntemleri, döllenme biyolojisi ve kısıntılı sulama, suptropik iklim koşullarında açıkta ve örtüaltında yetiştiricilik, değişik terbiye sistemlerinin verim ve kalite üzerine etkileri gibi değişik konularda çalışmalar yapılmıştır. Bu makalede, Türkiye’de yetiştirilen tropik türleri ile ilgili, günümüze kadar geçen süreçte, adaptasyon çalışmalarının sonuçları ve adapte olan türler ile ilgili günümüze kadar yapılan çalışmalara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Passiflora, pitaya, mango, longan, litchi, guava

First Impressions of Studies on Tropical Fruit Species Adapted to Turkey

Bu makale için 28 Temmuz 2023 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/meyve/issue/79131/1389447

Öz

Turkey has potential for the cultivation of temperate and subtropical fruit species. With the effect of global warming, interest in the cultivation and consumption of tropical species has started to increase in recent years. Varieties of passiflora, pitaya, guava, longan, litchi and mango species within the scope of the project titled "Research on the Adaptation of Different Tropical Fruit Species to Antalya Conditions" carried out in partnership with the Batı Akdeniz Agricultural Research Institute, Akdeniz University Faculty of Agriculture and Antalya Provincial Directorate of Agriculture and Forestry were imported from the United States. As a result of the project, it was determined that all species were adapted in the microclimate areas in the Macar and Yakacık locations of Gazipaşa district. In terms of adaptation, passiflora, guava, pitaya, longan, litchi and mango; in terms of taste, mango and litchi and in terms of fruit color, appearance and marketability pitaya stood out. Despite the good adaptation of guava, it was not found to be preferable in terms of shelf life and taste. Studies are carried out on reproduction methods, fertilization biology and limited irrigation in adapted species, open and greenhouse cultivation in subtropical climatic conditions, and the effects of different training systems on yield and quality. In this paper, a general evaluation of the adaptation of tropical species grown in Turkey and examples of studies carried out to date in adapted species are presented.

Anahtar Kelimeler

Passiflora, pitahaya, mango, longan, litchi

Kaynakça

• Balkıç R, 2022. Farklı Yetiştirme ve Terbiye Sistemlerinin Passiflora (passiflora L.)’da Büyüme-Gelişme, Verim ve Kalite Üzerine Etkileri. Akdeniz Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Doktora Tezi, 80 s. Antalya.
• Çağıl HM, Uzunoğlu F, Mavi K, 2018. Farklı Köklendirme Ortamlarının Passiflora Süs Bitkisinde Çelik Köklenmesi Üzerine Etkileri. Bahçe 47 (Özel sayı: 2. Uluslararası Tarım Kongresi. s:289-294.
• Çelik B, 2019. Bazı Guava Genotiplerinin Karakteristik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Melezleme Olanaklarının Araştırılması. Akdeniz Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 48 s. Antalya.
• Dal B, Biner B, Yıldırım I, Özdemir M, Gübbük H, 2022a. Antalya Koşullarıda Pitaya ve Passifloranın Yetiştirme Olanaklarının Araştırılması. Proje Sonuç Raporu. 71 sayfa. (yayınlanmamış).
• Dal B, Biner B, Özdemir M, Gübbük H, 2022b. Litchi (Litchi chinensis) ve Longan (Dimocarpus longan) Meyve Türlerinin Hava Daldırma İle Çoğaltılması Üzerine Farklı Dönem ve Hormon Uygulamalarının Etkilerinin Belirlenmesi. Proje Sonuç Raporu. 50 sayfa. (yayınlanmamış).
• Demirkaplan G, 2020. Pitaya (Hylocereus spp.) da Yabancı Tozlamanın Verim ve Kalite Üzerine Etkisi. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Y. Lisans tezi. 60s. Antalya. (yayınlanmamış).
• Gübbük H, Biner, B, Altınkaya, L, 2016. Passifloranın (Passiflora edulis Sims.) Çoğaltılması ve Fidan Yetiştiriciliği Üzerinde Araştırmalar. TÜBİTAK 1002 pr., 52 s.
• Gübbük H, Biner B, Dal B, Yıldırım I, Taşgın D, Buhur L. 2017. Değişik Tropik Meyve Türlerinin Antalya Koşullarına Adaptasyonu Üzerinde Araştırmalar. Proje Sonuç Raporu. 74 sayfa. Antalya.
• Gübbük H, Kaman H, Ünlü M, Altınkaya L, 2022. Subtropik Koşullarda Sürdürülebilir Pitaya (Hylocereus spp.) Yetiştiriciliği Üzerinde Araştırmalar. TÜBİTAK (Cost), Proje No: 118O672, 142 s. (yayınlanmamış).
• Kelleci E, 2020. Dijital Pazarlama Araçları Kullanımının Pitaya Üreticileri Üzerinde İncelenmesi: Mersin ili örneği. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans, İşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı. 145s. Mersin.
• Soydal A, Gübbük H, Balkıç R, 2019. Pitaya Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine Bakteri Konsantrasyonlarının Etkileri. Mediterrenean Agricultural Sciences. 32(3): 275-280.
• Uğuz MT, Gezici A, 2021. Ejder Meyvesinin Ozmotik Dehidrasyonu ve Kuruma Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi; 4(2): 149-157.
• Usta A, 2022. İn Vitro Koşullarda Pitaya (Hylocereus undatus)’nın Çoğaltılması. Yüksek lisans tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Biyoteknoloji Ana Bilim Dalı. 47 s. Konya.
• Uzunoğlu F, Mavi K, 2016. Çarkıfelek (Passiflora caerulea L.) Türünde İndol Bütirik Asit Uygulamalarının Çelik Köklenmesi Üzerine Etkisi. Bahçe 45. Özel sayı. VII Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. Cilt: 2 Sebze Bağcılık Süs bitkileri. s: 943-949.
• Uzunoğlu F, Mavi K, 2017. Farklı İndol Bütirik Asit Uygulamalarının Çarkıfelek (Passiflora caerulea L.) Türünde Fidan Kalitesi Üzerine Etkisi. Bahçe 46 (Özel Sayı 1: V. Uluslararası Katılımlı Üzümsü Meyveler Sempozyumu s: 183–187.