MEVLANA DÜŞÜNCESİNDE HİKMET

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 49, 315 - 325, 15.12.2016

Gülşen Yaylı

Öz

Hikmet hem günlük hayatta hem de özellikle felsefi çalışmalarda sıkça rastlanılan bir kavramdır. Günlük hayatta çoğunlukla hikmetin ahlaka ve gerçek dünyaya ait kısa söz, atasözü veya şiir anlamında kullanımı tasavvuf ehlinin “Hakk’a uygun düşen söz; söz ve davranıştaki isabet” şeklindeki kullanımıyla özdeştir. Hikmetin bu gündelik kullanımında dahi hayata ve ahlak kurallarına dair vurgu vardır. Günlük kullanımında hem teoriye hem de pratiğe dair remizleri olan hikmet, İslam düşünce ekollerinin başat kavramlarındandır. Tüm İslam düşünce ekollerinde olduğu gibi, Mevlana’nın hikmete dair sözlerinin ve değerlendirmelerinin temel dayanağı “Allah hikmeti dilediğine verir. Kime hikmet verilirse, ona pek çok hayır verilmiş demektir.” ayeti ile “Hikmet mü’minin yitik malıdır. Onu her nerede bulursa alır” hadisidir. Bu çalışmada Mesnevî, Fîhi Mâfîh ve Mecâlis-i Seb’a adlı eserlerinden hareketle Mevlana’nın hikmet tanımları, hikmeti elde etmek için sahip olunması gereken özellikler ve hikmet akıl ilişkisi tartışılacaktır. Mevlana hikmet sözcüğünü “gizli, sır, Allah’ın insanlar tarafından anlaşılamayan ve çeşitli yollarla insanlara bildirilmeyen amaçları, bilinmeyen sebep, akıl erdirilemeyen oluşum” anlamlarıyla kullanmıştır. Bu anlamları dışında hikmet, Mevlana’ya göre, külli bilgidir, felsefedir, orta yoldur. Hikmeti elde edebilmenin koşulları ise bilge ve gönül ehli olmaktır. Hikmeti elde etmede akıl her ne kadar yardımcı ise de aklın rehberliği sınırlıdır; hikmeti elde edinceye kadardır

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Mesnevi, Fihi Mafih, Mecalis-i Seba, Hikmet, Akıl

Kaynakça

• AKARSU, Bedia (1998), Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük(den-izz), Ötüken Yayınları, İstanbul.
• , (Türkçe Sözlük, (tap-züz) 5, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• KARA, Kerim (2005), “Mevlana’nın Mesnevisinde Kalp-Gönül”, Tasavvuf, Mevlana Özel Sayısı, Yıl:6, Sayı:14, Ankara, s.483-523.
• KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2001), Mevlana ve Mesnevi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• MARAŞ, İbrahim (2013), “Mutluluk”, İslam Ahlak Esasları ve Felsefesi içinde, Editör: Müfit Selim Saruhan, Grafiker Yayınları, Ankara.
• MEVLANA (1994), Mecâlis-i Seb’a, Çev. ve Haz.:Abdülbâki Gölpınarlı, Kent Basımevi, İstanbul.
• MEVLANA , (2007), Mesnevi, Türkçesi:Adnan Karaismailoğlu, Akçağ Yayınevi, Ankara.
• MEVLANA , (2008),Fihi Mafih, Çev: Abdülbâki Gölpınarlı, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• SARUHAN, Müfit Selim (2012), “Ahlak ve Erdemin İnşası”, İslam Felsefesi Tarihi I içinde, Editör: Bayram Ali Çetinkaya, Grafiker Yayınları, Ankara.
• ULUDAĞ, Süleyman (2001), İnsan ve Tasavvuf, Mavi yayıncılık, İstanbul.
• ,(2002), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• UYANIK Mevlüt (2005), Felsefeyi Anadolu’da Yeniden Yurtlandırmak, İslamiyat 8, sayı:4, s.57- 77.
• UYANIK Mevlüt, Akyol Aygün (2013), İslam Ahlak Felsefesi, Elis Yayınları, Ankara.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (2008), Felsefeye Giriş, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• YAKIT, İsmail(1993), Batı Düşüncesi ve Mevlana, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• , (2002), Türk-İslam Düşüncesi Üzerine Araştırmalar, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• YILMAZ, H Kamil (2005), “Eğitimde Gönül Faktörü” Tasavvuf, Mevlana Özel Sayısı, Yıl:6, Sayı:14, Ankara, s.13-24.