Alay Etmenin Sosyolojik Yönü: Toplumsal Denetim, Damga ve Simgesel Şiddet Bağlamında Alay Etme

Yıl 2020, Cilt: 10, 301 - 318, 30.06.2020

Gamze Kılıç Yelda Özen

Öz

Toplumsal bir edim olarak alay etme, gündelik hayatın içinde önemli ölçüde varlığını sürdürmektedir. Alay etme ediminin toplumsal etkileşimdeki varlığı ve rolü göz önünde bulundurulduğunda, edime toplumsal olarak atfedilen anlamlar önemli hale gelmektedir. Bu çerçevede, bu çalışma, sıklıkla mizahla beraber gündelik hayatın parçası olabilen alay etme ediminin toplumsal yönüne odaklanmaktadır. Makalede, sosyal bilim literatüründe psikoloji ve dilbilim gibi disiplinlerce ağırlıklı olarak ele alınan alay etme edimi, gülme edimi ile ilişkili bir biçimde sosyolojik yaklaşımlar çerçevesinde, sosyolojik kavramlar arasında, özellikle en fazla ilişkili olduğu varsayılan uygarlaşma, toplumsal denetim, benliğin sunumu, performanslar, damga, simgesel şiddet ve benzeri kavramlar açısından tartışılmıştır. Elias, Goffman ve Bourdieu’nün kuramlarının, alay etme ediminin analizi açısından, bize nasıl önemli bir kavramsal zemin oluşturdukları ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alay Etme, Gülme, Mizah, Toplumsal Denetim, Damga, Simgesel Şiddet

