Haksız Rekabet mi, İnterfobi mi?: Spor Tahkim Mahkemesi’nin Caster Semenya Kararına İlişkin Bir İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 2, 229 - 258, 31.12.2021

Serhat Özkan

Öz

Profesyonel spor, adil rekabet adına cinsiyet ayrımının keskin bir şekilde sürdürüldüğü bir alandır. Pek çok spor otoritesi gibi, Uluslararası Atletizm Federasyonu (IAAF) da spor müsabakalarında kadın kategorisinde yarışacak sporcular için birtakım kabul edilebilirlik kriterleri getirmektedir. Federasyon’un yayımladığı son düzenlemeler, testosteron hormonu belli bir düzeyin üzerinde olan kadınların, kadınlar kategorisinde yarışa katılmasını engellemektedir. Hiperandrojen olarak adlandırılan bu kadınlar yarışabilmek için hormon baskılayıcı ilaç almak ya da sporu terk etmek zorunda kalmaktadır. Federasyon’a göre, testosteron düzeyi belli bir eşiğin üstünde olan kadınların rakiplerine karşı biyolojik bir avantajı vardır, dolayısıyla kadınlar kategorisinde adil bir rekabetin sağlanması için kabul edilebilirlik kriterleri gereklidir. Bu kriterlerin dışarıda bıraktığı kadınlardan önce Dute Chand ve ardından Caster Semenya, ayrımcılığa uğradıkları gerekçesiyle, Spor Tahkim Mahkemesi’nde (CAS) ilgili metinlerin iptali için dava açmıştır. Bu çalışmada, tarihsel sıra izlenerek, Federasyon’un kabul edilebilirlik kriterleri ve Spor Tahkim Mahkemesi’nin Dute Chand ve Caster Semenya kararları incelenmektedir. Çalışmanın amacı, Federasyon’un ve CAS’ın, kadın sporcuları ataerkil ve heteronormatif standarda göre “feminize” etmeyi amaçladığını göstermek ve adil rekabeti kapsayıcı bir yöntemle sağlanacak kriterlerin geliştirilmesini önermektir.

Anahtar Kelimeler

Profesyonel Spor, İnterseks, Toplumsal Cinsiyet, Ayrımcılık, Spor Tahkim Mahkemesi.

