FELSEFEYİ ANADOLU’DA YENİDEN YURTLANDIRMAK -Türk Felsefesine Giriş-

Year 2018, Volume: 15 Issue: 54, 179 - 199, 01.09.2018

Mevlüt Uyanık

Abstract

Türkler-Oğuzlar, tarihte sürekli bir devlet geleneğine sahip olan kadim milletlerden birisidir.
Türkistan dediğimiz İç Asya’dan Batı’ya üç ana
kol üzerinden göç etmişler, yerleştikleri toprakları yurt edinmiş, birçok devletler kurmuşlardır.
Karadeniz üzerinden Balkanlara; günümüz
Afganistan-Pakistan hattı üzerinden Ortadoğu’ya ve ana ipek yolu üzerinden Anadolu’ya
geçmişlerdir. Buralardaki kültürleri getirdikleriyle harmanlayıp yeni bir kültür ve medeniyet
tasavvuru oluşturmuşlardır.
Bu metnin uzak amacı, Farabi’nin İlimlerin Sayımı adlı metnini hareket noktası alarak “Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak” için
bu kültürün yeniden okunması ve güncellenmesine katkı sağlamaktır. Yakın amacı ise Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte Türkçe düşünmek
ve “Türk Felsefesi oluşturma”ya yöneliktir. Bu
bağlamda Orhun abideleri (7.yy), Kâşgarlı
Mahmud’un Dîvânu Lugâti’t-Türk (1072), Yusuf
Hâs Hâcib’in Kutadgu Bilig, (1069) Edip Ahmet
Yükneki’nin Atabet’ül Hakayık (12.yy), Ahmed
Yesevi’nin Divan (13.yy) adlı eseri ile Dede
Korkut Kitabı Türkçe ve/ya Türk Felsefesinin
kurucu metinleri olarak değerlendirilmektedir.
Metnin olası katkısı, felsefenin medeniyet ve
kültür ile ilişkisini inceleyip, Türk tarihi ve coğrafyasında devamlılık halindeki Türk düşüncesi
ve Türk kültürünü, dünyaya evrensel mesajlar
verebilecek bir güçte, felsefenin diliyle anlatma
çabası olarak görülebilir.

Keywords

Felsefe, Anadolu, Ön Asya, İç Asya, Türkistan, Jeo-Felsefe, Türk Aklı, Fars Aklı, Arap Aklı

