Влияние представителей Хорезмской школы фикха на Сигнаки (на примере поклонения)

Year 2024, Volume: 3 Issue: 2, 66 - 73, 31.12.2024

Ulanbek Kalmurza Uulu , Elvira Tagaeva

Abstract

Регион Хорезм, расположенный в дельте реки Джайхун, имеет стратегическое значение благодаря своему положению на путях из Северного Каспия в Запад и Восток, а также плодородным землям оазиса. В X-XII веках в Хорезме активно развивался ханафитский мазхаб, который был тесно связан с мутазилитским учением в области вероучения. Этот период называют старой Хорезмской Ханафитской школой, а её представителями были такие ученые, как Ибн аль-Малахими, аль-Замахшари, аль-Баккали, аль-Тарджумани, аль-Мутаризи, аль-Саккаки и аль-Захиди. Эти ученые оставили значительное наследие в области фикха, которое сохранилось до нашего времени. Хусам ад-дин ас-Сигнаки, важный ученый Золотой Орды, продолжил традиции старой Хорезмской ханафитской школы в своих трудах по каламу, усул аль-фикху и фикху. Он использовал работы своих предшественников, но также стремился очистить свои работы от влияния мутазилитских взглядов. Цель данного исследования - показать, насколько Сигнаки сохранил или изменил мутазилитские элементы в своей ханафитско-матуридитской традиции. В исследовании использованы методы обзора литературы, сравнительного и междисциплинарного анализа.

Keywords

Фикх, Кaлам, Хорезм, Поклонение, Сигнаки

Influence of Representatives of The Khwārezm School of Fiqh on Siğnākī (With an Example from Ritual Matters)

Abstract

The region of Khwārezm, located in the delta of the Jayhun River, holds strategic importance due to its position on the trade routes between the North Caspian and the West and East, as well as its fertile oasis lands. In the 10th-12th centuries, the Hanafi madhhab developed significantly in Khwārezm, closely linked with the Mu'tazilite doctrine in theology. This period is referred to as the Old Khwarezmian Hanafi School, and notable scholars of this time included Ibn al-Malāḥimī al-Zamakhsharī, al-Bakkālî, al-Tarjumānī, al-Muṭarrizī, al-Sakkākī, and al-Zāhidī. These scholars left a significant legacy in the field of fiqh, much of which has been preserved to this day. Husam al-Din al-Siğnākī, an important scholar of the Golden Horde, continued the traditions of the Old Khwārezmian Hanafi School in his works on theology, usul al-fiqh, and fiqh. He used the works of his predecessors but also sought to purify his writings from the influence of Mu'tazilite views. The aim of this study is to examine how much Siğnākī preserved or altered Mu'tazilite elements in his Ḥanafī-Māturīdī tradition. The research employs methods such as literature review, comparative analysis, and interdisciplinary approaches.

Keywords

Kalam, Fiqh, Khwārezm, Rituals, Siğnākī

Hârizm Fıkıh Mektebi Temsilcilerinin Siğnâkī' Üzerindeki Etkileri (İbadet Konuları Örneğinde)

