STOKSUZ SATIŞ SÖZLEŞMELERİNDE MAL TEDARİKÇİSİNİN AYIPTAN DOĞAN SORUMLULUĞU

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 117 - 156, 31.01.2025

Gözde Çağlayan Aygün , Merve Hilal Yildirim Çirkan

Öz

Stoksuz satış sözleşmeleri doğası gereği, müşteri, perakendeci ve tedarikçi arasında üç ayaklı bir hukuki ilişkiyi içermektedir. Stoksuz satış sözleşmelerinde genellikle perakendeci (dropshipper) yeniden satış gayesiyle hareket etmektedir. Böyle bir durumda, tedarikçi ve perakendeci arasındaki hukuki ilişki bir ticari satış sözleşmesine dönüşürken, ürünü sadece sipariş eden müşteri bakımından ise bir tüketici işlemi söz konusu olmaktadır. Stoksuz satış sözleşmelerinin ilki tedarikçi ile perakendeci arasında gerçekleşmektedir. Hukuki ilişkinin ikinci sözleşmesi ise ise perakendeci ile müşteri arasında gerçekleşmektedir. Stoksuz satış modelinde birbirinden bağımsız ancak birbirinden ayrılmaması gereken iki sözleşme vardır. Bu sözleşmede tedarikçi önemli bir yer tutmaktadır. Stoksuz satış sözleşmelerinde tedarikçi, en basit tanımıyla, perakendeci adına müşteriye ürünü teslim borcu altına giren kişidir. Tedarikçinin stoksuz satış sözleşmesi kapsamında birtakım hak ve yükümlülükleri bulunmaktadır. Stoksuz satışta tedarikçi yalnızca perakendeci ile arasında satış sözleşmesi bulunan ve aralarındaki sözleşme gereği teslimin başkasına ve stoksuz satıcının adresinden başka bir adreste yapma yükümlülüğü olan bir kişi olarak değerlendirebilir. Bu durumda müşterinin doğrudan tedarikçiden ifa talep hakkı yoktur. Tedarikçinin de sadece stoksuz satıcı olan perakendeciye karşı sorumluluğu vardır. Bu sorumluluklardan en önemlisi ise tedarikçinin ayıba karşı tekeffül borcudur.

Anahtar Kelimeler

Stoksuz Satış, Müşteri, Perakendeci, Tedarikçi, Ayıptan Sorumluluk.

Etik Beyan

“Stoksuz satış sözleşmeleri” isimli yüksek lisans tezimden türetilmiştir.

