Osmanlı'da Devlet Muhasebesi Mesleğinin Özellikleri

Year 2014, Issue: 6 - Issue: 6, 227 - 233, 01.01.2014

Oktay Güvemli

Abstract

Ortadoğu’nun devletçi ortamı içinde varlığını asırlar boyu sürdüren Osmanlı Devleti’nde, genellikle bütün alanlarda olduğu gibi muhasebe düşüncesinin de devletçi bir ortamda geliştiği gözlenmektedir. Kaçınılmaz olarak muhasebe mesleği de devletçi anlayış çerçevesinde gelişmiştir. Osmanlı mali yapısının özelliği, mali düzeni muhasebecilerin sürdürmüş olmasıdır. Yani mali kararları muhasebeciler alıyor, bu kararları muhasebeciler uyguluyor ve kayıtları da muhasebeciler yapıyordu. Bu durum, muhasebe mesleğinin devlet muhasebesi içinde etkin bir şekilde gelişmesinin yolunu açıyordu.Bu ortam içinde devlette bir muhasebe düşüncesinin hakim olduğu ve mali olayların muhasebeci gözü ile çözülmesine çalışıldığı; yani muhasebe kültürünün devlet yapısında etkin bir durumda bulunduğu anlaşılmaktadır. Ve böyle bir ortam, muhasebe mesleğinin sağlam örgüt yapısına sahip bulunmasını, muhasebecilerin hiyerarşik bir düzene sahip olmasını sağlamıştır. Bu düzen Tanzimat (1839) ile birlikte bozulmuştur. Çünkü bu tarihte Maliye Nezareti kurulmuş ve devlet muhasebesi örgütü Muhasebe-i Umumiye adı ile daha küçük bir yapı haline getirilmiştir. Kuşkusuz bu değişim, yerinde ve çağdaş uygulamalara uygun bir gelişmedir. Ama, özel kesim gelişemediği için, devlet örgütü dışında muhasebe mesleği gelişme gösterememiş ve mesleğin ne örgütsel bir yapısı ne hiyerarşik bir düzeni ve ne de unvanları olmuştur. Bu boşluk, 1989 yılında Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TURMOB) nin kuruluşuna kadar devam etmiştir. Yani 1839 -1989 yılları arasında 150 yıllık bir dönemde, Türkiye’de muhasebe mesleği vardır, ama bir örgütsel yapıya sahip değildir.

Keywords

Türkiye, muhasebe mesleği, mesleğin özellikleri.

Features of the State Accounting of the Ottoman State

Abstract

While the Ottoman State maintained its existence for centuries through the
Middle East’s statist approaches, it is certain that the accounting thought was also
improved under statist circumstances as well as most other notions. Inevitably, the
accounting profession advanced within the framework of the statist approaches being
adopted. The feature that the fiscal structure of the Ottoman State had was that the
fiscal order was managed by accountants. Fiscal decisions were made and practiced
by accountants. Accountants were responsible for bookkeeping as well. Thus, the
accounting profession was enabled to advance effectively through state accounting.
Under these circumstances, it is concluded that some specific accounting
thought was in place in the state and fiscal activities were conducted by accountants,
meaning that an accounting culture was solidly implemented within the state structure.
These conditions helped the accounting profession to bear a strong organizational
structure and the accountants to have an hierarchical order. This structure was
disturbed by Tanzimat (Era of the Reforms, 1839). This is because the Maliye Nezareti
(Ministry of Finance) was founded and later on converted to a smaller-sized state
accounting establishment entitled Muhasebe-i Umumiye (Public Accounting). This
change was undoubtedly in conformity with the then-contemporary practices and
was therefore fruitful. However, as the private sector failed to thrive, the accounting
profession did not succeed in advancing, thereby laying aside the state establishments.
This was the reason why the profession was devoid of organizational structure and
hierarchical order. This lack continued until the foundation of the Union of Chambers
of Certified Public Accountants and Sworn–in Certified Public Accountants of Turkey
(TURMOB). It would be fair to state that the accounting profession existed without any
organizational structure for 150 years between 1839 and 1989.

Keywords

Turkey, Accounting Profession, Features of the Profession.