AKİDEDEN DEVRİME, YENİLGİDEN ZAFERE: HASAN HANEFİ VE GELENEĞİN YENİLENMESİ PROJESİ

Year 2016, Volume: 13 Issue: 48, 89 - 141, 15.08.2016

Server Işık

Abstract

Çağdaş Arap-İslâm düşünce dünyasının en önemli simalarından biri çağdaş Mısırlı düşünür Hasan Hanefi’dir. Hanefi, reform projesini kültürel boyutu ile ‘gelenek ve yenilenme’; politik boyutu ile ‘İslâmî Sol’ olarak adlandırır. Ona göre kültürel miras, çağdaş Arap-İslâm bilincini belirlediğinden Arap dünyasında başarılı olmak isteyen her yenilikçi girişim bu mirası dikkate almak zorundadır. Miras, projenin meşruiyeti kadar otansitesini de sağlar. Onun amacı yeni bir okuma yaparak geleneğin yeni bir kavrayışını ortaya koymak ve çağdaş Arap bilincini yenilemektir. Politik amaçların motive ettiği yenilenme projesine yön veren şey toplumun realitesi ve ihtiyaçlarıdır. Proje, İslâm dünyasındaki problemlerin sebeplerini analiz ettiği gibi ilerleme ve kalkınma için bir yöntem de sunar. Bu projesiyle Hanefi, akideyi devrime, nassı vakıaya dönüştürür ve oksidentalizmle Batı’yı da kendi sınırlarına çekilmeye zorlar. Geleneği devrimci bir ideoloji olarak yeniden inşa eden Hanefi’nin arzusu Arap toplumu mobilize etmek ve yenilgiyi zafere dönüştürmektir.

