Elmalılı’s Approach to the Birth of Hz. Isa within the Framework of Miracle and Scientific Understanding

Year 2025, Volume: 1 Issue: 1, 36 - 54, 30.09.2025

Şemsettin Güher

Abstract

Muhammad Hamdi Yazır, one of the scholars of the late Ottoman period, has a distinguished place in religious and human sciences. Elmalılı, a versatile scholar, became one of the leading scholars and intellectuals of his time with this-- knowledge. Elmalılı, who was involved in scientific and political activities in the late Ottoman period, accepted the task of writing a commentary offered to him by the parliament with the establishment of the Republic, under certain conditions, and wrote the work Hak Dini Kur’an Dili. Elmalılı, who was sensitive to the balance of reason and transmission, also included scientific explanations while explaining the verses. It is possible to see this approach in his explanation of miracles. While he argued that miracles cannot be explained by reason, but are a matter that must be believed; on the other hand, his scientific explanation of miracles shows the sagacity of his commentary. Elmalılı, who explained the miracle of Hz. Maryam’s pregnancy with Hz. Isa as a miracle, brought a different perspective to this miracle. This issue, which caused serious debates between Muslims and Christians, was discussed in detail in Elmalılı's commentary. He tried to show that, unlike Christianity, the Quran gave importance to reason and science, and responded to the wrong ideas about Hz. Isa. He emphasized that the irrational interpretations in the Christian belief in the trinity were illogical and that human qualities could not be attributed to Allah. Elmalılı examined the verses of the Quran within the framework of reason and logic, and made scientific inferences from them. Against the idea of god that Christians attributed to the birth of Hz. Isa, he drew attention to the creation of Hz. Adam, the first human and the first prophet, and brought evidence from the Quran to the impasses in Christians' understanding of god. Elmalılı argues that the understanding of god in the Christian belief does not comply with the belief in monotheism in Islam, and that the belief in the trinity, which caused the debate, is baseless and irrational.

Keywords

Tafsir , Jesus , Mary , Miracle Science

Elmalılı’nın Mucize ve Bilimsellik Anlayışı Çerçevesinde Hz. Îsâ’nın Doğumu Meselesine Yaklaşımı

Abstract

Osmanlının son dönem âlimlerinden olan Muhammed Hamdi Yazır, dini ve beşeri ilimlerde mümtaz bir yere sahiptir. Çok yönlü bir âlim olan Elmalılı, bu birikimiyle devrinin önde gelen ilim ve fikir adamlarından biri olmuştur. Osmanlının son dönemlerinde ilmi ve siyasi faaliyetlerde bulunan Elmalılı, Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte meclis tarafından kendisine teklif edilen tefsir yazma işini belli şartlarla kabul etmiş, Hak Dini Kur’an Dili eserini yazmıştır. Akıl nakil dengesine hassasiyet gösteren Elmalılı ayetleri açıklarken ilmi izahlara da yer vermiştir. Bu yaklaşımı mucizeleri açıklarken de görmek mümkündür. O mucizelerin akılla izah edilemeyeceğini, iman edilmesi gereken bir husus olduğunu savunurken; diğer taraftan mucizelere ilmi izahta bulunması, tefsirinin dirayet yönünü göstermektedir. Hz Meryem’in mucize olarak Hz İsa’ya hamile kalışını ilmi olarak izah getiren Elmalılı bu mucizeye farklı bir bakış açısı getirmiştir. Müslüman ve Hıristiyanların arasında ciddi tartışmalara sebep olan bu mesele Elmalılı tefsirinde ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Hz İsa’nın doğum hadisesi iman ilim çerçevesinde hassasiyetle işlenmiştir. Hıristiyanlığın aksine Kur’an’ın akıl ve ilme önem verdiğini ortaya koymaya çalışmış, Hz İsa hakkındaki yanlış düşüncelere cevap vermiştir. Hıristiyanların teslis inancındaki akıl dışı yorumların mantıksız olduğunu, beşeri vasıfların Allah’a izafe edilemeyeceği vurgusunu yapmıştır. Çalışmada Elmalılı’nın felsefe ve mantık ilminden ciddi şekilde faydalandığı görülmektedir. Elmalılı Kuran ayetlerini akıl mantık çerçevesinde incelemiş, bunlardan ilmi çıkarımlarda bulunmuştur. O, Hıristiyanların Hz İsa’nın doğumuna yükledikleri ilah düşüncesine karşı, ilk insan ve ilk peygamber olan Hz Âdem’in yaratılışına dikkat çekerek, Hıristiyanların ilah anlayışındaki çıkmazlara Kur’an’dan deliller getirmiştir. Elmalılı Hıristiyan inancındaki ilah anlayışının İslam’daki tevhit inancına uymadığını, tartışmaya sebep olan teslis inancının temelsiz ve akıl dışı olduğunu savur.
Anahtar Kelime: Tefsir, İsa, Meryem, Mucize, İlim.

Keywords

Tefsir , İsa , Meryem , Mucize , İlim

References

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah eş-Şeybanî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Atâurrahîm, Muhammed. Bir İslâm Peygamberi Hz. Îsâ. İstanbul: İnsan Yayınları, Acar Matbaacılık, 1985.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammad b. İsmail. el-Cami’s-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2019.
• Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dinî Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı. trc. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk, İstanbul: İşaret Yayınları, 1996.
• Erbaş, Ali. Hıristiyanlıkta İbadet. Ayışığı Kitapları, İstanbul: Bayrak Matbaası, 2003.
• Fayda, Mustafa. “Mübâhele”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/425. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Harman, Faruk Harman. “Îsâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/469. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Harman, Ömer Faruk. “Rûhulkudüs’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/216. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim. el-Maarif. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1935.
• Jansen, Giysbert Julaan. Kur’ân’a Bilimsel Filolojik Pratik Yaklaşımlar. çev. Halil Rahman Açar, Ankara: Fecr Yayınevi, 1993.
• Karaman, Hayrettin vd., Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Kasımî, Muhammed Cemâlüddîn Muhammed Saîd. Tefsîru Kasımî. nşr. M.F. Abdülbakî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
• Kırca, Celal. Kur’ân’ı Kerim ve Modern İlimler. İstanbul: Marifet Yayınları, 1982.
• Kitabı Mukaddes: İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi-Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2006.
• Râzî, Muhammed b. Ömer b. Fahrettin. Mefatihu’l-gayb. Beyrut: Daru’l- kütübi’l-ilmîyye, 1990.
• Reşît Rızâ, Muhammed. Fetevâ. İmam Muhammed Reşît Rızâ. Beyrut: y.y., 1970.
• Sâlebî, Ebu İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. Âraisül-mecalis, Kısasü’l-enbiya. Kahire: y.y., 1301.
• Sayar, Süleyman. Prof Dr. Günay Tümer’e Göre “Hıristiyanlık’ta ve İslâm’da Hz. Meryem”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/7 (1998), 405.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. İrşadü’l-fuhûl. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1992.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi'u’l-beyân. Kahire: Dâru Hicr, 1321.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Tarih. Kahire: y.y., 1960.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Elmalılı Muhammed Hamdi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 11/58. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Yıldız, İbrahim. “Hıristiyanların Hz. İsa’yı İlahlaştırması: Kur’ân’da Bu Yanılgının Nedenleri ve Giderilmesi”. The Journal of Academic Social Science Studies 65 (2018), 305-324.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf’ an hakâiki’t-tenzil ve uyûni’l fi vucûhi’t-te’vil. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1947.