Hukuk Sistemimizin Kimlik Sorunu (I): Doğal Hukuk-Hukuki Pozitivizm

Yıl 2021, Sayı: 2, 177 - 228, 31.12.2021

Fatma Süzgün Şahin Ünver

Öz

Hukuk sistemimiz, hukuk eğitimimiz ve hukuk uygulamamız üzerine eleştiriler dile getiriliyor. “Yeteri kadar bizim olmamakla” suçlanıyor sistem, adalet ilkesine yeteri kadar dayanmamakla, fazla pozitivist olmakla; hâkimin etki altında kalmasından, hukukun bir türlü bağımsızlığını kazanamamasından yakınılıyor. Bu tarz eleştiriler hukuk felsefesi alanındaki en temel, en eski ve belki de sonuçsuz tartışmalardan biri olan doğal hukukçularla hukuki pozitivistler arasındaki tartışma ekseninde şekillenip başka hukuk okullarının doğmasına da olanak vermektedir. Kürsülerde hocalar, kendilerini yakın hissettikleri ideoloji ekseninde daha iyi ve daha adil hukukun nasıl olması gerektiğini dile getirirlerken, hukukun aslında tek gövdede üç başa sahip bir canlının başlarından biri olduğunu ve diğer iki başın ekonomi ve siyaset olduğunu unuturlar. Bu çalışmada odaklanılan konu, Türk Hukuk Sistemi’nin yakın olduğu, daha fazla özelliğine sahip olduğu bir hukuk okulunun olup olmadığı sorunudur. Uygulayıcının ve yasa koyucunun başlangıç noktasında hangi felsefi düşüncenin etkin olduğu sorusunun yanıtı aranmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğal Hukuk, Hukuki Pozitivizm, Finnis, Fuller, Bentham.