Kaynakça

• Acar, Özlem. “Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğu”. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 13 /2 (2020): (ss. 7-29).
• Acar, Özlem. “Satıcının Zapttan Doğan Sorumluluğu”. İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 13/1 (2020): (ss. 103-126).
• Akıncı, Şahin. Borçlar Hukuku Bilgisi Genel Hükümler. Konya: Sayram Yayınları, 2022.
• Akıntürk, Turgut ve Derya Ateş. Borçlar Hukuku Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri. Ankara: Beta Yayınları, 29. Baskı, 2022.
• Akipek Öcal, Şebnem. Viyana Satış Antlaşması (CISG). Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı, 2020.
• Altun, Abdürrahim. “CISG Uyarınca Satıcının Sözleşmeyi İhlal Etmesi Halinde Alıcının Sahip Olduğu Hukuki İmkanlar”, Milletlerarası Mal Satışına İlişkin Sözleşmeler Hakkında BM Antlaşması (CISG) İlişkin Bazı Meseleler. Editör: Süleyman Yılmaz. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı, 2020.
• Antalya, Gökhan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C 1. İstanbul: Seçkin Yayınevi, 2. Baskı, 2019.
• Aras, Aslı. “Seçimlik Borcun İfa ve İcrası”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. (2020): (ss. 1111-1144).
• Aslan, Bayram. “Onarım Borcunun İfa Edilmesi”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25/1 (2017): (ss. 289-339).
• Astutik Rani vd.,“Dropshipper Responsibility İn Case Of Damaged Goods İn E-Commerce Transactions”, Jurnal Penelitian, 19/2 (2022): (ss. 84-95).
• Atamer, Yeşim M. ve Murat İnceoğlu. “Satış Sözleşmesinde Tüketicinin Seçimlik Hakları ve Avrupa Birliği Hukuku ile Uyumu Sorunu”. İstanbul: Otomotiv Distribütörleri Derneği, 2012.
• Atasoy, Ömer A. ve Hanife Özdil. “Ticari Satış Sözleşmelerinde Satıcının Ayıba Karşı Tekeffül Borcu Bağlamında Ayıp İhbarında Şekil ve İspat Sorunu”. İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3/1 (2017): (ss. 1-19).
• Ateş, Derya. “Sözleşme İlişkisinin Kurulmasında ve Borç İlişkilerinde Üçüncü Kişi”. TBB Dergisi. 151 (2020): (ss. 329-360).
• Ateş, Derya. “Borçlu Temerrüdünde İhtar ve Ek Süre Kavramları”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 52 (2022): (ss. 383-406).
• Ateş, Derya, “Temerrüde Düşen Borçlunun Aynen İfadan Vazgeçme Hakkı ile Seçim Hakkı”. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 12/1 (2022): (ss. 58-84).
• Ay, Hakkı ve Adnan Söylemez. “Covid-19 Salgın Döneminde Dünyada ve Türkiye’de E-Ticaret, Küreselleşme Çağında Kalkınma ve Yeni Ekonomi”. İstanbul: Orion Yayınevi, 2022.
• Aydoğdu, Murat ve Nalan Kahveci. “Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri Sözleşmeler Hukuku”. İstanbul: Adalet Yayınevi, 6. Baskı, 2023.
• Ayhan, Hilal Lale. “Birleşmiş Milletler Viyana Satış Sözleşmesi’ne Göre Uluslararası Satış Sözleşmelerinde Satıcının Ayıba Karşı Tekeffül Borcu”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 /2 (2021): (ss. 1-57).
• Ayrancı, Hasan ve Fahrettin Aral. “Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri”. Ankara: Yetkin Yayınevi, 16. Baskı, 2023.
• Baytekin, Orhan ve Bilal İspir. “E- Ticaret İşleminde Dropshipping Olayı ve Vergilendirilmesi”. Vergi Raporu Dergisi. 6 (2014): (ss. 43-52).
• Bilgili, Fatih ve Ertan Demirkapı. “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”. İstanbul: Dora Yayıncılık, 18. Baskı, 2024.
• Bloomer, Kara. “Intellectual Property İn E-Commerce Retail Arbitrage: An Analysis Of The Legality Of Using İntellectual Property İn Drop-Shipping”. Brigham Young University Law Review, 47 /5 (2022): (ss. 1619-1632).
