TÜRKİYE’DE DEPREM AFET YÖNETİMİ VE BELEDİYELER

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 43, 735 - 770, 28.12.2024

Erol Uğraş Öçal

https://doi.org/10.56524/msydergi.1478274

Öz

Türkiye, doğa kaynaklı afetlerin yarattığı riskinin yüksek olduğu bir ülkedir. Bu çalışmada doğal afet türlerinden depreme odaklanılmıştır. Depremin etkilerinin en yoğun hissedildiği yerler yerleşim yerleridir. Bu nedenle, esas olarak yerleşim yerlerinden sorumlu belediyeler, bu süreçte önemi aktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmanın amacı, Türkiye’nin mevcut afet yönetim sisteminde belediyelerin konumunu ve rolünü tespit etmektir. Çalışmanın temel önermesi, belediyelerin afet yönetim sisteminde, merkezi yönetim kurumlarıyla koordinasyon ve merkezi yönetim planlarıyla entegrasyon açılarından yeterince yer almadığıdır. Nitel yöntem kullanılan bu araştırmada, veri toplamada literatür taraması, mevzuat, örgütsel belgeler ve politika belgeleri kullanılmıştır. Veriler analiz edilirken ise içerik analizi tekniğine başvurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi, Deprem, Yerel Yönetim, Belediye, Stratejik Planlama