Abstract

Hârizm bölgesi Ceyhun nehrinin Aral gölüne dökülmeden önce oluşturduğu deltada yer almaktadır. Etrafını Karakum, Kızılkum gibi çöller ile kuşatıldığı için Hârizm vaha hüviyetindedir. Ayrıca Hazar denizinin kuzeyinden giden Batı ve Doğu yolları yüzeyinde bulunması ve vahanın verimli topraklarından dolayı İslam öncesi ve sonrası dönemde Hârizm’ önemli kılmıştır. Tarihi süreçte Hârizmşahlar’ın daha sonra Moğol istilası ve sonrası Altın Orda’nın yönetimine verilmiş ve bu süreçte medeniyet, ilim ve mimarı yönden önemli etkiler bırakmıştır.
IX.-XII yüzyıllar arasında Hârizm bölgesi Hanefiliğin bir hayli geliştiğini müşahede etmekteyiz. Bu bölgede yetişen alimler, fakihler ve kadıların hoca-talebe ilişkilerine baktığımızda Buhara ve Merv kanalı ile ilim silsilesi olduğunu söylemek mümkündür. Bu dönemdeki Hanefiliğin en belirgin özelliği olarak itikad yönden Mu’tezile’yi benimsediğini söylemek mümkündür. Bu döneme genel olarak Eski Hârizm Hanefi Okulu denilmekte ve temsilcileri olarak da İbnü’l-Melâhimî, Zemahşerî, Bakkālî, Tercümânî, Mutarrizî, Sekkâkî ve Zâhidî gibi alimleri saymak mümkündür. Adı geçen alimlerin fıkıh alanında kaleme aldığı bazı eserleri günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Tebliğimizde İbadet (namaz, oruç, zekât, haç, kurban) konuları ile sınırlandırarak onların eserlerine kelami eğilimlerin ne kadar uyguladığını ve örnekler ile göstermeyi amaçlıyoruz. Hüsâmiddîn Siğnâkī özel olarak Altın Orda fıkıh mektebinin temellendiren ve genel olarak Hanefilik için katkıları olan önemli alimdir. O eserlerinde Eski Hârizm Hanefi Okulu temsilcilerini kaynak olarak kullanmış ve usulü-fıkıh, fıkıh eserlerinde referans vermiştir. Hanefi-Mâtürîdî çizgiye benimseyen Siğnâkī’nin eserlerinde itizali eğilimlerinde ne derecede arındırdığını veya aynen benimsediğini göstermeyi amaçlamaktadır.

Keywords

Fıkıh, Hârizm, İbadet, Siğnâkī

References

• Андарасбани ‘Абд ас-Салам б. Мухаммад. Му’джам аш-шуйух. Отдел рукописей ИВР РАН.
• Замахшари Махмуд. ал-Кашшаф. Каир: Дарур-Раййан, 1987.
• Захиди, Нажмуддин. ал-Муджтаба. Бейрут: Дарул-Раййахин, 2023.
• Захиди, Нажмуддин. ал-Хаави. Отдел рукописей библиотеки Сулеймания.
• Ибн Абидин. Дурр-ул-Мухтар. Бейрут: Дарул-фикр, 1977.
• Кади Абд аль-Джаббар. Шарх-Усулу-Хамса. Стамбул: Ассоциации турецких рукописей, 2013.
• Кадихан, Фахруддин. Фатаава Хания. Бейрут: Дар аль-кутуб аль-илмиййa, 2000.
• Кафави. Ката’иб а’лам ал-ахйар. Стамбул: Мактабуту-л-Иршад, 2017.
• Муминов, Аширбек. Научное наследие ханафитских учёных Центральной Азии и Казахстана. Астана: Корпоративный фонд «Фонд поддержки духовных ценностей», 2018.
• Муминов, Аширбек. Ханафитский мазхаб в истории Центральной Азии. Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2018.
• Сигнаки, Хусамуддин. ан-Нихая шарх ал-Хидая. Мекке: Умм аль-Куро, 2016.
• Сигнаки, Хусамуддин. ат-Тасдид фи шарх ат-тамхид. Стамбул: ИСАМ, 2020.
• Тарджумани, Абдуррахим. Йатимат ад-дахр фи фатауа ахл ал-‘аср. №2119.
• Хамави, Ахмад. Гамзу уйунил-Басаир. Бейрут: Дарул-кутуб-илмиййе, 1985.
• Demir, Abdullah. “Mâtürîdî Âlimi Ebû İshâk Zâhid es-Saffâr’ın Kelam Müdâfaası”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 20/1 (15 июнь 2016 г.), 445-502. hhtps://doi.org/10.18505/cuid.238982
• Koç, Ekrem. «An Unknown Hanafi Faqih: Baqqali and Some of His Fiqh Ideas». Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi 27/2 (2023 г.), 480–503. https://doi.org/10.18505/cuid.1331625