İSTANBUL SİLÜETİNDE DOLMABAHÇE SARAYI İMGESİNİN 1950 SONRASI DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2022, Sayı: 22, 4 - 17, 29.06.2022

Ebru Şevkin , Murat Gül

Öz

Tarih boyu kentin en önemli temsil araçlarından biri olan İstanbul silüeti, kimi zaman kent yönetiminde söz sahibi olanların otoritelerini pekiştirmek adına yaptıkları müdahaleler kimi zaman da ülkenin siyasi, sosyal ve ekonomik yapısındaki değişimlerin yapılı çevredeki yansımasının bir sonucu olarak dönüşüme uğrar. Osmanlı hanedanının resmi ikametgahının klasik dönem Osmanlı İstanbul’unu simgeleyen Topkapı Sarayı’ndan Boğaz kıyısında, Batılı bir mimari üslupta inşa edilen Dolmabahçe Sarayı’na taşınmasıyla imparatorlukta 18.yy’da başlayan dönüşüm kent siluetindeki en etkili ifadesini bulur. Yer seçimi ve ölçeği ile Boğaziçi silüetinde yeni bir odak noktası yaratan saray, Boğaz’ın iki yakasında uzanan tepelerin oluşturduğu yataylık vurgusunu da pekiştirir. 1950’li yıllarda İstanbul’un kentsel morfolojisine ilk kez eklenen ve 1980 sonrasında sayıları hızla artan yüksek yapıların bu yataylığa oluşturdukları tezat, Dolmabahçe Sarayı’nın siluetteki imgesinde köklü bir dönüşüme yol açar. Bu çalışmada Boğaz üzerinden gözlenen silüetin özgün karakteri göz önünde bulundurularak Dolmabahçe Sarayı’nın silüette yarattığı imge ve bu imgenin 1950 sonrası dönüşümü değerlendirilecektir. Tarihsel perspektiften yapılacak bu bakış bir yandan İstanbul silüetinde değişimin sürekliliğini ortaya koyarken diğer yandan özellikle 1980 sonrasında yaşanan dönüşümün hızını ve boyutlarını değerlendirme olanağı sunar.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Boğaziçi, silüet, dönüşüm, imge, Dolmabahçe Sarayı, yüksek yapılar, İstanbul kent tarihi

Kaynakça

• “Dalan’dan Süzer’e ‘Armağan’: 22 ek kat” Cumhuriyet Gazetesi. 15.3.1989.
• “Orduevi Sitesi Mimari Proje Yarışması”, Arkitekt. 327/3 (1967): 128-135.
• “Şark Kahvesi Yıkıldı”. Yapı. 78/3 (1998): 3.
• Attoe, Wayne. Skylines: Understanding and Molding Urban Silhouettes. Chichester: John Wiley & Sons, 1960.
• Cezar, Mustafa. “The Architectural Decoration of Dolmabahce and Beylerbeyi Palaces”, National Palaces 1992. İstanbul: Milli Saraylar Yayınları, 1992: 8-29.
• Çelik, Zeynep. The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. Berkeley: University of California Press, 1993.
• Gassner, Gunter. “Elevations, Icons and Lines: The City Abstracted Through Its Skylines”, Researching the spatial and social life of the city. Ed. Juliet Davis, Corinna Dean, Gunter Gassner, Suzanne Hall, Jamie Keddie. Vol.1, citiesLAB, London School of Economics and Political Science, 2009: 68-86. Gassner, Gunter. Unfinished and Unfinishable: Urban Skylines. PhD Thesis, The London School of Economics and Political Science, 2013.
• Gül, Murat. Architecture and the Turkish city: An urban history of Istanbul since the Ottomans. London: I.B Tauris, 2017.
• Hamadeh, Shirine. The City’s Pleasures: Istanbul in the eighteenth century. Seattle, Londra: University of Washington Press, 2008.
• http://www.lse.ac.uk/LSECities/citiesProgramme/pdf/citiesLAB/citiesLAB1_gassner.pdf
• Kostof, Spiro. The City Shaped: Urban Patterns and Meanings Through History. Boston: Little, Brown and Co., 1991.
• Kuban, Doğan. İstanbul: Bir Kent Tarihi. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1996.
• Melling, Antoine Ignace. Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore. Paris: Treuttel et Würtz, 1819. Erişim adresi: https://tr.travelogues.gr/collection.php?view=221
• Öniş, Ziya. “Turgut Özal and his economic legacy: Turkish neo-liberalism in critical perspective”. Middle Eastern Studies. 40/4 (2004): 113-134.
• Özlü, Nilay. “Dolmabahçe’den Evvel Dolmabağçe”, Dolmabahçe: Mekanın Hafızası. Ed. Bahar Kaya. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005.
• Pamuk, Şevket. “Economic Change in Twentieth-Century Turkey: Is the Glass More Than Half Full?”, The Cambridge Hisory of Turkey Vol.4: Turkey in the Modern World. Ed. Reşat Kasaba. Cambridge: Cambridge University Press, 266-300.
• Pugin, A. W. N. Contrasts: or a parallel between the noble edifices of the middle ages, and corresponding buildings of the present day; shewing the present decay of taste. Edinburgh: J. Grant, 1898 (İlk yayın tarihi: 1836). Erişim adresi: https://archive.org/details/contrastsorparal00pugi
• Şevkin, Ebru, Gül, Murat. “İstanbul Silüetindeki Değişim”, tasarım+ kuram dergisi. 13/23 (2017): 1-14.
• Wharton, Annabel Jane. Building the Cold War: Hilton International Hotels and Modern Architecture. Chicago; London: The University of Chicago Press, 2001.