Cumhuriyetin Aydınlanma Sembolleri: Kadınlar ve Köy Enstitüleri

Year 2014, Issue: 10, 89 - 114, 01.09.2014

Songül Sallan Gül Ayşe Alican Firdevs Gümüşoğlu

Abstract

Cumhuriyet modernleşmesi sadece siyasal ve idari yapıda değil, toplumsal yapıda da önemli değişimleri beraberinde getirmiştir. Özellikle bu dönemde kadınlara yönelik haklar alanı genişletilmiş ve toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanmaya çalışılmıştır. Osmanlının son dönemlerinde günün toplumsal yaşamını sorgulayan ve o yaşamın bireylere, özellikle de kadınlara dayattığı koşulların değişmesinden yana güçler ortaya çıkmıştır. Kadınlar çeşitli dernekler örgütlenmiş, dergiler ve gazeteler aracılığıyla sorunlarını dillendirmişlerdir. Ancak bu talepler daha çok özel alanla sınırlı kalmış ve kadınların eğitilmesi, mesleki beceri kazanması annelik rolleriyle ilişkilendirilerek, geleneksel rollerini daha modern tarzda yerine getirmeleri çerçevesinde biçimlenmiştir. Cumhuriyet modernleşmesi ile birlikte kadınlar sadece geleneksel cinsiyet rolleri bağlamlı değil, kamusal alanda haklarla donatılmış ve yeni dönemin yeni modern insanı olarak görülmüştür. Toplumun dönüştürücü gücü olarak kabul edilen kadınlar siyaset, eğitim, istihdam, medeni haklar konusunda önemli kazanımlar elde etmiş ve yeni toplumun sembolü haline gelmişlerdir. Bu dönemde kadınların eğitim sürecine katılımında önemli mesafeler kat edilmiştir. Özellikle karma eğitim modeline geçilmesi ve yaygınlaştırılması, öğretmen okullarının açılması, eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasına yönelik uygulamaların desteklenmesi kadınların eğitim hakkından yararlanmasını olanaklı kılmıştır. Modern devletin asli unsuru ve dönüştürücü gücü olarak görülen kadınların sadece kentte değil, kırda da eğitilmesi önemsenmiştir. Köy Enstitülerinde karma eğitim modeli uygulanarak köyü kalkındıracak, modern kadın imgesini köylere taşıyacak ve köylerdeki yoksul kadınları dönüştürecek bir kadın öğretmen modeli yaratılmıştır. Bu çalışmada Cumhuriyet döneminde kadının kamusal alana katılımı, toplumsal dönüşümün ve modernleşmenin asli öğesi olarak kadınların dönüştürme kapasiteleri Köy Enstitülü kadın öğretmenler üzerinden tartışılmıştır

Keywords

Toplumsal cinsiyet, modernleşme, yeni insan, eğitim

The Enlightenment Symbols of the Republic: Women and the Village Institutes

Abstract

Early republican modernization of Turkish Republic brought significant changes not only in political and managerial structures but also in social structures as well. Especially the scope of the women rights widened and gender equality was tried to be constituted in this era. New types of power emerged questioning the social life in that time and were in favor of changing the conditions of the individuals, particularly the women that were forced by that lifestyle. The women sounded off their problems through organized associations, magazines and newspapers. However these demands bounded to the limits of private sphere and women’s education and gaining professional skills were shaped relating to their mothers’ roles so that they could carry out their traditional roles in a modern way. With the republican modernization, women were considered not only in terms of traditional gender roles but also the new and modern people who were equipped with rights in the public sphere in this new era. Women were accepted transforming powers of the society, they gained significant acquisitions in terms of politics, education, employment and civil rights and became the symbols of the new society. Substantial progress were made towards the women participation in education. Especially integrating and generalizing mixed education model, opening teachers’ training schools, supporting practices for equal opportunities in education enabled women to benefit from educational rights. The women’s education not only in urban area but also in rural area was taken into consideration as they were seen fundemental elements and transforming powers of the modern government. In Village Institutes, a female teacher character were created to develop the village, carry the modern women’s image to the villages, and transform the poor women there. In this study, women’s participation in public sphere in the Republican Era and transforming capacity of the women as the fundemental element of social transform and modernization have been discussed over the female Village Institute graduate teachers

