" />
Research Article
BibTex RIS Cite

DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI

Year 2022, , 392 - 406, 29.07.2022
https://doi.org/10.33406/molesto.1139168

Abstract

Tanzimat Dönemi’nin önemli mizah ve tiyatro yazarı olarak karşımıza çıkan Direktör Ali Bey, Fransız edebiyatından yaptığı çevirilerle ve uyarlamalarla bilinmektedir. Ali Bey, bu yıl 400. doğum yılını kutladığımız Fransız edebiyatının komedi dehası Molière’den yaptığı adaptasyonlarda ve Molière’den esinlenerek yazdığı oyunlarda kullandığı deyim ve atasözleriyle edebiyatımızı zenginleştirmiştir. Kendisi Teodor Kasap’la beraber Diyojen adlı bir mizah dergisi çıkarmış ve Bir Zat unvanını kullanarak tiyatro yazıları yazmıştır. Bununla birlikte, Osmanlı tiyatrosuna müzaheret komitesinin kurulmasına önayak olmuş ve oyuncuların Türkçe söyleyiş bozukluklarını düzeltme görevini üstlenmiştir.
Tanzimat Dönemi’nde Batı’ya açılan tiyatromuzun benimsediği yazarlardan biri kuşkusuz 17. yüzyıl Fransız tiyatrosunun usta komedi yazarı Molière olmuştur. Molière’in oyunları ve bu oyunlarda yer alan tipler toplumumuzda da mevcuttur: yaratılan bu tipler tiyatromuzda komedinin temel ögelerindendir. Molière’in karakter komedisi ve entrika komedisi içinde evrensel tiplerin yer aldığı söz komiği, durum komiği ve bu durum komiğinde mevcut olan quiproquo (kiproko) kavramı Ali Bey’in Ayyar Hamza adlı oyununda karşımıza çıkmaktadır: Ali Bey 1871 yılında Ayyar Hamza adlı oyununu, Molière’in Scapin’in Dolapları adlı oyunundan yola çıkarak toplumumuzdan ve kültürümüzden unsurlar kullanarak uyarlamıştır. Tiyatroda kiproko kavramı yanlış anlaşılmalar üzerinden meydana gelmektedir. Kiprokonun komediyi oluşturan en önemli ögesi, komedi tiyatrosunda yer alan bir karakterin başka bir karakterle karıştırılmasıdır; ancak bunun komik tarafı, seyircinin bu durumun farkında olup oyuncunun bunun farkında olmamasıdır.
Bu çalışmanın amacı, Henri Bergson’un Gülme adlı eserinden yola çıkarak kiproko kavramı ile Ali Bey’in Molière’den adapte ettiği Ayyar Hamza adlı oyununu durum komedisi bağlamında ele almak olacaktır.

References

  • Ali Bey, Ayyar Hamza, İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2021.
  • And, Metin, Tiyatro Kılavuzu, Milliyet Yayınları, 1973.
  • Bergson, Henri, Gülme Komiğin Anlamı Üstüne Deneme, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 2006, çev. Yaşar Avunç.
  • Erdoğan, Batuhan. “Direktör Âli Bey'in Tiyatroları ve Oyunlarda Mizah”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi. Danışman: Doç.Dr.Nurcan Şen. 2020.
  • Kudret, Cevdet, Karagöz, Ankara, Bilgi Yayınları, 1968.
  • Molière, Toplu Oyunları I Scapin’in Dolapları, George Dandin, İstanbul, Mitos Boyut Yayınları, 2006, çev. Ayberk Erkay.
  • Özcan, Abdülkadir, “Ayyar”, TDV İslam Ansiklopedisi 4. Cilt, s.296, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
  • Pavis, Patrice, “Quiproquo”, Dictionnaire du Théâtre, Paris, Dunod, 1996.
  • Perin, Cevdet, Fransız Edebiyatında Komedi ve Molière, İstanbul, Rıza Koşkun Matbaası, 1944.
  • Puzin, Claude, XVII e siècle, Littéature Textes et Documents, Paris, Nathan, 1987.
  • Şahin, E. A. "Molière’in Scapin’in Dolapları’na Yapılan İki Uyarlamanın Yerlilik Bakımından Karşılaştırılması: Dekbazlık-Ayyar Hamza" . Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 11 (2021 ): 45-76 <https://dergipark.org.tr/tr/pub/trkede/issue/64334/875529>
  • Şener, Sevda, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Ankara, Dost Kitabevi, 2006.
  • Vardar, Berke, Fransız Edebiyatı, İstanbul, Multilingual Yayınları, 2005.
  • Yüksel, Ayşegül, “Ali Bey ve Ayyar Hamza” , Devlet Tiyatrosu Dergisi, Ankara, 1978.
Year 2022, , 392 - 406, 29.07.2022
https://doi.org/10.33406/molesto.1139168

