Polatlı (Ankara) Macun Mahallesi’nde çok elektrotlu rezistivite ve SP yöntemleri ile yeraltı suyu potansiyelinin belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 7, 48 - 58, 27.06.2025

Cihan Yalçın , Ali Karan

Öz

Bu çalışmada, Ankara ili Polatlı ilçesi Macun Mahallesi sınırları içerisinde yeraltı suyu potansiyelinin belirlenmesine yönelik olarak çok elektrotlu elektrik özdirenç tomografisi (ERT) ve doğal potansiyel (SP) yöntemleri uygulanmıştır. Çalışma alanında jeolojik birimlerin yatay ve düşey yayılımı ile akifer potansiyelinin ortaya konulabilmesi amacıyla dört adet ölçüm profili oluşturulmuştur. Elde edilen ERT kesitlerinde yüzeyde yüksek özdirençli bazalt ve tüf birimleri, altında ise orta özdirençli karasal kırıntılı sedimanter birimler tespit edilmiştir. Doğal potansiyel ölçümleri, düşük özdirenç zonları ile uyumlu olarak pozitif anomaliler göstermiştir. Çalışma sonucunda, karasal kırıntılı birimlerin lokal olarak önemli bir akifer potansiyeline sahip olduğu belirlenmiş, kil seviyelerinin ise yeraltı suyu akışını sınırlandırdığı görülmüştür. Yapılan değerlendirmeler, benzer çalışmalarla uyumlu sonuçlar vermiştir. Bu araştırma, çalışma alanındaki yeraltı suyu potansiyelinin jeofizik yöntemlerle belirlenmesine katkı sağlamaktadır. Elde edilen verilerin ilerleyen aşamalarda yapılacak sondaj çalışmaları ile desteklenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Elektrik Özdirenç Tomografisi , Özpotansiyel , Akifer , Polatlı-Macun , Jeofizik Yöntemler.

Teşekkür

Cihan Yalçın, veri toplama, jeolojik değerlendirme, literatür taraması, makalenin yazımı ve son kontrollerini gerçekleştirmiştir. Ali Karan ise jeofizik ölçümlerin uygulanması, modellenmesi ve makalenin kontrol sürecine katkı sağlamıştır.

Kaynakça

• Asahi, H., Son, Y. J., Nam, S. I., Mackensen, A., Stein, R. 2018. Neogloboquadrina pachyderma in the modern Arctic Ocean: a potential for its morphological variation for paleoceanographic reconstruction. Journal of Quaternary Science, 33, 1–15.
• Bienibuor, A. K., Preko, K., Aning, A. A., Menyeh, A., Wemegah, D. D., Appiah, M. K., Gyilbag, A. 2025. Application of the electrical resistivity tomography (ERT) method in identifying high groundwater potential sites in the Atebubu municipality of Ghana. Discover Geoscience, 3(1), 14.
• Beresnev, I. A., Hruby, C. E., Davis, C. A. 2002. The use of multi-electrode resistivity imaging in gravel prospecting. Journal of Applied Geophysics, 49, 245–254.
• Ewusi, A., Kuma, J. S. Y., Voigt, H. J. 2009. Utility of the 2-D multi-electrode resistivity imaging technique in groundwater exploration in the Voltaian Sedimentary Basin, Northern Ghana. Natural Resources Research, 18, 267–281.
• Foster, S., Chilton, J. 2003. Groundwater: The processes and global significance of aquifer degradation. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 358, 1957–1972.
• Gelişli, K., Babacan, A. E. 2021. Yeraltı suyu aramalarında jeofizik özdirenç uygulamaları. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 9, 535–543.
• Gopal, V., Kumar, R. A., Deepika, R., Anshu, R., Krishnamurthy, R. R., Batvari, P. D. 2024. Groundwater exploration using geophysical resistivity method in Siruvadi Village, Villupuram District, Tamilnadu, India. Futuristic Trends in Physical Sciences, 3(5), 148–151.
• Gürsoy, M., Taner, G. 2012. Kuşçu ve Macun köyleri arası Paleojen Mollusk faunası ve biyostratigrafisi, Temelli (GB Ankara). Türkiye Jeoloji Bülteni, 55, 57–86.
• Hasan, M., Shang, Y., Akhter, G., Jin, W. 2020. Delineation of contaminated aquifers using integrated geophysical methods in Northeast Punjab, Pakistan. Environmental Monitoring and Assessment, 192, 12.
• Işık, V. 2016. Torosların Jeolojisi; Türkiye Jeolojisi Ders Notu. Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara.
• Kurtuluş, C., Bozkurt, A. 2010. Başiskele-Kocaeli civarında yer altı suyu akiferlerinin tespiti için jeofizik ve sondaj araştırmaları. Uygulamalı Yerbilimleri, 2, 1–9.
• Osmanoğlu, B. 2017. Sakarya ili Kocaali ilçesi örneğinde düşey elektrik sondaj yöntemi ile yeraltı suyu potansiyelinin araştırılması. Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya (yayımlanmamış).
• Owen, R.J., Gwavava, O., Gwaze, P. 2005. Multi-electrode resistivity survey for groundwater exploration in the Harare greenstone belt, Zimbabwe. Hydrogeology Journal, 14, 244–252.
• Özdemir, A. 2008. Çok elektrotlu jeofizik rezistivite ölçümlerinin yeraltısuyu ve jeotermal arama alanlarındaki uygulamalarının değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu, Bildiri Özeti, s.1–4.
• Turgay, M.I., Kurtuluş, C. 1984. Polatlı yöresinde yapılan sismik yansıma çalışmaları. MTA Dergisi, 98, 129–136.
• Vu, M. D., Xayavong, V., Do, C. A., Pham, L. T., Gómez-Ortiz, D., Eldosouky, A. M. 2021. Application of the improved multi-electrode electrical exploration methods for groundwater investigation in Vientiane Province, Laos. Journal of Asian Earth Sciences: X, 5, 100056.
• Yıldırım, E. 2018. Ankara-Polatlı yöresinin jeofizik ve hidrojeokimyasal yöntemlerle yeraltı suyu potansiyelinin araştırılması. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara (yayımlanmamış).
• Yılmaz, S., Yıldırım, E. 2021. Emirdağ-Karaağaç yeraltı suyu potansiyelinin elektrik özdirenç yöntemleri ile araştırılması. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 9, 1267–1275.
• Yüksel, F.A., Hoşkan, N. 2019. Ergene Havzası, Çorlu formasyonu, Sarılar Köyü çevresinde akifer oluşturacak stratigrafik kapanların düşey elektrik sondajları ile görüntülenmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 25, 364–372.