Kaynakça

• ARCHİBALD, Catherina Jean, ‘Transgender and Intersex Sports Rights’, Virginia Journal of Social Policy& Law, Cilt: 26, Sayı: 3, Yıl: 2019.
• BAVİNGTON, L. Dawn, “Sex control in women’s sport: A history of the present regulations on hyperandrogenism in female athletes”, Vikki Krane (ed.), Sex, Gender, and Sexuality in Sport: Queer Inquiries, Routledge, Oxford, 2019.
• BUCKWALD, Jordan, ‘Outrunning Bias: Unmaking the Justifications for Excluding Non-Binary Athletes in Elite Sport.’, Harvard Journal of Law and Gender, Cilt: 44, Sayı: 1, Kış 2021.
• BYCZKOW, Michelle/ THOMPSON, Kirsty, ‘Testosterone Maketh the Man or Woman: Slowing down Caster Semenya’, New Zealand Women's Law Journal, Sayı: 3, Yıl: 2019.
• COGGON, John/ HAMMOND, Nasatha/ HOLM Soren, ‘Transexuals in Sport Fairness and Freedom’, Sports Ethics and Philosophy, Sports Ethics and Philosophy, Cilt: 2, Sayı: 1, Yıl: 2008.
• COLEMAN, Doriane Lambelet, ‘Semenya and ASA v IAAF: Affirming the Lawfulness of a Sex-Based Eligibility Rule for the Women’s Category in Elite Sport’, Sweet & Maxwell's International Sports Law Review, Sayı: 19, Yıl: 2019.
• COOPER, Emily J., ‘Gender Testing in Athletic Competitions-Human Rights Violations: Why Michael Phelps is Praised and Caster Semenya is Chastised,’ Journal of Gender, Race & Justice 14, No: 1, Fall 2010.
• ÇÜÇEN, A. Kadir, Bilim Felsefesine Giriş, Sentez Yayıncılık, Bursa, 2013.
• DİREK, Zeynep, Cinsel Farkın İnşası: Felsefi Bir Problem Olarak Cinsiyet, Metis Yayınları, İstanbul, 2018.
• ERİKAİNEN, Sonja, Gender Verification and The Making of the Female Body in Sport: A History of the Present, Routledge, New York-London, 2020.
• GÜRİZ, Adnan, Hukuk Felsefesi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2020.
• HARPER, Johanna, Sporting Gender: The History, Science and Stories of Transgender and Intersex Athletes, The Rowman & Littlefield Publishing Group, London, 2020.
• HOLZER, Lena, ‘What does it mean to be Women in Sports? An analysis of the Jurisprudence of the Court of Arbitration for Sport’, Human Rights Law Review, Oxford University Press, Cilt: 20, Sayı: 3, Yıl: 2020.
• JR, Roger Pielke/ PAPE, Madeleine, ‘Science, Sport, Sex and the Case of Caster Semenya’, Issues In Science and Technology, Cilt: 36, No: 1, Sonbahar 2019.
• KRANE, Vikki/ PANUNTİ, Brandy, “Fair Play: Intersex Variations and Spor”, Vikki Krane (ed.), Sex, Gender, and Sexuality in Sport: Queer Inquiries, Routledge, Oxford, Yıl: 2019.
• KRECH, Michele, ‘The Misplaced Burdens of “Gender Equality” in Caster Semenya v IAAF: The Court of Arbitration for Sport Attempts Human Rights Adjudication’, Sweet & Maxwell's International Sports Law Review, Yıl: 2019.
• LİN, Silver, ‘Problems of Proof for the Ban on Female Athletes with Endogenously High Testosterone Levels’, Chicago Journal of International Law, Cilt: 20, Sayı: 1, Yaz 2019.
• PİEPER, Lindsay Park, ‘Sex Testing and the Maintenance of Western Femininity’, The International Journal of the History of Sport, Cilt: 31, Sayı: 13, Yıl: 2014.
• RUBERT, James L., ‘Genitals to Genes: The History and the Biology of the Gender Verification in the Olympics’, Cilt: 28, Sayı: 2, Sonbahar 2011.
• SEMERJİAN, Tamar Z., “Making Space: Transgender Athletes”, Eric Anderson and Ann Travers (ed.), Transgender Athletes in Competitive Sport, Routledge, 2017.
• ŞENEL, Alaeddin, İnsanlık Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara, 2006.
• VİLAN, Eric/ BETANCURT, Jonathan Ospina/ BUENO-GUERRA, Nereida/ PATİNO-MARTİNEZ, Maria Jose, “Transgender athletes in elite sport competetions”, Eric Anderson and Ann Travers (ed.), Transgender Athletes in Competitive Sport, Routledge, 2017.
• ÖZKAZANÇ, Alev, Feminizm ve Queer Kuram, Dipnot Yayınevi, Ankara, 2015.
• Court of Arbitration for Sport: Bulletin, Sayı: 2, Yıl: 2015, Laussane, 2015.
• Dutee Chand v. Athletics Federation of India (AFI) & The International Association of Athletics Federations, CAS/2014/A/3759.
• Human Rights Watch, They are Chasing Us Away From Sport: Human Rights Violations in Sex Testing of Elite Women Athletes, December 2020.
• Mokgadi Caster Semenya & Athletics South Africa V. International Association of Athletics Federations, CAS 2018/O/5794.
• United Nations General Assembly Human Rights Council, Elimination of discrimination against women and girls in sport, A/HRC/40/L.10/Rev.1, 20 Mart 2019.
• https://www.liveabout.com/michael-phelps-body-proportions-and-swimming-1206744 (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/may/05/caster-semenya-is-a-victim-of-rules-that-are-confusing-and-unfair (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://howwegettonext.com/the-future-of-birth-control-means-facing-up-to-its-sexist-past-848c139a57c3 (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://www.bitchmedia.org/article/science-testosterone-female-athletes-olympics-problems-caster-semenya-dutee-chand-feminist (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://www.theguardian.com/sport/2019/feb/13/caster-semenya-iaaf-report (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://en.wikipedia.org/wiki/Caster_Semenya (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://www.sportslawbulletin.org/sex-spectrum-binary-world-sport-cass-decision-case-caster-semenya-ors-v-iaaf/ (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://www.worldathletics.org/news/press-release/eligibility-regulations-for-female-classifica (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://deadspin.com/the-only-point-of-track-s-dumb-new-testosterone-rules-i-1825546141 (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://www.tas-cas.org/en/general-information/news-detail/article/semenya-asa-and-iaaf-executive-summary.html (erişim tarihi 26.04.2021).
• https://www.bbc.com/sport/athletics/54973244 (erişim tarihi 06.05.2021).
• https://bjsm.bmj.com/content/51/17/1309.erikalong (erişim tarihi 06.05.2021).
• https://www.youtube.com/watch?v=Af4CIrCL3D0 (erişim tarihi 29.10.2021).
• https://www.theguardian.com/science/2019/dec/07/katrina-karkazis-cannot-use-testosterone-divide-people-male-female-gender-aggression-sexual-function (erişim tarihi 27.09.2021).
• https://www.worldathletics.org/news/press-release/questions-answers-iaaf-female-eligibility-reg (erişim tarihi 20.10.2021).