• Bozbel, Savaş. “İnternet Üzerinden Yapılan Hukuki İşlemler ve Bu Konudaki. 97/7 Sayılı Tüketicinin Korunmasına Dair At Yönergesi”. Yargıtay Dergisi, (2001): (ss. 274-304).
• Budak, Tamer. “Dijital Ekonominin Vergilendirilmesi”. Ankara: Turhan Kitabevi, 1. Baskı, 2018.
• Buz, Vedat. “Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar”. Ankara: Yetkin Yayınevi, 1. Baskı, 2005.
• Çırkan, Merve Hilal. “Stoksuz Satış Sözleşmeleri”. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Baskı. 2024.
• Dayıoğlu, Yavuz. “CISG Kapsamında Alıcının Tazminat Talep Etme Hakkı, Milletlerarası Mal Satış Hukuku”. Editör: Sinan Okur. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Baskı, 2016.
• Dayıoğlu, Yavuz. “CISG Uygulamasında Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları ve Özellikle Tazminat Talep Etme Hakkı”. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Baskı, 2011.
• Demirbaş, Harun. “Yenilik Doğuran Haklar”. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 1. Baskı, 2007.
• Demir Gökyayla, Cemile “Milletlerarası Özel Hukukta Tek Satıcılık Sözleşmeleri” 2. Baskı. Vedat Kitapçılık: İstanbul. 2013.
• Doğu, H. Mert. “Ardı Ardına Teslimli Satış Sözleşmesinde Satıcının Ayıptan ve Zapttan Sorumluluğu”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2018): (ss. 503-532).
• Doğramacı, Hayriye. “Çerçeve Sözleşme Kavramı, Çerçeve Sözleşmelerin Amacı ve Ekonomik Fonksiyonu”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30 /3 (2022): (ss. 1043-1077).
• Doğramacı, Hayriye. “Çerçeve Sözleşmeler”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir. 2010.
• Dolle, Pamela. “DropShipments: Convenient, Complicated, Confusing”. Journal of StateTaxation. (2008): (ss. 17-61).
• Ekici, Şerafettin. “Escrow Sözleşmesi”. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 1. Baskı. 2022.
• Er, Hamza. “Türk Hukuku’nda Üreticinin ve İthalatçının Satım Sözleşmesinde Ayıptan Sorumluluğu”. TAAD, 38 (2019): (ss. 267-294).
• Erdem, Ercüment. “Milletlerarası Mal Satış Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Viyana Satış Sözleşmesi)”. BATİDER, (1992): (ss. 35-105).
• Eren, Fikret. “Borçlar Hukuku Özel Hükümler”. Ankara: Legem Yayınevi, 12. Baskı, 2024.
• Ergün, Ömer. “Borçlar Hukuku (Özel Hükümler) Ders Notları”. Ankara: Seçkin Yayınları, 2. Baskı. 2023.
• Gan, Xianghua vd. “Commitment-Penalty Contracts İn Drop-Shipping Supply Chains With Asymmetric Demand İnformation”. European Journal of Operational Research. 204/3 (2010): (ss. 449–462).
• Göktaş, Bora. “Dropshipping Faaliyetlerine Yönelik Tüketici Tutumları; Bayburt Üniversitesinde Bir Uygulama”. Eurasia Journal Of Social Scinces&Humanities, 5/6 (2019): (ss. 1-16).
• Hatemi, Hüseyin ve Gökyayla, Emre. “Borçlar Hukuku Genel Bölüm”. Ankara: Filiz Kitabevi, 5. Baskı. 2021.
• Hatemi, Hüseyin. “Borçlar Hukuku: Özel Bölüm”. Ankara: Filiz Kitabevi, 1. Baskı. 1992.
• Hidayah, Astika. “Comparison Of “TheParties" Aspect İn Determining The Legitimacy Of Sale And Purchase Transactions On Online Business Seen From Islamic Law And Civil Law Of Indonesia”. Proceedings Of The 5th International Conference On Community Development. 2018.
• İnal, Erhan. “E-Ticaret Hukukundaki Gelişmeler ve İnternette Sözleşmelerin Kurulması”, Ankara: Vedat Kitapçılık, 1. Baskı. 2005.
• Jahari, Azah. “Online DropshipFor Business Transaction İn Malaysia: Views From Muslim Scholars”. International Journal Of Islamic Business (IJIB) 1/1 (2016): (ss. 13-28).
• Karaahmetoğlu, Şeyda. “Türk Borçlar Kanunu’na Göre Satıcının Ayıptan Sorumluluğunda Alıcının Sözleşmeden Dönme Hakkı”. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 11/145 (2016): (ss. 947-971).