Abstract

References

  • Ali Bey, Ayyar Hamza, İstanbul, İş Bankası Yayınları, 2021.
  • And, Metin, Tiyatro Kılavuzu, Milliyet Yayınları, 1973.
  • Bergson, Henri, Gülme Komiğin Anlamı Üstüne Deneme, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 2006, çev. Yaşar Avunç.
  • Erdoğan, Batuhan. “Direktör Âli Bey'in Tiyatroları ve Oyunlarda Mizah”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi. Danışman: Doç.Dr.Nurcan Şen. 2020.
  • Kudret, Cevdet, Karagöz, Ankara, Bilgi Yayınları, 1968.
  • Molière, Toplu Oyunları I Scapin’in Dolapları, George Dandin, İstanbul, Mitos Boyut Yayınları, 2006, çev. Ayberk Erkay.
  • Özcan, Abdülkadir, “Ayyar”, TDV İslam Ansiklopedisi 4. Cilt, s.296, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
  • Pavis, Patrice, “Quiproquo”, Dictionnaire du Théâtre, Paris, Dunod, 1996.
  • Perin, Cevdet, Fransız Edebiyatında Komedi ve Molière, İstanbul, Rıza Koşkun Matbaası, 1944.
  • Puzin, Claude, XVII e siècle, Littéature Textes et Documents, Paris, Nathan, 1987.
  • Şahin, E. A. "Molière’in Scapin’in Dolapları’na Yapılan İki Uyarlamanın Yerlilik Bakımından Karşılaştırılması: Dekbazlık-Ayyar Hamza" . Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 11 (2021 ): 45-76 <https://dergipark.org.tr/tr/pub/trkede/issue/64334/875529>
  • Şener, Sevda, Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, Ankara, Dost Kitabevi, 2006.
  • Vardar, Berke, Fransız Edebiyatı, İstanbul, Multilingual Yayınları, 2005.
  • Yüksel, Ayşegül, “Ali Bey ve Ayyar Hamza” , Devlet Tiyatrosu Dergisi, Ankara, 1978.
There are 14 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Creative Arts and Writing
Journal Section Makaleler
Authors

Ece Yassıtepe Ayyıldız 0000-0002-7166-0925

Publication Date July 29, 2022
Published in Issue Year 2022

Cite

APA Yassıtepe Ayyıldız, E. (2022). DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI. MOLESTO: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 5(2), 392-406. https://doi.org/10.33406/molesto.1139168
AMA Yassıtepe Ayyıldız E. DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI. Molesto. July 2022;5(2):392-406. doi:10.33406/molesto.1139168
Chicago Yassıtepe Ayyıldız, Ece. “DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI”. MOLESTO: Edebiyat Araştırmaları Dergisi 5, no. 2 (July 2022): 392-406. https://doi.org/10.33406/molesto.1139168.
EndNote Yassıtepe Ayyıldız E (July 1, 2022) DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI. MOLESTO: Edebiyat Araştırmaları Dergisi 5 2 392–406.
IEEE E. Yassıtepe Ayyıldız, “DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI”, Molesto, vol. 5, no. 2, pp. 392–406, 2022, doi: 10.33406/molesto.1139168.
ISNAD Yassıtepe Ayyıldız, Ece. “DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI”. MOLESTO: Edebiyat Araştırmaları Dergisi 5/2 (July 2022), 392-406. https://doi.org/10.33406/molesto.1139168.
JAMA Yassıtepe Ayyıldız E. DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI. Molesto. 2022;5:392–406.
MLA Yassıtepe Ayyıldız, Ece. “DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI”. MOLESTO: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, vol. 5, no. 2, 2022, pp. 392-06, doi:10.33406/molesto.1139168.
Vancouver Yassıtepe Ayyıldız E. DİREKTÖR ALİ BEY’İN AYYAR HAMZA ADLI OYUNUNDA MOLIÈRE ETKİSİ: KİPROKO KAVRAMI. Molesto. 2022;5(2):392-406.