Kaynakça

• ACAR, Ali, ‘Friedrıch Karl Von Savıgny’nin Hukuk Anlayışı’, Erciyes Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 2006.
• AKBAŞ, Kasım, ‘Friedrich Carl Von Savigny: Tarihsel Hukuk Okulu Geleneği’, İÜHFM Cilt LXXIV, Sayı: 1, Yıl: 2016.
• AKTAŞ, Sururi, ‘Modern Doğal Hukuk Bağlamında John Finnis’in Hukuk Teorisi’, AÜEFD, Cilt: VIII, Sayı: 1-2, Yıl: 2004.
• AKTAŞ, Sururi, Prosedürel Doğal Hukuk Lon L. Fuller’in Hukuk Kavramı, XII Levha, Kasım 2011.
• ANAYURT, Ömer, Anayasa Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ATALAY, İbrahim Orkun, ‘Osmanlı Ceza Yargılaması Usulü Hukuku Üzerine Bir Deneme’, EÜHFD, Cilt: XI, Sayı: 3–4, Yıl: 2007.
• AUSTİN, John, The Province Of Jurisprudence Determined, Cambridge University Press, 1995.
• BERGER, Adolf, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, V. 43.
• BIX, Brian, “Natural Law Theory”, Dennis Patterson (ed.) , A Companion to Philosophy of Law and Legal Theory, Wiley-Blackwell Publication, 2010.
• BIX, H. Brian, ‘Doğal Hukuk: Modern Gelenek’, (çev. Ertuğrul Uzun), DEÜHF Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, 2004.
• BOBBIO, Norberto, Thomas Hobbes and the Natural Law Tradition, (translated by Daniela Gobetti), The University of Chicago Press, 1993.
• CEVİZCİ, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• CEYLAN, Şule Şahin, H.L.A. Hart’ın Hukuk Kavramı, XII Levha Yayınları, 2014.
• CİCERO, Marcus Tullius, On The Rebublic and On The Laws, (Translated by David Fott), Cornell University Press, 2014.
• COTTERRELL, Roger, Hukuk Bilimin Politikası- Hukuk Felsefesine Eleştirel Bir Giriş, (çev. Saim Üye), Pinhan Hukuk, 2018.
• ÇAKIR, Buket, ‘Belirsizlik ve Korkunun Yeni Düzenin Oluşmasına Katkısı’, Istanbul Journal of Sociological Studies, Cilt: 36, Yıl: 2011.
• DWORKIN, Ronald, Law’s Empire, The Belknap Press of Harvard University Press, 1986.
• FULLER, Lon L., ‘A Rejoinder to Professor Nagel’, Natural Law Forum 30, https://scholarship.law.nd.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1029&context=nd_naturallaw_forum (erişim tarihi 20.04.2021).
• FULLER, Lon L., Hukukun Ahlakı, (çev. Engin Arıkan), Tekin Yayınları, 2016.
• GÖZLER, Kemal, ‘Alenî Olan Ne? Duruşma mı, Yargılama mı?’ https://anayasa.gen.tr/alenilik.htm (erişim tarihi 29.10.2021).
• GREEN, Leslie/ ADAMS, Thomas, ‘Legal Positivism’, Edward N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2019 Edition), URL = https://plato.stanford.edu/archives/win2019/entries/legal-positivism/ (erişim tarihi 30.08.2021).
• GÜRKAN, Ülker, Hukuki Realizm Akımı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1967.
• HART, HLA., Essays on Bentham Studies in Jurisprudence and Political Theory, Clarendon Press, 2001.
• HOBBES, Thomas, Leviathan, (çev. Semih Lim), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2016.
• İBA, Şeref, ‘Ülkemizde Torba Kanun ve Temel Kanun Uygulamaları’, Ankara Barosu Dergisi, Sayı: 1, Yıl: 2011.
• İNALCIK, Halil, Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar IV, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
• KELSEN, Hans, Saf Hukuk Kuramı Hukuk Kuramının Sorunlarına Giriş, (çev. Ertuğrul Uzun), Nora Kitap, 2016.
• KELSEN, Hans, The General Theory of Law and State, Transaction Publishers, 2005.
• LANGBEIN, John H., ‘The Origins of Public Prosecution at Common Law’, The American Journal of Legal History, Volume XVII, 1973. https://www.law.yale.edu/sites/default/files/documents/pdf/Faculty/Langbein_Origins_of_Public_Prosecution_at_Common_Law.pdf (erişim tarihi 22.08.2021).
• Legal History: Origins of the Public Trial, Indiana Law Journal: Vol. 35, Iss. 2, Article 8, 1960.
• LEGUIN, Ursula K. Mülksüzler, (çev. Levent Mollamustafaoğlu), Metis Yayınları, Ağustos 2020.
• MACCORMICK, Neil, ‘Doğal Hukuku Yeniden Ziyaret’, (çev. Şule Şahin Ceylan), AÜHFD, Cilt: 64, Sayı: 3, Yıl: 2015.
• MACCORMICK, Neil, Institutions of Law- An Essay in Legal Theory, Oxford University Press, 2007.
• MCINERNY, Ralph/ O’CALLAGHAN, John, “Saint Thomas Aquinas”, Edward N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition), URL = https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/aquinas/ (erişim tarihi 30.08.2021).
• METİN, Sevtap, ‘Yeniden Doğal Hukuk Modellemesi: John Finnis’, İÜHFM., Cilt: LXII, Sayı: 1-2, 2004.
• MUMCU, Ahmet, ‘Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Neden ve Nasıl Kuruldu’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 44, Sayı: 1, Yıl: 1995.
• MURPHY, Mark, “The Natural Law Tradition in Ethics”, Edward N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2019 Edition), URL = https://plato.stanford.edu/archives/sum2019/entries/natural-law-ethics/ (erişim tarihi 30.08.2021).
• NADOLSKI, Dora Glidewell, ‘Ottoman and Secular Civil Law’, International Journal of Middle East Studies, Vol. 8, No. 4, Year 1977.
