Kerkenes Kazısı 2012-2013 Yılları Çalışmaları ve Yerleşimin Tanımlanması Üzerine Değerlendirmeler

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2, 49 - 87, 30.12.2016

Abdulkadir Baran

Öz

Yozgat İli, Sorgun İlçe’si yakınında yer alan Kerkenes yerleşimi iyi belgelenmiş bir yerleşim olarak bi-linmesine karşın kazıların sınırlı olmasına bağlı olarak yerleşimle ilgili hemen her bilgi halen tartışılabilir durumdadır. 2012-2013 yıllarında ekibimiz yerleşimde çalışma fırsatı edinmiştir. Hem çalışmalarımızın so-nuçları hem de yerleşimle ilgili değerlendirmelerimiz bu makalenin kapsamını oluşturmaktadır. Dönemine göre Anadolu’daki en büyük boyutlu yerleşim olan Kerkenes’in stratejik konumu, tahkimat sistemi ve yerle-şim sistemi yerleşimin askeri karakterine işaret etmektedir. Bu nedenle, Kerkenes’in Lydia krallığı tarafın-dan Samsun Akalan ve Niğde Göllüdağ ile birlikte kurulan üç askeri garnizondan biri olduğu önerilmekte-dir. Lydia Krallığın genişleme evresinde özellikle Kimmerlere karşı yürütülen savaşta güçlü bir ön hat oluş-turmak için tahkim edilmiş bu yerleşimler Medlerle yapılan antlaşma sonrasında Pers savaşlarına değin ağır-lıklı olarak ticari aktiviteler için bir sınır yerleşimi olarak kullanılmış olmalıdır. Yerleşimi tamamen kapla-yan yapıların yoğunluğu ve görülen farklılıklar ile yoğunlukla Phryg kültürüne işaret eden buluntuların var-lığı Lydia ordusunun egemenliği altındaki halklardan oluşturulmuş olmasıdır. Lydia Krallığı’nın yıkılmasın-dan sonra bölge halkı için oldukça büyük boyutlu olan bu yerleşim Pers İmparatorluğu için de kullanışsız hale geldiği için bir daha iskan edilmemiştir. Herodotos tarafından Pteria (kanat, sınır hattı ?) olarak adlandı-rılan bölgede yer alan yerleşim bir Lydia askeri garnizonu olduğu için normalde sivil halkın yaşamadığı ve ismi bulunmayan bir yerleşim olmalıdır. Bu durum da yerleşimin antik yazarlar tarafından bilinmemesinin ve diğer yazılı metinlerde bahsedilmeyişinin gerekçesi olarak anlaşılabilir.

Anahtar Kelimeler

Kerkenes, Pteria, Demir Çağ, Lydia, Phrygia

Kaynakça

• Anderson J. G. C. (1903). Studia Pontica: I, A Journey of Exploration in Pontus. Bruxelles 1903.
• Baran A. (2014). “Kerkenes (Sorgun-Yozgat) Kazı Çalışmaları 2012”. KST XXXV (2012) 76-92.
• Baran A. (2015). “Kerkenes (Sorgun-Yozgat) Kazı Çalışmaları 2013”. KST XXXVI (2015) 1-22.
• Berndt-Ersoz S. (2006). Phrygian Rock-cut Shrines Structure, Function, and Cult Practice Culture and History of the Ancient Near East. Leiden-Boston 2006.
• Berndt-Ersoz S. (2009). “Sacred Space in Iron Age Phrygia”. Eds. C. Gates, J. Morin & T. Zimmerman. Sacred Landscapes in Anatolia and Neighboring Regions (2009) 11-19. Oxford.
• Berndt-Ersoz S. (2012). “The Phrygian Kingdom: Origins, History and Political Development”. Ed. T. Tüfekçi-Sivas & H. Sivas, Frigler: Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde/Phrygians in the Land of Midas: In the Shadow of Monument (2012) 16-41. İstanbul.
• Bittel K. (1970). Hattusha: The Capital of the Hittites. Oxford 1970.
• Bossert E. M. (2000). Die Keramik Phrygischer Zeit von Boğazköy. Funde aus den Grabungskampagnen 1906, 1907, 1911, 1912, 1931-1939, und 1952-1960. Mainz 2000.
• Branting S. (2004). Iron Age Pedestrians at Kerkenes Dağ: an Archaeological GIS-T Approach to Move-ment and Transportation. Unpublished PhD Thesis. State University of New York, Buffalo 2004.
• Branting S. (2016). “Kerkenes Dağı 2014” KST XXXVII (2016) 1-12.
• Cobbe H. M. T. (1967). “Alyattes’ Median War”. Hermathena 105 (1967) 21-33.
• De Boer J. G. (2006). “The Cimmerian Invasions in Anatolia and the Earliest Greek Colonies in the Black Sea Area”. Eirene 42 (2006) 62−74.
• Dönmez Ş. (2004). “Akalan Hakkında Yeni Gözlemler”. Anadolu Araştırmaları 17 (2004) 67-91.
• Dönmez Ş. (2007). “The Central Black Sea Region, Turkey, During the Iron Age: the Local Cultures and the Eurasian Horse-Riding Nomads”. Ed. D. V. Grammenos & E. K. Petropoulos, Ancient Greek Co-lonies in the Black Sea II/2 (2007) 1207-20.
• Draycott C. M., Summers G. D. & Brixhe CL. (2008). Kerkenes Special Studies 1: Sculpture and Inscrip-tions from the Monumental Entrance to the Palatial Complex at Kerkenes Dag, Turkey. Chicago 2008.
• Dusinberre E. R. M. (2002). “An Excavated Ivory from Kerkenes Dağ, Turkey: Transcultural Fluidities, Significations of Collective Identity, and the Problem of Median Art”. Ars Orientalis 32 (2002) 17-54.
• Ersoy Y. (2007). “Notes on History and Archaeology of Early Clazomenae”. Ed. J. Cobet, V. von Graeve, W.-D. Niemeier & K. Zimmermann, Milesische Forschungen 5. Frühes Ionien: eine Bestandaufnah-me. Akten des Internationalen Kolloquiums zum einhundertjāhrigen Jubilāum der Ausgrabungen in Milet, Panionion/Güzelçamlı (2007) 149-178. Mainz.
• French D. (1989). “Sinop: The So-Called Ceneviz Yolu”. Ed. K. Emre, B. Hrouda, M. Mellink & N. Ozgüç, Anatolia and The Ancient Near East: Studies in Honor of Tahsin Özgüç (1989) 143-147. Ankara.
• Glendinning M. R. (1996). “A Mid-Sixth-century Tile Roof System at Gordion”. Hesperia 59/1 (1996) 99-119.
• Greenewalt C. H. Jr. (1970). “Orientalizing Pottery from Sardis: The Wild Goat Style”. California Studies in Classical Antiquity 3 (1970) 55-89.
• Herodotos (1991). Herodot Tarihi. Çev. M. Gökmen. İstanbul 1991.
• Herodotus (1920). Histories. Trans. A. D. Godley. Cambridge 1920.
• Herodotus (2003). Histories. Trans. J. Marincola. (Anonymus) 2003.
• Högemann P. (1999). “Kroisos”. Der Neue Pauly 6 (1999) 858-860.
• Huntington E. (1901). “Weitere Berichte über Forschungen in Armenien und Commagene”. Zeitschrift für Ethnologie 33 (1901) 173-209.