• Karakocalı, Ahmet ve Ali Suphi Kurşun. “Tüketici Hukuku”. İstanbul: Aristo Yayınevi, 1. Baskı. 2015.
• Karslıoğlu, Hasan. “Stoksuz Satış Yapan İşletmelerin (Dropshipping) Hukuki Niteliği ve Stoksuz Satış İşlemlerinde TTK’nın 1530 uncu maddesinin Uygulanabilirliği Sorunu”. İstanbul: Aristo Yayınevi, 1. Baskı. 2022.
• Kartaltepe Behram, N ve R. Kazımov Emil. “Dropshipping-Stoksuz Satış Modeli”. Azerbaycan Sumgayit Devlet Üniversitesi Konferans Notları. (2022): (ss. 460-462).
• Kaya, Ferman. “E-Ticaret Hukuku ve Tüketici Hukukundaki Uygulamaları”. Ankara: Seçkin Yayınları, 5. Baskı. 2023.
• Kılıçoğlu, Ahmet. “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”. Ankara: Turhan Kitabevi, 28. Baskı. 2024.
• Kocar, Serra. “Ticari Satış Sözleşmesi ve Ticari Satışta Ayıp Sorumluluğu”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2018.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip. “Borçlar Hukuku Genel Bölüm C (1) Borçlar Hukukuna Giriş Hukuki İşlem Sözleşme”. Ankara: Filiz Kitabevi, 7. Baskı. 2017.
• Korkmaz, Yakup. “Tam Zamanında Tedarik Sözleşmesi ve Benzer Sözleşmelerle Karşılaştırılması”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. (2016): (ss. 1843-1888).
• Nomer, Haluk. “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”. Ankara: Beta Yayınları, 20. Baskı. 2024.
• Oğuzman, Kemal ve Turgut Öz. “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”. Ankara: Filiz Kitabevi, 22. Baskı. 2024.
• Özdemir, Hayrunissa. “Türk Borçlar Kanunu ve Viyana Satış Sözleşmesine Göre Ayıptan Doğan Sorumluluğun Şartları”. Ankara: Yetkin Yayınevi, 1. Baskı. 2013.
• Özer Deniz, Miray ve İdil Nur Gürbüz Gökberk. “Tüketicinin Ayıplı Hizmet Halinde Manevi Tazminat Talebi”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. 53 (2023): (ss. 421-444).
• Polat, Elif. “Borçlar-Ticaret ve Tüketici Hukuku Bakımından Ayıplı Mal Kavramının İncelenmesi”. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi. 8/1 (2022): (ss. 207-231).
• Pürselim, Hatice. “Milletlerarası Özel Hukukta Sözleşmesel Meseleler”. Editör: Özel, S ve Erkan, M. İstanbul: Onikilevha Yayınevi, 1. Baskı, 2018.
• Reisoğlu, Sefa. “Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler”. Ankara: Beta Yayınevi, 25. Baskı. 2014.
• Rühmkorf, Andreas. “Global Supply Chain Governance: The Search For What Works”. Deakin Law Review. 23 (2018): (ss. 63-82).
• Sağlam, İpek. “Milletlerarası Mal Satışına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması Uyarınca Sözleşmenin Kurulması”. İstanbul: Onikilevha Yayınları, 1. Baskı. 2013.
• Sayın, Ceren. “Viyana Satış Sözleşmesinde Satıcının Ayıptan Doğan Sorumluluğu”. Ankara: Yetkin Yayınevi, 1. Baskı. 2022.
• Schlechtriem, Peter. “Subsequent Performance And Delivery Deadlines – Avoidance Of CISG Sales Contracts Due To Non-Conformity Of The Goods”. Pace International Law Review. 1 (2006): (ss. 83-98).
• Schlechtriem, Peter ve İngeborg Schwenzer. “Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods” Art. 1, Nr. 18.
• Seliçi, Özer. “Seçimlik Borçların İfası”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 34/1-4 (2011): (ss. 375-399).
• Serozan, Rona. “Borçlar Hukuku Genel Bölüm- İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme”. İstanbul: Onikilevha Yayınevi, 8. Baskı. 2022.
• Shi, Siyu. “Wholesale Or Drop-Shipping: ContractChoices Of The Online Retailer And The Manufacturer İn A Dual-Channel Supply Chain”. International Journal Of Production Economics. (2020).
• Snyder, Rell, “E-Commerce And Supply Chain Managemenet Proceedings Of ASBBS”, ASBBS Annual Conference: Las Vegas. 20 /1 (2013).
