ÖZAL’IN DIŞ POLİTİKASI: ULUSLARARASI SİYASET, DEĞİŞİM VE SÜREKLİLİK

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 55, 157 - 171, 02.12.2018

Veysel Kurt

Öz

Bu çalışma Özal dönemi Türk dış politikasındaki dönüşüme odaklanmaktadır. Özal’ın dış politika karar ve uygulamalarını birey, devlet ve sistem düzlemlerinden faydalanarak konu edinmektedir. Bir karar verici olarak Özal’ın sergilediği dış politika anlayışı ve aktivizmi diğer iki faktör çerçevesinde tartışılmakta ve yerleşik bürokrasi ile uluslararası sistemin sahip olduğu kısıtlayıcı etkiler ve taşıdıkları potansiyel avantajların Özal tarafından nasıl kullanıldığını analiz etmektedir. Çalışma, Özal döneminde dış politika alanında önemli değişimlerin yaşandığını kabul etmekte ve fakat bu değişimi tekil olaylar üzerinden göstermek yerine değişimi farklı parametreler etrafında bütüncül bir çerçevede açıklama iddiasındadır. 1983-1990 arasında Özal’ın uluslararası siyasetin yumuşayan atmosferini ekonomik çıktılara tahvil etmeye dönük ve kısmen özerk bir dış politika çizgisi izlediğini, 1990 sonrasında ise ABD’nin hegemon rolü çerçevesinde gerçekçi kararlara imza attığı söylenebilir. Özal’ın bu dönemki söylem ve icraatları SSCB’nin dağılması ile birlikte Soğuk Savaş’ın sona ermesi ve ABD’nin dünya siyasetinde hegemon bir pozisyona evrilmesi ile doğrudan ilişkilendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Turgut Özal, Dış Politika, Bürokrasi, Uluslararası Siyaset

