Sanatta özne-nesne ilişkisi ve yaratıcılık

Year 2017, Volume: 4 Issue: 2, 28 - 36, 27.11.2017

Nazan Düz

https://doi.org/10.21666/muefd.322195

Abstract

Konusu güzellik olan estetik bilimi,
sanatsal etkinlik sürecinde önemli roller üstlenen estetik özne, estetik nesne
ve alımlayıcı arasındaki ilişkiyi inceler. Özne; yapıtı üreten sanatçı, nesne;
sanat eseri, alımlayıcı ise yapıtı izleyen, dinleyen, okuyan birey ya da başka
bir ifadeyle ikinci estetik öznedir. Sanat olgusunu oluşturan bu öğeler
arasındaki estetik ilişkilerde varlığını bulan sanat, sadece insana özgü bir
yetidir. Yüzyıllardır yaşamla iç içe olmuş sanatsal etkinlikte; düşünce, amaç,
duygu, deneyim, durum, mesaj, yaratıcı özne tarafından özümsenir. Bu olgular
yetenek ve hayal gücü ile üretilen sanat eserinde ifade edilir ve alımlayıcı
özneye iletilir. Yaratıcı bir tavır içinde öznenin nesneyi üretmesi ve
alımlayıcı öznenin bu nesne karşısındaki estetik etkilenme düzeyi, bu iletişim
sürecinin niteliğini ortaya koyar. Çünkü eserin evrenselliği, kalıcılığı ve
sürekliliği yanında estetik değeri de söz konusudur. Öznenin nesneye karşı
gösterdiği estetik tavır, nesnede bulunan, eserin sahip olduğu birtakım
değerler tarafından belirlenir. Eserin estetik değeri; öznenin yaratıcılık
düzeyi ve estetik bilgisini yapıta nasıl ve ne kadar yükleyebildiği, alımlayıcı
öznenin ise yapıt karşısındaki gösterdiği estetik tavırda aranır. Alımlayıcı
öznenin eser karşısındaki estetik tavrı aynı zamanda estetik yargısıdır. Bu
etkilenme onun, kültür, bilgi, gelenek, coşku, hayat görüşü, yaşam anlayışı
gibi kendisinde bulunan donanımlarına bağlıdır. Yaratıcı öznenin anlatma, ifade
etme, biçimlendirme yetileri estetik bir tavır olduğu gibi, alımlayıcı öznenin
nesneyi algılama düzeyi; haz ya da heyecan duyması, güzel, çirkin, hoş,
dengeli, biçimsiz, içeriksiz bulması da estetik bir tavır, aynı zamanda estetik
yargıdır. Estetik tavrını ortaya koyarak eseri üreten yaratıcı özne ile,
estetik nesne karşısında estetik etkilenmeyi yaşayarak estetik yargısını ortaya
koyan alımlayıcı öznenin, kültürü, bilgisi, eğitimi, gelenekleri, toplumsal
alışkanlıkları sanatsal süreçte bir bütün olarak birbirleri ile doğrudan ilişkilidir.
Bu araştırmanın amacı, sanattaki özne-nesne ilişkisini yaratıcılık bağlamında
ele alarak tartışmak, insanlıkla yaşıt olan sanatın estetikle olan ilişkisini
irdelemektir. 

Keywords

sanat, özne, nesne, yaratıcılık

Subject-Object Relation in Art and Creativity

Abstract

Science of aesthetics,
the main subject of which is beauty, studies the relation between aesthetic
subject, aesthetic object and the receptor, which play significant roles in the
process of artistic activities. The subject is the artist who creates; the
object is the work of art; the receptor is the individual who watches, listens to,
or reads the work; in other words, he is the second aesthetic subject. Art,
which finds its existence in the aesthetic relations between these elements which
constitute the phenomenon of art, is an ability only peculiar to human.
Thoughts, aims emotions, experiences, situation, messages are all absorbed by
the creative subject in artistic activities which have been intertwined with
life for centuries These concepts are expressed in the work of art, which is a
product of talent and imagination and are transferred to the receptor subject.
The subject producing the object in a creative way and to what extent the
receptor subject is affected by the object indicate the quality of this
communicative process. Besides the universality, permanence and continuity, the
aesthetic value of a work of art does matter. The aesthetic attitude by the subject towards the object is determined by
a set of values inherent in the work. The aesthetic value of the work is
determined by to what extent the subject is able to reflect his creativity and
aesthetic level on that work and the aesthetic attitude presented by the
receptor subject towards it. The aesthetic attitude of the receptor subject
towards a work of art is also the aesthetic judgement. This ability to be
impressed depends on his qualities such as culture, knowledge, tradition,
enthusiasm, world view and sense of life. The ability of the creative subject
to narrate, express and design is an aesthetic attitude; how the receptor
subject does perceive the object, how much pleasure or excitement he feels,
whether he finds it beautiful, ugly, pretty, balanced, formless or without
content is also an aesthetic attitude as well as an aesthetic judgement. The
respective culture, knowledge, education, traditions and social habits of the
creative subject, who produces the work with his aesthetic attitude and the
receptor subject, who expresses his aesthetic judgement towards the work are
directly related to each other in the process of artistic creativity. This
study seeks to discuss the subject-object relation in art within the context of
creativity and to address the relation of aesthetics and art.

Keywords

art, subject, object, creativity, aesthetic

References

• Arslan, A. (2005). Felsefeye Giriş (8. Baskı). Ankara: Adres Yayınları.
• Artut, K. (2004). Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Atalayer, F. (1994). Temel Sanat Öğeleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Balcı, M. E. (2011). Pathos ve Ethos Arası Bir Kavram: Bilim Sosyolojisi. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 12, 79-89, ISSN 1306-9535, Erişim Tarihi: 03 Mart 2017. (www.flsfdergisi.com)
• Bozkurt, N. (2004). Sanat ve Estetik Kuramları (4. Baskı). Bursa: Asa Kitabevi.
• Doğan, M. H. (2001). Estetik (2. Baskı). İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Fischer, E. (2012). Sanatın Gerekliliği, (Çev. Cevat Çapan), İstanbul: Sözcükler Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (2013). Felsefe Sözlüğü (21. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kagan, M. (1982). Güzellik Bilimi Olarak Estetik ve Sanat, (Çev. Aziz Çalışlar), İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Karayağmurlar, B. (1990). Sanatta Yaratıcılık ve Eğitim. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Lukacs, G. (1999). Estetik I (3. Baskı). (Çev. Ahmet Cemal), İstanbul: Payel Yayınları.
• Moran, B. (2003). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (11. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saban, A. (2004). Öğrenme ve Öğretme Süreci Yeni Teori ve Yaklaşımlar (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• San, İ. (1979). Sanatsal Yaratma ve Çocukta Yaratıcılık, Ankara: İş Bankası Yayınları.
• San, İ. (2008). Sanat ve Eğitim, Yaratıcılık, Temel Sanat Kuramları, Sanat Eleştirisi Yaklaşımları, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Timuçin, A. (2008). Estetik (8. Baskı). İstanbul: Bulut Yayınları.
• Tunalı, İ. (2012). Estetik (14. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.