XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Uluslararası Osmanlı Fuarı: 1863 - Sergi-i Umumi-i Osmani

Year 2013, Issue: 5 - Issue: 5, 159 - 187, 01.07.2013

Haluk Kanca

Abstract

XIX. Yüzyılın ikinci yarısı batıda buhar teknolojisine dayalı
sanayileşme devriminin yaşandığı bir dönemdir. Bu dönem ayni zamanda,
dünyada fuarcılık kültürünün başladığı ve yaygınlaştığı dönem olmuştur.
Osmanlı’nın 1839 Tanzimat ve 1856 Islahat Fermanı sonrası çağdaşlaşma
çabaları çerçevesinde sanayileşme ile ilgilenmeye başlamasına paralel olarak
bu fuarlarla da ilgilendiği görülmektedir. Osmanlı’nın fuarcılıkla ilgilenmesi
1851 Londra fuarına katılması ile başlamış, daha sonra da 1855’de Paris ve
1862 Londra fuarlarına katılması ile devam etmiştir. Bu fuarlardaki başarıları
ve edindiği deneyimler, Osmanlı’nın 1863 – Sergi-i Umumi-i Osmani’yi 1863
yılı başında İstanbul’da organize etmesine yol açmıştır.
Üç-dört aylık kısa bir hazırlık döneminden sonra 27 Şubat 1863
tarihinde açılan ve 1 Ağustos 1863 tarihine kadar açık kalan, İstanbul’da
Sultanahmet Meydanı’nda yapılan özel binalarda yer alan fuarda, on bini
aşkın Osmanlı tarım, el sanatları ve sanayi ürünleri sergilenmiştir. Yurt
dışından ise, İngiltere, Fransa ve Avusturya tarımsal makine ve aletler ile
katılmıştır. Sergiyi düzenleyenler hazırladıkları nizamname (yönetmelik)
ile batı ülkelerinin katılımını, ülkenin tarımsal yapısını göz önünde tutarak,
tarımsal makine ve aletler ile sınırlandırmışlardı.
1863- Osmanlı Sergi-i Umumi’si, İmparatorluğun yer altı kaynakları
ve çeşitli tarımsal ürünleri yanında, geleneksel sanatsal ürünleri göstermesi
açısından yararlı olmuştur. Yurt dışından gelen tarım makine ve aletlerinin de
Türk tarımının gelişmesine katkı sağlayacak nitelikte oldukları gözlenmiştir.
Bu sergiyi, beş ay içinde yüz elli bin dolayında ziyaretçinin gezdiği,
yurt dışından bin kişi dolayında katılım olduğu anlaşılmaktadır. Ve sergi
maloluşunun 2,5 milyon guruşu bulduğu, ancak sergi gelirinin 450.000
guruş’ta kaldığı, aradaki farkın da sergi ile yakından ilgilenen ve açılışını
yapan Padişah Abdülaziz tarafından karşılandığı bilinmektedir.
Osmanlı, uluslararası fuarlara yüz yılın sonuna kadar katılmaya
devam etmiş ve edindiği büyük deneyimler sayesinde İstanbul’da 1894
yılında sürekli bir sergi alanı projesi programlanmışsa da, 1894 depremi
dolayısı ile bu proje gerçekleşememiştir. Ama 1909’da Bursa Sergisi’nin
organize edildiği gözlenmektedir.

Keywords

XIX. yüzyılda uluslararası fuarlar, 1863 Osmanlı Sergisi.

International Ottoman Exhibition in the Second Half of The XIXth Century: 1863 – Ottoman General Exposition

Abstract

The second half of the XIX century is a period when the revolution
of industrialization based on the steam technology was experienced in the
West. At the same time, this period had become an era in which the culture
of exhibitions started and widespread in the world. The Ottomans also appear
to become interested industrialization and parallel to that in the exhibitions
within the framework of modernization efforts after the Imperial Edict of
Reorganization in 1839 and Imperial Edict of Reform in 1856. The interest
of the Ottomans in exhibitions started with the participation at the London
Exhibition in 1851, and later continued with the participation at the exhibitions
in Paris in 1855 and in London in 1862. The success and acquired experiences
led the Ottomans to organize the 1863 Ottoman General Exposition (Sergi-i
Umumi-i Osmani), in İstanbul at the beginning of the year 1863.
More than ten thousand Ottoman agriculture, handicraft and industry
products were exhibited in this exhibition, which was opened after a short
preparation period of three-four months on 27 February 1863 and remained
open until 1 August 1863 located in private buildings built at Sultanahmet
Square in İstanbul. Austria, France and the United Kingdom from abroad,
had participated with the agricultural machines and tools. Considering the
country's agricultural structure, the organizers of the exhibition limited the
participation of the Western countries with agricultural machines and tools
through the regulations (directive) they prepared.
1863 - Ottoman General Exposition had been useful in terms of
exhibiting traditional artistic products besides the underground resources
and a variety of agricultural products of the Empire. It had been observed
that the agricultural machinery and equipment from abroad were capable
to contribute to the development of Turkish agriculture. It is to understand
that one hundred and fifty thousand visitors had attended this exhibition, and
around one thousand people came from abroad. And it is known that the cost
of the exhibition reached to 2.5 million guruş, but the in revenue was only
450,000 guruş and the difference was covered by the Sultan Abdülaziz, who
was closely interested and inaugurated the exhibition.
The Ottomans continued to participate in the international exhibitions
until the end of the century and despite of a continuous exhibition space
project was programmed in Istanbul in 1894 thanks to the great experience
acquired, this project was not realized due to the earthquake in 1894. But it
has been observed that the Bursa Exhibition was organized in 1909.

Keywords

XIX. International trade showsin XIXth century, 1863 Exhibition of Ottomans.