Kaynakça

• ABRAMOWITZ, M. (1993). “Dateline Ankara: Turkey After Özal”, Foreign Policy, Summer (91), 164-181.
• ATAMAN, M. (2003).” Özalist dış politika: Aktif ve rasyonel bir anlayış”, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 49-64.
• ATAMAN, M. (2002). “Leadership Change: Özal Leadership And Restructuring in Turkish Foreign Policy”, Alternatives: Turkish Journal of International Relations, Vol.1, No.1, 120-153.
• BALCI, Ali, (2010). “1990 Sonrası Türk Dış Politikası Üzerine Bazı Notlar: Avrupa Birliği ve Kıbrıs Örneği”, Ed. Cüneyt Yenigün, Ertan Efegil, Türkiye’nin Değişen Dış Politikası, İstanbul, Nobel, 87-99.
• BUSH, G. (1991) “Address Before a Joint Session of the Congress on the State of the Union”, 31 Ocak 1991 http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=19253
• ÇAĞIRAN, M. E. (2008). 12 Eylül Askeri Darbesi ve Dış Politika Anlayışı, Haydar Çakmak (Ed.), Türk Dış Politikası:1919-2008, İstanbul: Platin Yay.
• DÜNDAR, L. (2016). “Özal Dönemi Dış Politikasında Özal’ın Kişisel Özelliklerinin Rolü”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Türk Yolu Dergisi, 1-20
• EROL, M. ve OZAN, E. (2011). “Türk Dış Politikasında Süreklilik Unsuru Olarak Siyasal Rejim”, Akademik Bakış, 13, Cilt 4, Sayı 8, 13-39.
• FUKUYAMA, F. (1989). “The End of History?”, The National Interest, Summer, No.16, 3-18.
• GOUREVİTCH, P. (1978). “Second Image Reversed: The International Sources of Domestic Politics”, International Organization, Vol. 32, No. 4, 881-912.
• GÖZEN, R. (2009). İmparatorluktan Küresel Aktörlüğe Türk Dış Politikası, Ankara: Palme Yayıncılık.
• GÖZEN, R. (2001). “Özal ve Körfez Savaşı: İdealler ve Gerçekler Açmazında Dış Politika”, İhsan Dağı, İhsan Sezal (Ed.), Kim Bu Özal?: Siyaset, İktisat, Zihniyet, İstanbul: Boyut Yay., 307- 351.
• GÜRBEY, G.(2001). “Özal’ın Dış Politika Anlayışı”, İhsan Dağı, İhsan Sezal (Ed.), Kim Bu Özal? : Siyaset, İktisat, Zihniyet, İstanbul: Boyut Yay., 285-307.
• HOLSTI, K.J. (1974). International Politics: A Framework for Analysis, London: Prentice Hall.
• KAHRAMAN, H.B. (2010). Türk Siyasetinin Yapısal Analizi I: Kavramlar, Kuramlar, Kurumlar, Istanbul: Agora Yay.
• KÖSEBALABAN, H. (2014). Türk Dış Politikası, (Çev. Hüsamettin İnaç), Ankara: Bigbang Yay.
• MOR, H. (2016). Türk Dış Politikasının Eksenleri, İstanbul: Çizgi Yay.
• MÜFTÜLER-BAC, M. (1996). “Turkey’s Predicament in the Post-cold War Era”, Futures, 28(3), 255-268.
• ÖZAL, T. (1992). “Türkiye’nin Önünde Hâcet Kapıları Açılmıştır”, Turgut Özal’la Mülakat, Mustafa Çalık, Türkiye Günlüğü, No.19, 5-24.
• ÖZCAN, G. (1994). “Türkiye’de Siyasal Rejim ve Dış Politika ”, Faruk Sönmezoğlu (Ed.), Türk Dış Politikasının Analizi, İstanbul: Der Yay., 511-535.
• ÖZCAN, G. ve Kut, Ş. (2000). “Doksan Yıllarda Türkiye’nin Değişen Güvenlik Ortamı”, Gencer Özcan (Ed.), En Uzun On Yıl, İstanbul: Büke Yay., 45-64.
• SAK, H. (2001). “Webergil ‘Karizmatik Otorite Tipolojisi’ Çerçevesinde Özal ve Demokrasimiz “ İhsan Dağı, İhsan Sezal (Ed.), Kim Bu Özal? : Siyaset, İktisat, Zihniyet, İstanbul: Boyut Yay., 33-89.
• SANDER, O. (2000). Türkiye’nin Dış Politikası, İstanbul: İmge Yayınları.
• SÖNMEZOĞLU, F. (2006). II. Dünya Savaşından Günümüze Türk Dış Politikası, İstanbul: Der Yayınları.
• TEZCAN, E. (2008). “Dönemin Dış Politika Sorunları”, Haydar Çakmak (Ed.) Türk Dış Politikası:1919-2008, İstanbul: Platin Yay.
• TUNCER, H. (2015). Özal’ın Dış Politikası (1983-1989), İstanbul: Kaynak Yay.
• USLU, N. (2006). Türk Dış Politikası Yol Ayrımında, İstanbul: Anka Yay.
• YAVUZ, M. H. (1998). “Turkish identity and foreign policy in flux: The rise of Neo-Ottomanism”, Critique:Journal for Critical Studies of the Middle East, 7/12, 19-41.
• YAVUZ, M. H. (2001). “Değişen Türk Kimliği ve Dış Politika: Neo-Osmanlıcılığın Yükselişi”, Türkiye’nin Dış Politika Gündemi: Kimlik, Demokrasi, Güvenlik, Ankara: Liberte Yay. 35-63.
• YILMAZ, A. (2001). “Türk Bürokrasi Geleneği ve Özal, İhsan Dağı, İhsan Sezal (Ed.) Kim Bu Özal?: Siyaset, İktisat, Zihniyet, İstanbul: Boyut Yay. 89-103.
• ZURCHER, E. J. (2000), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.