References

• AKINCI, M.(2018). “Milliyetçiliğin Lafz-ı Müşterek Kavramı:Türklük”, Sungur: Türk Fikir Mecmuası, sayı. 3, Ocak-Şubat.
• ARIK, O.(1958). Türk İnkilabı ve Milliyetçiliğimiz, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
• ATATÜRK. M. K.(2006). Nutuk, Ankara.
• ATALAY, B.(2006), Divanü Lugati’t-Türk Tercümesi Üzerine Notlar, Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lugati’t-Türk. Çev: Besim Atalay, TDK, Ankara. c.1
• BAYRAM, D.(2016) Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak: Dede Korkut Hikayelerinin Felsefi Analizi, HÜSBE, Basılmamış yüksek lisans tezi, Çorum.
• BAYRAM, D.(2018)“Hikâyelerin Bilgesi: Dede Korkut” Türk Düşünce Tarihi: El Kitabı, edit. B.A. Çetinkaya, Grafiker yay. Ankara.
• BÜLBÜL, Ö.(2016), Remzi Oğuz Arık Ve Anadolucu Milliyetçilik, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,(2),
• CEBECİOĞLU, E.(2000) “Hoca Ahmed-i Yesevi” Yesevilik Bilgisi, ed.Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı, MEB, Ankara.
• DELEUZE G.ve F.Guattari, Felsefe Nedir?çev. T.Ilgaz. İstanbul.1993
• DİREK, Z.(2015)“Söyleşi”, Türkiye’de/Türkçede Felsefe Üzerine Konuşmalar, Yay. Haz. M. Cüneyd Kaya, Küre Yay. İstanbul.
• DURALI, T. “Söyleşi”, Türkiye’de/Türkçede Felsefe Üzerine Konuşmalar, Yay. Yaz. M. Cüneyd Kaya, Küre Yay.İstanbul
• ERGİN, Muharrem (2011). Orhun Abideleri, Boğaziçi yay. İstanbul.
• MACİT, F.(1987).İslam Felsefesi Tarihi,çev. Kasım Turhan, İstanbul.
• FARABİ, EbûNasr.(2017)İlimlerin Sayımı, çev. Mevlüt Uyanık, Aygün Akyol, Elis Yay. Ankara
• GÖMBEYAZ, K.(2005) “73 Fırka Hadisinin Mezhepler Tarihi Kaynaklarında Fırkaların Tasnifine Etkisi” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 2, s. 147-
• İBNİ HALDUN, Mukaddime, c. I, II, III, çev.: Zakir Kadiri Ugan, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul 1990
• İZMİRLİ, İ.H.(1995)İslam’da Felsefe Akımları, haz. A.N.Özalp, Kitabevi, İstanbul.
• KARTAL A.(2016).“Kutadgu Bilig’in Düşündürttükleri ve Türk Edebiyat Tarihindeki Yeri”. Yusuf Has Hacib’in Doğumunun 1000.yılında Kutadgu Bilig-Türk Dünya Görüşünün Şaheseri, İstanbul. s.184-201.
• KAYMAZ, Z.(2016/7).“Kutadgu Bilig Araştırmaları Üzerine Bazı Düşünceler”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi. http://www.uygurarastirmalari.com/arsiv/2016-7/2016_10.pdf
• KEKLİK, N.(1986)Türkler ve Felsefe, Fatih Yayınevi Matbaası, İstanbul
• KARA, İ.(2012).Bir Felsefe Dili Kurmak-Modern Felsefe ve Bilim Terimlerinin Türkiye’ye Girmesi, Dergah yay. İstanbul.
• KARA, İ.(2009): Söyleşi: Türkiye’de/Türkçede Felsefe Üzerine Konuşmalar, yay.haz. M.Cüneyd Kaya, Küre yay. İstanbul.
• KANLIKAMA, E.(2017) “Yaşar Kemal’de Sivil İtaatsizlik Türk Felsefesinin İmkânı Bağlamında Bir İnceleme” Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çorum
• KELEŞ, A.(2005) “73 Fırka Hadisi Üzerine Bir İnceleme, Mârife Dergisi, yıl:5, sayı:3,
• MAALOUF, A. (2017) Çivisi Çıkmış Dünya, UygarlıklarımızTükendiğinde, Deneme, çev. Orçun Türkay, YKY,
• METİNTAŞ, Muzaffer Türklüğü Felsefenin Diliyle Anlatmak: Bir Türk Felsefesi Mümkün Mü? https://www.turkyurduhaber.org/mobil/index.php?page=article&id=126 2016-04-17
• ÖZLEM, Doğan (2015) . “Söyleşi”, Türkiye’de/Türkçede Felsefe Üzerine Konuşmalar, Yay. Haz.: M. Cüneyd Kaya, Küre Yay., İstanbul.
• Karakuş,R. (14 Kasım 2005)‘Türk Felsefesinin İmkânı Üzerine”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, ISSN: 1303-5137, Cilt 2, Sayı 2.
• KEKLİK,N. (1986)‘Türkler ve Felsefe, Fatih Yayınevi Matbaası, İstanbul
• KÖKTÜRK M.(2011) : Türk Felsefesinin Varlığı ve İmkan Problemi, Türk Yurdu, Mart - Yıl 100 - Sayı 283
• KÖPRÜLÜ, M (1991). ‘Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar”, DİB, Ankara.
• KÖPRÜLÜ, M.(1959) Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, Ankara
• KÖPRÜLÜ, M. (1942). Milli Din, İstanbul.
• POYRAZ, H. (2011), “Türk Felsefesi: İmkândan Gerçekliğe”, Türk Yurdu Dergisi, Evren Yayınları A.Ş, Ankara, Cilt 31, Sayı, 283