• Soper, Sonia, “Amazon Has Escaped America’s Retail Malaise”. Https://Www.Bloomberg.Com/News/Newsletters/2022-07-29/Amazon-Has-Escaped-America-S-Retail-Malaise. (erişim: 25.07.2024).
• Staudinger, Juliosvon vd. Wiener Un-Kaufrecht: (CİSG). Almanya: Gruyter. 2017.
• Şen Doğramacı, H. “Devre Tatil Sözleşmeleri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir. 2003.
• Şengül, Mehmet. “Seçimlik Borçlara İlişkin Temel Özellikler ve Seçimlik Borçların İfası”. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 15 (2011): (ss. 207-248).
• Şıpka, Şükran ve Ahmet Cemil Yıldırım. “Yeni Türk Borçlar Kanunu ve CISG’e Göre Satış Sözleşmeleri”. İstanbul: Onikilevha Yayınevi, 1. Baskı. 2012.
• Tandoğan, Haluk. “Borçlar Hukuku Özel Hükümler. Özel Borç İlişkileri, Kendisine Özgü Olan Sözleşmeler, Satış ve Çeşitleri, Trampa, Bağışlama”. C. 1, 6. Baskı, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2008.
• Turgut, Cemile. "Türk Borçlar Kanunu Uyarınca Satış Sözleşmesinde Ayıp Nedeniyle Bedelde İndirim Hakkı”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 75 /1 (2021): (ss. 453-468).
• Turner, Bertram. “Supply-Chain Legal Pluralism: Normativity As Constitutive Of Chain İnfrastructure İn The Moroccan Argan Oil Supply Chain”. The Journal Of Legal Pluralism And Unofficial Law. 48/3 (2016): (ss. 378-414).
• Tutumlu, Mehmet Akif ve Özge Tutumlu. “Ayıplı Mal Hukuku”. Ankara: Seçkin Yayınları, 2. Baskı. 2023.
• Türkmen, Ahmet. “Tüketici İşlemlerinde Ayıplı Mal ve Hizmetten Doğan Seçimlik Hakların Tabi Olduğu Zamanaşımı ve Bunun Garanti Taahhütleriyle İlişkisi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 16 (2014): (ss. 3389-3448).
• Uzun, Burcu. “Tedarik sözleşmeleri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara. 2022.
• Ünlütepe, Mustafa. “Taşınır Satış Sözleşmesinde Satıcının Ayıptan Sorumluluğu Bakımından Gözden Geçirme ve Bildirim Külfetinin Yerine Getirilmesinin Tabi Olduğu Süreler”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 24 /1 (2018): (ss. 296-335).
• Weigel, Moira. “Amazon’s Trickle-Down Monopoly: Third-Party Sellers And The Transformation Of Small Business”. New York: Data & Society Research Institute. 2023.
• West, Emily. “Buy Now: How Amazon Branded Convenience and Normalized Monopoly”. Amerika Birleşik Devletleri: MIT Press. 2022.
• Wethekam, M ve Breen Schiller. “Drop Shipments in the Digital Age”. Journal of State Taxation. 33/4 (2015): (ss. 27-38).
• Yelkenci, Işıl. “Milletlerarası Mal Satışına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Uyarınca Alıcının Sözleşmeden Dönmesi”. İstanbul: Onikilevha Yayınevi, 1. Baskı. 2014.
• Yenice, Özge. “TBK ve Viyana Satış Konvansiyonu Hükümleri Işığında Gönderme Satışı”. İstanbul: Onikilevha Yayınevi. 2015.
• Yıldız, Kübra. “Satış Sözleşmelerinde Ayıp Bildirimi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul. 2019.
• Yuldasheva, Gulbakhor ve Ulugbeg Bakhodir. “E-Commerce AndİtsFuture Development”. EuroasıanJournal Of Law, Finance And Applied Sciences. 3 (2013): (ss. 83-92).
• Yüksel, İsmail. “İnternete Erişim Hakkı”. Ankara Barosu Dergisi. 80/3 (2022): (ss. 141-174).
• Yünlü, Semih. “Türk Borçlar Kanunu Hükümlerince Satıcının Ayıp Sorumluluğu Bakımından Alıcının Külfetleri”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 25/1 (2019): (ss. 329-359).
• Zevkliler, Aydın ve Emre Gökyayla. “Türk Borçlar Hukuku: Özel Borç İlişkileri”. Ankara: Vedat Kitabevi, 22. Baskı, 2024.
• Zeytin, Zafer. “Milletlerarası Satış Sözleşmesi (CISG) Hukuku”. Ankara: Seçkin Yayınları, 3. Baskı. 2019.