Did the XIIIth c. Seljuk Sultanate Have Sculptural Automata?

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 2, 99 - 130, 30.12.2013

Terrance Michael Patrick Duggan

Öz

This article mentions examples of pre-Islamic automata and of those associated with the Caliphal court, a diplomatic weapon that had been employed by Islamic rulers long before the accession of the Abbasid Caliph al-Muqtadir (908-932), as well as those belonging to the Ayyubids, the Artukids and of the adjacent East Roman courts, recorded in manuscript illuminations and in literary sources. In consequence of the use of automata at adjacent courts both Muslim and East Roman, as also the tradition recorded in the XVIIth c. by Evliya Çelibi of there being Seljuk speaking lions either side of the entrance to the Aksaray Palace, together with the probability that a group of figures painted on the 8-pointed startiles employed as revetments in XIIIth c. Seljuk Palaces and pavilions, as also some of the silhouette figures of the traditional shadow play, also represent types of XIIIth c. Palace automata, including the armies of the Prophet Süleyman/Solomon, depictions of Jinn, human headed birds and human headed lions etc., the question raised in the title of this article is answered in the affirmative. The suggestion is made that the majority of these moving, sometimes speaking Islamic statues were modeled upon examples at the Caliphal court and that some of the contemporary Latin Christian false assertions of Muslim idol worship were due to some knowledge of these Islamic sculptural automata.

Anahtar Kelimeler

Islamic statues, Seljuk figural sculpture, automata

Selçuklu Sultanlığı XIII. Yüzyılda Hareketli Heykele Sahiplermiydi?

Öz

Bu makale Halifelik saltanıyla ilişkili olan ve İslam öncesi hareketli heykel örneklerinden bahsetmektedir: Bunu yaparken Abbasi Halifesi El-Muktedir’in (908-932) tahta çıkışından uzun zaman evvel İslami yöneticiler tarafından kullanılmış olan bu diplomatik silahtan ve bununla birlikte el yazmaları tezhiplerinde ve edebi kaynaklarda kayıt altına alınmış Eyyübiler ve Artuklulara ve mücavir Doğu Roma saraylarına kadar benzer örneklere değinilmiştir. Hem Müslüman hem Doğu Roma mücavir alanlarındaki hareketli heykel kullanımı aynı zamanda, 8 yıldızlı çiniler üzerinde tasvir edilen bir grup figürün XIII. yüzyıl Selçuklu saraylarında ve köşklerinde kaplama olarak kullanılmış olması ihtimaliyle birlikte Evliya Çelebi tarafından XVII. yüzyılda Aksaray Sarayı’nın girişinin her iki tarafında Selçuklu dönemine ait konuşan aslanlar olduğu dile getirilmiş, benzer şekilde geleneksel gölge oyununun bazı silüet figürleri, Süleyman Peygamber’in ordularının ve cinlerin, insan kafalı kuşların ve insan kafalı aslanların vs. tasvirlerini içeren XIII. yüzyıl saray hareketli heykel türlerini de temsil etmekte olup bu makalenin başlığında ortaya çıkan soru olumlu yönde cevaplanmaktadır. Ayrıca bu tarz hareketli, bazen ise konuşan İslami heykellerin büyük bir kısmının Halife ikametgahlarındaki örnekler üzerine modellenmiş olduğu ve Müslüman putperestliğine yönelik bazı modern Latin Hristiyan yanlış savların nedeninin bu İslami hareketli heykellerle alakalı bazı kanaatlar olduğu öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İslami heykeller, Selçuklu biçimsel heykelciliği, hareketli heykeller

Kaynakça

• Ibn Arabi, (1975), ibn Arabi, Wisdom of the Prophets (Fusus al-Hikam). Trans. T. Burckhardt, & A. Culme-Seymour. Gloustershire: Beshara Publications.
• Arberry, A. J. (1977). Discourses of Rumi. New York: Samuel Weiser.
• Arık, R. (2000). Kubad Abad. İstanbul: İstanbul: İs Bankasi.
• Arıtan, A. S. (2001). “Selçuklu Cildlerinde İmzalar”. In, I Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi, 39-42, 511-518. Konya: Selçuk Univ.
• Atıl, E. (1974). Art of the Arab World, Freer Gallery Exhb. Cat. Washington: Smithsonian Institute.
• Attar, (1978). The Conference of the Birds by Farid ud-Din Attar, A translation of the Persian Poem Mantiq ut-Tair rendered into English by C. S. Nott. New York: Samuel Weiser
• Barber, M. (2010). The New Knighthood. Cambridge University Press, Cambridge.
• Barber, M. (2000). The Trial of the Templars. Cambridge University Press, Cambridge.
• Barbour, N. (1974). “Fredrick II’s relations with Muslims”. Ed. J. M. Barral. Orientalis Hispanica: Sive Studia, F. M. Pareja Octogenaris dictate, 2 Vols, Vol. 1, 89-90.
• Bates, Ü. Ü. (1994). “Evliya Çelibi’s comments on the Saljuqs of Rum”. Ed. R. Hillenbrand. The art of the Saljuqs in Iran and Anatolia, 257-262. MAZDA.
• Beckwith, J. (1993). Early Christian and Byzantine art. New Haven, & London: Yale University Press.
• Benjamin of Tudela (1907). The Itinerary of Benjamin of Tudela. Trans. Commentary, N. M. Adler, February 8, 2005 [EBook #14981].