Sultan II. Abdülhamit Devrinde Arnavut Milliyetçiliği Meselesi (1878-1908)

Yıl 2022, Cilt: 12, 113 - 126, 30.06.2022

Gentrit Smakaj

Öz

Bu çalışmanın amacı, Sultan II. Abdülhamit devrinde önemli bir gelişme göstermiş bulunan Arnavut milliyetçiliği meselesini, Prizren Birliği’nden Meşrutiyet’in yeniden ilanına kadar cereyan eden gelişimini incelemektir. Buradan hareketle evvela Arnavut Prizren Birliği’nin teşekkülü, amaçları, Siyasî-askerî faaliyetleri aynı zamanda eğitim, milli alfabe ve kültür meselesi gibi gelişmeler ele alınmıştır. Arnavut Prizren Birliği’nin dağıtılmasından sonra ortaya çıkan siyasî durum Bâbıâli’nin Arnavutların yaşadıkları bölgelerde özel bir politika izlemesine sebep olmuştur. Ancak, 1890’lardan itibaren Makedonya Bulgar, Sırp, Yunan ve Arnavutlar arasında çatışma sahasına dönüştü. Makedonya’da reformun başlaması halinde Sırp, Bulgar ve Yunan tehlikesinin artacağı ihtimali Arnavutları tedirgin ediyordu. Bu duruma karşı Arnavutlar bir dizi toplantılar yapmış ve aldıkları kararları Sultan II. Abdülhamit’e bildirmişlerdi. Arnavutların milliyetçi ve muhafazakar kesimlerinden gelen bu taleplere karşı Bâbıâli sessiz kaldığı için Arnavutlar bir araya gelerek İpek İttifakı’nı kurdular. 1902 yılında Makedonya’da tekrar gerçekleştirilmesi istenen reformlar Arnavutları karşı hareketlere yönlendirdi. Üstelik söz konusu dönemde Arnavutlar devrimci faaliyetlere geçerek “Arnavutluk’un Özgürlüğü İçin Komite”yi kurdular. Bu çalışmada II. Abdülhamit devrinde gittikçe önemli bir gelişme kaydeden Arnavut milliyetçiliği meselesi, belirlenen sınırlar içerisinde Osmanlı ve Arnavut kaynakları ışığında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

II. Abdülhamit, Arnavut milliyetçiliği, Prizren Birliği

Kaynakça

• Abdyli R. 2004, Lidhja Shqiptare e Prizrenit në Burimet Angleze, Libri I , Prishtinë.
• Alkan N. 2014, Ve Selanik Düştü; 1912-1913 Balkan Savaşı ve Hezimeti, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Alpan N. 1978, Prizren Birliği ve Arnavutlar, Ankara.
• Alpan N. 1979, Arnavut Alfabesi Nasıl Doğdu?, Ankara.
• Armaoğlu F. 1997, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). TTK, Ankara.
• Aydın M. 2019, “Arnavutluk’un Osmanlı Devleti’nden Kopuşu Sorunu (1912-1913)”. Belgi 17, 1094- 1128.
• Belegu X. H. 1939, Lidhja Shqiptare e Prizrenit dheVeprimet e saj 1878-1881. Tiranë, 1939.
• Bilge L. M. 1991, “Arnavudluk” TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 3. İstanbul.
• Birecikli İ. B. 2008, “Yüzüncü Yılında II. Meşrutiyet’in İlanı Üzerine Bir İnceleme”, Akademik Bakış 2/3, 211-226.
• Birecikli İ. B. 2010, Arnavutlar ve Arnavutluk Sorunu 1908-1914. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Bozbora N. 1997, Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi , 1. Baskı, BoyutKitapları, İstanbul, Ocak.
• Bozbora N. 2006, “Arnavut Milliyetçiliğin Gelişimi”, Balkanlar El Kitabı Cilt I: Tarih, Derleyenler:Osman Karatay & Bilgehan A. Gökdağ, Kara M. & Vadi. Çorum Ankara.
• Clayer N. 1994, “Bektaşilik ve Arnavut Ulusçuluğu”, Çev. Orhan Koloğlu, Toplumsal Tarih 2.
• Clayer N. 2013, Arnavut Millîyetçiliğinin Kökenleri Avrupa’da Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, Çev. Ali Berktay, 1. Baskı, Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul.
• Çelik Y. 1997, Prizren İ ttihâd Cemiyeti ve Faaliyetleri . Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmalar Enstitüsü. İstanbul.