Kaynakça

• 1580 sayılı Belediye Kanunu, RG: 14.04.1930, 1471.
• 3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, RG: 09.07.1984, 18453.
• 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, RG: 19.10.1984, 18550.
• 4 nolu Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 15.07.2018, 30479.
• 4623 sayılı Yer Sarsıntılarından Evvel ve Sonra Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun, RG: 22.07.1944, 5763. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, RG: 23.07.2004, 25531.
• 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, RG: 04.03.2005, 25745.
• 5393 sayılı Belediye Kanunu, RG: 13.07.2005, 25874.
• 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, RG: 17.06.2009, 27261.
• 6525 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, RG: 27.02.2014, 28926.
• 67 nolu Bazı Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 18.09.2020, 31248.
• 7126 sayılı Sicil Müdafaa Kanunu, RG: 13.06.1958, 9931.
• 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, RG: 25.05.1959, 10213.
• Adana Büyükşehir Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Adıyaman Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• AFAD (2014), Türkiye Afet Müdahale Planı, Ankara.
• AFAD (2022), Türkiye Afet Müdahale Planı, Ankara.
• AFAD (2022), Türkiye Afet Risk Azaltma Plan, Ankara.
• AFAD (2011), Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı 2023, Ankara.
• Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik, RG: 08.05.1988, 19808.
• Balamir, Murat (2007), “Afet Politikası, Risk ve Planlama”, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (Ankara: Mattek Matbacılık): 31-43.
• Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği, RG: 09.01.1997, 22872.
• Bayındırlık ve İskân Bakanlığı (2004), Deprem Şûrası Sonuç Bildirgesi, İstanbul.
• BM (2015), Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi 2015-2030.
• Çapar, Selim (2018), “Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezleri (GAMER) Kuruluş ve Görevleri”, Selim Çapar (Ed.), Kriz ve Acil Durum Yönetimi, (Ankara: TİAV): 109-118.
• Çetin, Hakan Cem (2013), “Disaster Crises Management in Turkey: 1999 Marmara Earthquake Case”, International Journal of Human Science 10 (2), s. 628-636.
• Diktaş Yerli, Gülbaşak (2023), “Sosyal Bilimler Alanında Afet Konulu Lisansüstü Çalışmaların Bibliyometrik ve Tematik Analizi”, Afet ve Risk Dergisi, 6 (3), s. 961-976.
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Ergünay, Oktay (2004), “Deprem Şurası’nın Ardından”, Türkiye Mühendislik Haberleri, 433, s. 29-30.
• Gaziantep Büyükşehir Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Hatay Büyükşehir Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• İşbir, Eyüp G. ve Genç, Neval (2006), 1999-Marmara Earthquake Case Study, (Ankara: Türk Kızılayı).
• Kadıoğlu, Mikdat (2017), Afet Yönetimi-Beklenmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek, (İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Yayını).
• Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Kilis Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Malatya Büyükşehir Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Osmaniye Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Özmen, Bülent ve Özden, Ali Tolga (2013), “Türkiye’nin Afet Yönetim Sistemine İlişkin Eleştirel Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi SBF Dergisi, 49, s. 1-28.
• Sezer, Özcan ve Tozbey, Şevin (2023), “Türkiye’de Afet Yönetiminin Merkezi ve Yerel Düzeyde Örgütlenmesi Üzerine Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi SBF Dergisi, 8 (1), s. 79-102.
• Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi (2020), Stratejik Plan 2020-2024.
• Tabii Afet Nedeniyle Meydana Gelen Hasar ve Tahribata İlişkin Hizmetlerin Yürütülmesine Dair Kanun, RG: 25.07.1995, 22354.
• United Nations (1994), Report of the World Conference on Natural Disaster Reduction, Yokohama.
• Ünlü, Ali (2010), “Disaster And Crisis Management in Turkey: A Need for a Unified Crisis Management System”, Disaster Prevention and Management, 19 (2), s. 155-174.
• TBMM (2021), Depreme Karşı Alınabilecek Önlemlerin ve Depremlerin Zararlarının en Aza İndirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, Ankara.
• T.C. Başbakanlık DPT (1963), Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967, (Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası).
• T.C. Başbakanlık DPT (1968), İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968-1972, (Ankara: DPT Yayın).
• T.C. Başbakanlık DPT (1973), Yeni Strateji ve Kalkınma Planı, Üçüncü Beş Yıl 1973-1977, (Ankara: DPT Yayın).
• T.C. Başbakanlık DPT (1979), Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979-1983, (Ankara: DPT Yayın).
• T.C. Başbakanlık DPT (1985), Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1985-1989, (Ankara: DPT Yayın).
• T.C. Başbakanlık DPT (1990), Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı 1990-1994, (Ankara: DPT Yayın).
• T.C. Başbakanlık DPT (1996), Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1996-2000, (Ankara: DPT Yayın).
• T.C. Başbakanlık DPT (2001), Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, 2001-2005, (Ankara: DPT Yayın).
• T.C. Başbakanlık DPT (2007), Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı 2007-2013, (Ankara).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019), “On Birinci Kalkınma Planı 2019-2023”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2024), “On İkinci Kalkınma Planı 2024-2028”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf. T.C. Kalkınma Bakanlığı (2013), “Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf.
• TMMOB (2018), Sermaye İle Yapılan Barış: İmar Affı Raporu, Ankara.
• Vural, Nehir ve Kaya, Çağla Melisa (218), “Afet Risk Yönetiminde Transdisipliner Yaklaşım”, Afet Risk Yönetimi Dergisi, 1 (1), s. 1-8.
• İnternet Kaynakları Adana Büyükşehir Belediyesi (2024), https://www.adana.bel.tr/tr/birimlerimiz (02.04.2024).
• Adıyaman Belediyesi (2024), https://ww.adiyaman.bel.tr/birimler (02.05.2024).
• AFAD (2024), https://deprem.afad.gov.tr/event-instrumental (28.04.2024).
• AFAD (2024), https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu (15.11.2024).
• AFAD (2024), https://www.afad.gov.tr/teskilat-semasi (30.04.2024).
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi (2024), https://www.diyarbakir.bel.tr/kurumsal/yonetim.html (02.05.2024).
• Gaziantep Büyükşehir Belediyesi (2024), https://www.gaziantep.bel.tr/tr/teskilat-semasi (02.05.2024).
• Hatay Büyükşehir Belediyesi (2024), https://hatay.bel.tr/birimler (02.05.2024).
• Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi (2024), https://kahramanmaras.bel.tr/ (02.05.2024).
• Kilis Belediyesi (2024), https://www.kilis.bel.tr/index.php/2019/04/04/mudurlukler/(02.05.2024).
• Malatya Büyükşehir Belediyesi (2024), https://www.malatya.bel.tr/organizasyon-semasi (02.05.2024).
• Osmaniye Belediyesi (2024), https://osmaniye-bld.gov.tr/kurumsal/mudurlukler (02.05.2024).
• Saymaz, İsmail (2024), “46 Mahalle Riskli Dedim Murat Kurum Cevap Vermedi”, https://www.sozcu.com.tr/46-mahalle-riskli-dedim-murat-kurum-cevap-vermedi-p16174 (04.09.2024).
• Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi (2024), https://www.sanliurfa.bel.tr/kategori/7/0/birimler (02.05.2024).
• UNDRR (2024), https://www.undrr.org/terminology/disaster-risk (03.09.2024).
• UNDRR (2024), https://www.undrr.org/terminology/disaster-risk-governance (03.09.2024).
• UNDRR (2024), https://www.undrr.org/terminology/disaster-risk-management (03.09.2024).