Kaynakça

• Aristoteles (1997). Nikomakhos’a Etik. Çev. S. Babür. Ankara 1997.
• Aristoteles (2013). Poetika: Şiir Sanatı Üstüne. Çev. S. Rifat. İstanbul 2013.
• Bakhtin M. (2001). Karnavaldan Romana. Çev. C. Soydemir. İstanbul 2001.
• Bakhtin M. (2005). Rabelais ve Dünyası. Çev. Ç. Öztek. İstanbul 2005.
• Berger P. L. (2014). Reedeming Laughter. Berlin 2014.
• Bergson H. (2015). Gülme. Çev. Y. Avunç. İstanbul 2015.
• Billig M. (2005). Laughter and Ridicule. London 2005.
• Bourdieu P. (2016). Eril Tahakküm. Çev: B. Yılmaz. İstanbul 2016.
• Bourdieu P. (2017). Ayrım. Çev. D. F. Şannan & A. G. Berkkurt. Ankara 2017.
• Bourdieu P. & Passeron, J. C. (2015). Yeniden Üretim. Çev. A. Sümer, Ö. Akkaya & L. Ünsaldı. Ankara 2015.
• Bourdieu P. & Wacquant L. (2014). Düşünümsel bir Antropoloji için Cevaplar. Çev. N. Ökten. İstanbul 2014.
• Cameron K. (1993). Humour and History. London 1993.
• Cantek L. (2014). Şehre Göçen Eşek. İstanbul 2014.
• Cantek L. & Gönenç L. (2017). Muhalefet Defteri: Türkiye’de Mizah Dergileri ve Karikatür. İstanbul 2017.
• Davies C. (1982). “Ethnic Jokes, Moral Values and Social Boundaries”. British Journal of Sociology 33/3 (1982) 383-403.
• Durkheim E. (2014). Toplumsal İşbölümü. Çev. Ö. Özankaya. İstanbul 2014.
• Elias N. (1983). The Court Society. New York 1983.
• Elias N. (2013). Uygarlık Süreci (Cilt 1). Çev. E. Ateşman. İstanbul 2003.
• Foucault M. (2017). Deliliğin Tarihi. Çev. M. A. Kılıçbay. Ankara 2017.
• Freud S. (1998). Espriler ve Bilinçdışı ile İlişkileri. Çev. E. Kapkın. İstanbul 1998.
• Freud S. (2011). Uygarlığın Huzursuzluğu. Çev. H. Barışcan. İstanbul 2011.
• Glenn P. (2003). Laughter in Interaction. Cambridge 2003.
• Goffman E. (2014). Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. Çev. L. Ünsaldı, Ş. Geniş & S. N. Ağırnaslı. Ankara 2014.
• Goffman E. (2015). Tımarhaneler: Akıl Hastalarının ve Kapatılmış Diğer Kişilerin Toplumsal Durumu Üzerine Denemeler. Çev. E. Arıcan. Ankara 2015.
• Goffman E. (2016). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. Çev. B. Cezar. İstanbul 2016.
• Goffman E. (2017a). Etkileşim Ritüelleri: Yüz Yüze Davranış Üzerine Denemeler. Çev. A. Bölükbaşı. Ankara 2017.
• Goffman E. (2017b). Kamusal Alanda İlişkiler: Toplu Yaşamın Mikro İncelemeleri. Çev. M. F. Karakaya. Ankara 2017.
• Goffman E. (2018). Toplum İçinde Davranmak: Etkileşimlerin Sosyal Düzenine Dair Açıklamalar. Ankara 2018.
• Işık E. (1998). Beden ve Toplum Kuramı. İstanbul 1998.
• Janes L. M. (1997). The Behavioural Effects of Ridicule of Others. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. University of Western Ontario, Ontario 1997.
• Jourdain A. & Naulin S. (2016). Pierre Bourdieu'nün Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları. Çev. Ö. Elitez. İstanbul 2016.
• Kılıç G. (2019). Alay Etmenin Farklı Toplumsal Bağlamlardaki Değişen Anlamları Üzerine Fenomenolojik Bir Çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara 2019.
• Kuipers G. (2006). Good Humor, Bad Taste. Berlin 2016.
• Le Breton D. ( 2018) Yüz Üzerine Antropolojik Bir Deneme. Çev. O. Türkay. İstanbul 2018.
• Lockyer S. & Pickering, M. (2005). Beyond A Joke. London 2005.
• Mcghee P. E. & Goldstein, J. H. (1983). Handbook of Humour Resarch. New York 1983.
• Morreall J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. Çev. K. Aysevener. İstanbul 1997.
• Öğüt Eker G. (2014). İnsan Kültü Mizah Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara 2014.
• Özsöz C. (2007). “Pierre Bourdieu'nün Temel Kavramlarına Giriş”. Sosyoloji Notları 1 (2007) 15- 21.
• Platon (2007). Yasalar. Çev. C. Şentunaa & S. Babür. İstanbul 2007.
• Platon (2010). Devlet. Çev. S. Eyüboğlu & M. A. Cingöz. İstanbul 2010.
• Plaza M. (2006). The Function of Humour in Roman Verse Satire. New York 2006.
• Rosenthal A., Bindman D. & Randolph A. (2016). No Laughing Matter. Lebanon 2016.
• Ruch W. (2008). “Psychology of Humor”. Ed. Victor Raskin. The Primer of Humor Research. Berlin (2008) 17-100.
• Sanders B. (2001). Kahkahanın Zaferi. Çev. K. Atakay. İstanbul 2001.
• Shaffer D. R. (2008). Social and Personality Development. Belmont 2008.
• Shilling C. (2003). The Body and Social Theory. London 2003.
• Şimşek A. (2014). Yeni Orta Sınıf-‘Sinik Stratejiler’. İstanbul 2014.
• Türk Dil Kurumu. (2019, 12 Mayıs). Gülmek. Erişim adresi: http://sozluk.gov.tr/
• Veblen T. B. (2015). Aylak Sınıfın Teorisi. Çev. E. Kırmızıaltın, H. Bilir. Ankara 2015.
• Yumul A. (2000). “Bitmemiş Bir Proje Olarak Beden”. Toplum ve Bilim 84 (2000) 37-49.