• PİRİNÇİ, N.(2015), Felsefeyi Anadolu’da Yurtlandırmak -Mavi Anadoluculuk - Hitit Üniv. SBE, Basılmamış Yüksek Lisans Seminer Çalışması, Çorum.
• ÖZTÜRK Y. N.(2000), “Yesevilik”, Yesevilik Bilgisi, ed.Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı, MEB, Ankara, s. 271-274
• POPPER K.(1994) , Açık Toplum ve Düşmanları 2. Cilt.Harun Rızatepe, Remzi yay. 3.baskı. İstanbul.
• RÜŞD Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed b. Rüşd; Kitabu Fasli’l-makal ve tagrır mabeyne’ş- şeriati ve’l- hikmeti mine’l-ittisal, çev. Bekir Karlığa, İşaret yay. İstanbul.1992
• SADOĞLU, H(Aralık 2017). Türk Milliyetçiliğinde Anadolu Tahayyülü: Remzi Oğuz Arık, Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, , Cilt:3, Sayı 3
• SOYKAN, Ö. N.(2015). “Söyleşi”, Türkiye’de/Türkçede Felsefe Üzerine Konuşmalar, yay. haz.: M. Cüneyd Kaya, Küre Yay., İstanbul
• ŞENER H. İ., “Karahanlılarda Dil ve Edebiyat”, Türkler Ansiklopedisi, c.5,
• ŞEKER, M. F.(2016). Türk Dini Düşüncesinin Teşekkül Devri, Dergâh Yay., İstanbul
• ŞEKER, M.F.(2011)Türk Düşünce Tarihi Açısından Kutadgu Bilig, Dergah yay. İstanbul.
• TAŞ, İ.(2016). “İslam Öncesi Türk Düşüncesi ve Kutadgu Bilig’de “Kut” Yûsuf Has Hâcib Ve Ölümsüz Eseri Kutadgu Bilig, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yay. Bişkek.
• TOPÇU, N.(2001) , “Millet Mistikleri”, (Bütün Eserleri 15) Dergâh yay. İstanbul.
• TOPÇU, N.(1969), İslam ve İnsan, Hareket yay. İstanbul.
• TOPÇU, N.(1997)Yarınki Türkiye, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• OCAK, A.Y.(2000) “Ahmed Yesevî ve Türk Müslümanlığı” Yesevîlik Bilgisi, ed. Cemal Kurnaz, Mustafa Tatcı, MEB, Ankara.
• UYGUR, N.(2012) . Türk Felsefesinin Boyutları, YKY. Yay., 2.baskı, İstanbul
• UYANIK, M.(2014). Bilginin İslamileştirilmesi ve Çağdaş İslam Düşüncesi, Ankara Okulu yay. Ankara.
• UYANIK, M.(2003), Üç Tarz-ı Siyaset: Bir Üst Kimlik Tasarımı Olarak Türkiyelilik, Metropol yayınevi, İstanbul.
• UYANIK,M. “Yurtsever Meşruiyet”http://kafkassam.com/mevlut-uyanik-yazdi-yurtsevermesruiyet.html 24.01.2017. Erişim Tarihi: 23.01.2018
• UYANIK, M.(2017). “Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak”,İslam Felsefesi: Teşekkül Dönemi, (Edit: M.Uyanık, A.Akyol) Elis yay. Ankara. 17-46,
• UYANIK, M.(2012). Felsefi Düşünceye Çağrı, Elis Yay.,Ankara.
• UYANIK, M.(2016).Selefi Zihniyet, Arap Baharı ve Türkiye, Araştırma yay. Ankara.
• UYANIK, M. Arap Baharının Mezhepçilik ve Kabilecilik Bağlamında Analizi,
• UYANIK, M. (2018 )Türkiye Cumhuriyeti Kuruluş Dönemi Ve Anadoluculuk Felsefesi -Nurettin Topçu Ve Aksiyon Felsefesi Merkezli Bir İnceleme”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi Cilt 1, sayı.3,
• UYANIK, M.2016Selefi Zihniyet, Arap Baharı ve Türkiye, Araştırma Yay., Ankara.
• UYANIK, M. (Aralık 2016)“Yeni Bir Türk-İslam Medeniyeti Tasavvuru İçin Hoca Ahmed-i Yesevî ve Yönteminin Önemi” Diyanet İlmi Dergi, cilt. 52, sayı: 4.
• UYANIK, M.(2016) Söyleşi: Bir Türk Felsefesinin İmkânı: http://www.kirmizilar.com/tr/index. php/soylesiler/item/332-bir-turk-felsefesinin-imkani-prof-dr-mevlut-uyanik-ile-soylesi. Erişim tarihi: 8.12.2016
• UYANIK, M.(2016)“Barışçıl Bir Dünya İçin İlahi Dinler ve Çoğulcu Evrensellik Tasarımları”, Uluslararası Dini Araştırmalar ve Küresel Barış Sempozyumu, Bosna Hersek Saraybosna. 19-21. http://udakb.timav.com.tr, Erişim tarihi (08.05. 2016)“
• UYANIK,M. AKYOL, A.(Ankara 2017) “Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak Projesinin Hareket Noktası Olarak Farabi ve İhsau’l-Ulum Adlı Eseri”, İlimlerin Sayımı, çev. Mevlüt Uyanık, Aygün Akyol,Elis Yay.
• UYANIK, M. AKYOL, (Ankara.2017)A. İslam Felsefesi:Teşekkül Dönemi, Kindi, Farabi, İbn Sina. Elis yay.s.22-25;73-78;114-128
• YUSUF HAS HACİP. (2008) , Kutadgu Bilig, Günümüz Türkçesine Aktaran: Reşit Rahmeti Arat, Kabalcı Yay. İstanbul.
• YÜKNEKİ, E. A. b. Mahmud, (2013)(Günümüz Diliyle) Atabetü’l-Hakayik, (Gerçeklerin Eşiği), haz. Yaşar Çağbayır, Ötüken yay. İstanbul.