Keywords

Gender, modernization, new person, education

References

• ABADAN-UNAT, N. (1981) “Women in Government as Policy-Makers and Bureaucrats: The Turkish Case”, Women, Power and Political Systems, Ed. Margarita Rendel, New York, St Martin’s Press.
• ABADAN-UNAT, N. (1986) “The Legal Status of Turkish Women”, Turkish Review, Volume 1, Number 6, Winter.
• AKŞİN, S. (2010) Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• AKSİT, B. (2009) “İslami Eğilimli Sivil Toplum Kuruluşları ve Sivil Toplum İçindeki Konumları” Siyasal İslam ve Liberalizm: Endonezya, İran, Mısır, Tunus, Türkiye, Der. A. Ayşen (der.) Yakın Kitabevi, İzmir
• AKŞİT, E. E. (2005) Kızların Sessizliği. İletişim Yayınları, İstanbul
• AKYÜZ, Y. (1994) Türk Eğitim Tarihi, Kültür Koleji Yayınları, İstanbul
• ALİCAN, A. (2013), 1980 Sonrası Kadın ve Aile Politikalarının Kamu Yönetimine Yansıması: Aktörler, Paydaşlar ve Paradokslar, Yayınlanmamış Doktora Tezi, SDÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta.
• ALTUN, F. (2005), Modernleşme Kuramı: Eleştirel Bir Giriş, Küre Yayınları, İstanbul
• ALTUNYA, N. (2010) Köy Enstitüsü Sistemi Toplu Bakış, Cumhuriyet Kitapları.
• ARAT, Y. (1998) “Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• ARAT, Y. (1993) ‘Women’s Studies in Turkey: From Kemalism to Feminism’, New Perspectives on Turkey, 6 (2) 119–35.
• ARAT, Y. (1991) ‘1980’ler Türkiye’sinde Kadın Hareketi: Liberal Kemalizm’in Radikal Uzantısı”, Toplum ve Bilim, 5.
• Söylev, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I –III (1919 - 1938), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 1989, Ankara.
• Ş. Tekeli, Kadınlar ve Siyasal ve Toplumsal Hayat, İstanbul, Birikim Yayınları, 1982 ; A. Durakbaşa, “Cumhuriyet Döneminde
• Kemalist Kadın Kimliğinin Oluşumu”, Tarih ve Toplum, Sayı 9, Mart, 1988
• BERKTAY, F. (2007), “Doğu ile Batının Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, C: 3, (Der.) T. Bora-M.Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul
• BERKTAY, F. (2003) “Osmanlıdan Cumhuriyete Feminizm”, Tarihin Cinsiyeti, Der. F. Berktay, Metis Yayınları, İstanbul
• BAŞGÖZ, İ. (1995) Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• BAŞGÖZ, İ. ve Wilson H.F. (1968) Educational Problems in Turkey, 1920-1940, Indiana University, Bloomington
• CAPORAL, B. (1982) Kemalizm ve Kemalizm Sonrası Türk Kadını, Çev. E. Eyüboğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• BORA, A. (2010) “Hatırlananlar ve Unutulanlar: İslam Coğrafyasında Modernleşme ve Kadın Hareketleri”, Bilig, Bahar, Sayı 53.
• ÇAĞATAY, N. ve Y. Soysal (2011), “Uluslaşma Süreci ve Feminizm Üzerine Karşılaştırmalı Düşünceler”, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, Yay. Haz. Ş. Tekeli, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ÇAHA, Ö. (2010), Sivil Kadın, Savaş Yayınevi, Savaş Yayınevi, Ankara
• ÇAKIR, S. (1994) Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul
• ÇAKIR, S. (2010), “Osmanlı Kadın Hareketi: 20. Yüzyılın Başında Kadınların Hak Mücadelesi”, Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar, Der. H. Durudoğan, F. G, B. E. Oder ve D. Yükseker, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul
• DURAKBAŞA, A. (2009), Halide Edip Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İletişim Yayınları, İstanbul
• DURAKBAŞA, A. (1998) “Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve ‘Münevver Erkekler’.” 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Der. A. B. Hacımirzaoğlu, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul
• DURAKBAŞA, A. (1988) “Cumhuriyet Döneminde Kemalist Kadın Kimliğinin Oluşumu”, Tarih ve Toplum, Sayı 9, Mart.
• EKİN AKŞİT, E. (2012) Kızların Sessizliği: Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• GELLNER, E. (2013) Milliyetçiliğe Bakmak, Çev. N. Soyarık, S. Özertürk, S. Coşar, 5. Baskı