• OKANDAN, Recai Galip, Amme Hukukumuzun Ana Hatları, Birinci Kitap, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1963.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 1998.
• ROBERTS, Simon, Hukuk Antropolojisine Giriş, (çev. A. Erkan Koca), Birleşik Yayınevi, 2017.
• ROSS, Alf, On Law and Justice, University of California Press, Berkeley, 1959.
• RUBIN, Shirley Letwin, John Locke: Liberalism and Natural Law Traditions of Liberalism, By Knud Haakonssen, (ed.), Australia, 1988.
• SANCAK, Yusuf/ KIYAK, Emre, ‘Günümüz Türkçesiyle Mecelle’nin On Altıncı Kitabı Kitâbül Kazâ: Günümüz Düzenlemeleriyle Karşılaştırmalı Bir İnceleme’, SÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 2, 2014.
• SCRUTON, Roger, A Short History of Modern Philosophy From Descartes to Wittgenstein, Routledge, Taylor and Francis, 2002.
• SHAPIRO, Martin, Courts: A Comparative and Political Analysis, The University of Chicago Press, 1986, [epub].
• SUPIOT, Alain, Homo Juridicus, (çev. Bilge Açımuz Ünal), Dost Kitabevi, Ankara, 2014.
• SURLU, Aydan Ömür, Hart’ın Tanıma Kuralı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.
• TEZİÇ, Erdoğan, ‘Torba Kanun’, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Sayı: 1, Yıl: 2015.
• THİELBÖRGER, Pierre, “COVID-19 and the Basic Law: On the (Un)suitability of the German Constitutional ‘Immune System’ ”, http://www.iconnectblog.com/2020/03/covid-19-and-the-basic-law-on-the-unsuitability-of-the-german-constitutional-immune-system/ (erişim tarihi 23.10.2021).
• UZUN, Ertuğrul, ‘İngiliz Analitik Hukuk Teorisi ve John Austin’, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, Yıl: 2003.
• ÜNVER, Serdar, https://verfassungsblog.de/fighting-covid-19-legal-powers-risks-and-the-rule-of-law-turkey/
• VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet, Hayat Hukuk ve Cemiyet, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul, 1944.
• WACKS, Raymond, Hukuk Kuramını Anlamak, (çev. Fatma Süzgün Şahin, Serdar Ünver), Astana Yayınları, 2016.
• https://ankara.adalet.gov.tr/iletisim (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://ankara.adalet.gov.tr/mahkemeler (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://ankarabam.adalet.gov.tr/baskanlar-kurulu (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://brak.de/die-brak/coronavirus/uebersicht-covid19vo-der-laender/ (erişim tarihi 23.10.2021).
• https://dejure.org/corona-pandemie (erişim tarihi 23.10.2021).
• https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/cb34488540t/date.r=cour+de+cassation.langFR (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20059986&MevzuatTur=3&MevzuatTertip=5 (erişim tarihi 19.03.2021).
• https://nordics.info/show/artikel/preview-ombudsman-1/#:~:text=The%20Nordic%20institution%20of%20the,Swedish%20origin%20meaning%20'representative (erişim tarihi 19.03.2021).
• https://supreme.justia.com/cases/federal/us/282/409/ (erişim tarihi 21.02.2021).
• https://www.britannica.com/topic/Draconian-laws (erişim tarihi 03.05.2021).
• https://www.bundestag.de/dokumente/parlamentsdokumentation/dossier (erişim tarihi 23.10.2021).
• https://www.conseil-etat.fr/ressources/decisions-contentieuses/arianeweb2 (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/marketlere-alkol-yasagi-baskinlari-polis-ve-zabita-ekipleri-ceza-yazmaya-basladi-1832389 (erişim tarihi 20.10.2021).
• https://www.haberler.com/siyam-ikizlerinin-universite-hayali-gercek-oluyor-12323082-haberi/ (erişim tarihi 24.09.2021).
• https://www.law.cornell.edu/wex/critical_legal_theory (erişim tarihi 19.09.2021).
• https://www.law.cornell.edu/wex/legal_formalism (erişim tarihi 19.09.2021).
• https://www.legifrance.gouv.fr/search/constit?tab_selection=constit&searchField=ALL&query=&page=1&init=true (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5378.pdf (20.09.2021).
• https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195396577/obo-9780195396577-0065.xml (erişim tarihi 20.03.2021).
• https://www.posta.com.tr/son-dakika-hakim-oldugunu-soyleyen-kadindan-seytani-plan-savci-kocasini-bile-kandirmis-2353126 (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.sabah.com.tr/galeri/yasam/siyam-ikizleri-universiteli-olmanin-mutlulugunu-yasiyor (erişim tarihi 24.09.2021).
• https://www.traviscountytx.gov/courts/civil/district (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.traviscountytx.gov/district-clerk/public-access (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.txcourts.gov/ (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.txcourts.gov/media/1452714/20210830-hate-crimes-updated.pdf (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.txcourts.gov/tjc/meetings-agendas/ (erişim tarihi 29.10.2021).