SU VE ATIKSU ALTYAPI YATIRIM ALANINDA KAMU ÖZEL ORTAKLIĞI MODELİ

Yıl 2009, Sayı: 10, 93 - 124, 30.08.2009

F. Eda Çelik

Öz

16-22 Mart 2009 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen 5. Dünya Su Forumu, su ve atıksu alanında gelişmekte olan ülkelerde önemli bir altyapı açığı olduğunu ve bu açığın ancak maliyetin karşılanması koşulunu gözeten bir finansman ve yönetim modeli ile aşılabileceğini açıkladı. Böylelikle, su ve atıksu hizmet ala- nının metalaştırılmasının çeşitli biçimlerinden biri olan Kamu Özel Ortaklıkları da Forum vesilesiyle yeniden gündeme getirilmiş oldu. Kamu Özel Ortaklıklarının, su alanındaki uluslararası aktörler tarafından 80’li yıllardan başlayarak çeşitli defalar gündeme getirilişi, ortaya konulan modelin anlaşılabilmesi için gündeme getiriliş dönemlerinin incelenmesi gerektiğini gösterdi. Su ve atıksu altyapı hizmetlerinin örgütlenmesini belirleyen dört dönem olduğu tespit edildi. Bu dönemlerden her birinin doğal tekel alanı olarak nitelendirilen ve kamu yararı gözetilerek örgütlenen su ve atıksu alanını dünya kapitalist sisteminin kendini yeniden üretme dinamik ve politikaları doğrultusunda dönüştürdüğü gösterilme- ye çalışıldı. Böylelikle, Kamu Özel Ortaklığı kavramsallaştırmasının, ardındaki tarihsellikle birlikte düşünülmesi gerektiği ortaya konmuş oldu.

Anahtar Kelimeler

Kamu Özel Ortaklığı, su ve atık su hizmetleri, doğal tekel, ölçek ekonomisi, altyapı yatırımları

Kaynakça

• Forum Hakkında: Farklılıkların Suda Yakınlaşması, www.worldwaterforum5.org (21.05.2009).
• BM Binyıl Kalkınma Hedefleri, Hedef 7 ile 2015 yılına kadar güvenli içme suyu kaynaklarına erişim olanağı olmayan insanların oranını yarıya indirmeyi ve sanitasyon koşullarını geliştirmeyi hedeflemektedir. Ayrıntı için bkz. www.undp.org.tr.
• 5. Dünya Su Forumu İstanbul Su Mutabakatı, Yerel ve Bölgesel İdareler Bildirimi, www.worldwaterforum5.org (13.05.2009). İtalikler yazara aittir.
• “Su ve sanitasyon yatırımlarının borçlarla takas edilmesi” gibi yöntemler de su alanındaki yatırımlara yönelik alternatif finansman yöntemlerini bütünlemektedir. A.k.
• DSİ, Su ve DSİ, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 1954-2009, Ankara, 2009, http://www.dsi. gov.tr/pdf_dosyalar/dsi_hakkinda.pdf. İtalikler yazara aittir.
• Stratejik Teknik Ekonomik Araştırmalar Merkezi, www.steam.com.tr.
• “Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Kamu Kesimi ile Özel Sektör İşbirliği Modelleri Çerçevesinde Gerçekleştirilmesine İlişkin Kanun Tasarısı Taslağı Gerekçesi”, http://ekutup.dpt.gov.tr/haber/ ahd/gerekce.pdf
• 1999 yılına kadar yapılan yasal düzenlemeler için bkz. Uğur Emek, Ek ve Değişiklikleri ile Yap-İşlet-Devret (YİD), Yap-İşlet (Yİ) ve Kamu Hizmeti İmtiyazı Mevzuatı, DPT, Ankara, Şubat 1999. 1999 yılından sonra çıkarılan yasalarla ilgili Gerekçe ayrıntılı bilgi vermektedir. Yazıda adı geçen mevzuat için de bu iki kaynaktan yararlanılmıştır.
• Tasarı taslağının gündeme getirdiği Kamu Özel Ortaklığı modeli ve gündeme getiriliş süreciyle ilgili bkz. Eda Yazıcıoğlu Çelik, “Kamu Özel Sektör İşbirliği Modeli: Kamu Hizmeti Hakkının Paylaşılması”, Toplum ve Hekim, 23 (1), Ocak-Şubat 2008. Söz konusu yazıda da belirtildiği gibi tasarı taslağı, Avrupa Birliği Tarama Sürecinin 5. Faslı olan Kamu Alımları kapsamında gündeme gelmiş; Avrupa Birliği’nin 2004/17/EC ve 2004/18/EC sayılı direktifleridoğrultusunda kamu hizmetlerine özel sektör katılımını düzenlemek için müktebasata uyum kriteri haline getirilmiştir. Altyapı yatırımlarında Avrupa Birliği düzenlemeleri için bkz. Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Müktesebata Uyum Programı, Kamu Alımları, www.abgs.gov.tr (15.01.2008); Commission of the European Communities, Green Paper on Public-Private Partnerships and Community Law on Public Contracts and Concessions, COM, 327 Final, 30 Nisan 2004, Brüksel, http://europa.eu.int/comm/internal_market (12.11.2007); Avrupa Uluslararası Müteahhitler Birliği (EIC), Sürdürülebilir İhale Sistemi – Mavi Kitap, Türkiye Müteahhitler Birliği Araştırma ve Yayınları, 2005, http://www.tmb.org.tr/arastirma_ yayinlar/mavi_kitap_son.doc (19.05.2009).
• Erinç Yeldan, “Kapitalizmin Yeni Nesil Krizleri ve Türkiye Gerçeği”, Cumhuriyet, 19 Kasım 2008.
• Werner Bonefeld, “Monetarism and Crisis”, Werner Bonefeld ve John Holloway (Ed.), Global Capital, Nation State and Politics of Money, St.Martin’s Press, Londra, 1996, s.35.
• John Bellamy Foster ve Fred Magdoff, “Finansal Sıkışma ve Durgunluk: Reel Ekonomiye Dönüş”, Monthly Review, Türkçe Çev. Kalkedon Yayınları, Sayı 20, Nisan 2009, s.33-34.
• Erinç Yeldan, “Neo-liberal Küreselleşme İdeolojisinin Kalkınma Söylemi Üzerine Değerlendirme”, Praksis, Küreselleşme, Emperyalizm: Ne Yapmalı, Nasıl Direnmeli?, Sayı 7, Eylül 2002, s.17.
• Sanayi Devriminin kentsel hizmetler üzerindeki etkileri ve imtiyazların millileştirilme süreci ile ilgili bkz. Tayfun Çınar, Dünyada ve Türkiye’de Başkentlik Sorunu, Mülkiyeliler Vakfı Yayınları, Ankara, 2004.
• Birgül Ayman Güler (Ed.) Su Hizmetleri Yönetimi – Genel Yapı, TODAİE – YYAEM Yayını, Ankara, 1999, s.56. Cumhuriyetle birlikte su temini ve yönetimi yeniden düzenlenmiştir; ancak, dikkat edilmesi gereken bir nokta su hizmetleri 1926 yılında çıkarılan Sular Hakkında Kanun ile belediyeleştirilirken millileştirme sürecinin henüz tamamlanmamış olduğudur.