Keywords

Miras ve Yenilenme, Gelenek, İslâmî Sol, Din, Devrim, Oksidentalizm

References

• AKHAVI, Shahrough (1997). “The Dialectic in Contemporary Egyptian Social Thought: The Scripturalist and Modernist Discourses of Sayyid Qutb and Hasan Hanafi.” International Journal of Middle East Studies 29, s. 377-401.
• AL-AZMEH, Aziz (2003). İslamlar ve Moderniteler, (çev. Elçin Gen), İletişim Yay, İstanbul.
• ARSLAN, Abdurrahman (2004). Yeni Bir Anlam Arayışı, Bilge Adam Yay, Van.
• AKTAY, Yasin (1993). “Anlama, Vahiy ve Tarih”, Tezkire, sayı 5, Ankara. s. 23-46.
• AY, Mahmut (2005). “Tanrı Tasavvurlarının Politik Tasarımlara Yansıması”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 46. sayı 2, s. 107-130.
• BOBBİO, Noberto (1999 ). Sağ ve Sol; Bir Politik Ayrımın Anlamı (çev. Zühal Yılmaz), Ankara, Dost Yayınları.
• BOOM, Marnus Van Den, (2000), “Devrimci Bir Düşünür: Hasan Hanefi”, İslam Kültüründe İnsan ve Tarih, (çev. Vecdi Akyüz), Kitabevi, İstanbul.
• BOULLATA, Issa J. (1990). Trends and Issues in Contemporary Arab Thought, Albany: State University of New York Press.
• , (1995). “Hasan Hanafi” , The Oxford Encyclopaedia of the Modern Islamic World, Oxford University Press, vol, 2, s. 97-99.
• CEVİZCİ, Ahmet (2000). Felsefe Terimleri Sözlüğü, Paradigma Yay, İstanbul.
• DAIFALLAH, Yasmeen Samy (2012). Political Subjectivity in Contemporary Arab Thought: The Political Theory of Abdullah Laroui, Hassan Hanafi, and Mohamed Abed al-Jabiri- -Ph.D. dissertation, University of California, Berkeley.
• EBU-RABİ, İbrahim M, (2005). Çağdaş Arap Düşüncesi (çev. İbrahim Kapaklıkaya), Anka Yayınları, İstanbul.
• EBU ZEYD, Nasır Hamid (2002). Dinsel Söylemin Eleştirisi (çev. Fethi Ahmet Polat), Kitabiyat, Ankara.
• , (2002b). “İslami Sol-Genel Bir Bakış (çev. Hayri Kırbaşoğlu, Ömer Özsoy), İslâmiyât, c. 5 sayı 2, s. 21-36.
• ENGELS, Fredrich (1976). Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu, (çev. Sevim Belli), Sol Yayınları, Ankara.
• ESEN, Muammer (2009). “Dini Düşüncede Tecdid”, Kelam Araştırmaları Dergisi, C. 7, sayı. 2, Ankara, s. 39-52.
• ESPOSITO, John L. and John O. Voll (2001). Makers of Contemporary Islam (Oxford, New York: Oxford University Press.
• GÜÇLÜ, A.Baki; E. Uzun; S. Uzun; Ü. H. Yoksal (2002). Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yay, Ankara
• GÜLER, İlhami (2002a). Politik Teoloji Yazıları, Kitabiyat, Ankara, 2002.
• , (2002b). “Hasan Hanefi ve İslami Sol” İslamiyat, C. 5, sayı 2, s. 155-158. FEUERBACH, Ludwig (1991). Geleceğin Felsefesinin İlkeleri (çev. Oğuz Özügül), Ara Yay, İstanbul,
• , (2008). Hıristiyanlığın Özü (çev. Oğuz Özügül), Say Yay, İstanbul. FERRÉ, Frédérick (1999). Din Dilinin Anlamı (çev. Zeki Özcan), Alfa Yay, Bursa.
• HANEFİ, Hasan (1978). “Hasan, Teolojimi Antropoloji mi?” (çev. M. Sait Yazıcıoğlu), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 13, s. 505-531.
• , (1992a). “Dini Değişme ve Kültürel Tahakküm” (çev. İlhami Güler), İslami Araştırmalar, C. 6, Sayı 3,
• , (1992b), “Hasan Hanefi ile ‘Tecdit’ Projesi Üzerine Söyleşi”, (çev. İlhami Güler), İslami Araştırmalar, C. 6, Sayı 3
• , (1994a). İslami İlimlere Giriş,(çev. Muharrem Tan), İnsan Yay, İstanbul.
• , (1994b). İslami Araştırmalar (çev. İbrahim Aydın, Ali Durusoy), İnsan Yay, İstanbul.
• , (1996). “Konulu Kur’an Tefsiri Metodu”, (çev. Sönmez Kutlu), İslami Araştırmalar, sayı 3, s. 157-166.
• , (1997a). “Müslüman Aklının Eleştirisi ya da İslam Düşüncesinin Yeniden İnşası”, Uluslar Arası İslam Düşüncesi Konferansı 2 içinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• , (1997b). “Geleneksel İslam Düşüncesindeki Otoriteryenliğin Epistemolojik, Ontolojik, Ahlaki, Siyasi ve Tarihi Kökenleri Üzerine, (çev. İlhami Güler), İslamiyat. sayı 2, s. 25-37.
• , (1997c). “Aksiyombilimi Olarak “Hermeneutik”, (çev. Dücane Cündioğlu), Tezkire, sayı 11-12, s. 39- 56.
• , (1998a). “Esbab-ı Nüzûl’ün Anlamı Nedir?” (çev. Ahmet Nerim Serinsu), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (38), s. 225-232.
• , (1998b). “Soruşturma”, İslamiyat, C. 2, sayı 4. s. 283-290.
• , (2000). İslam Kültüründe İnsan ve Tarih (çev. Vecdi Akyüz), Kitabevi, İstanbul.
• , (2002). “Aydınlanmacı İslam”, İslamiyat. Sayı 2, s. 37-42.
• , (2003). “Kelam İlminin Tarihselliği” (çev. İbrahim Aslan), Kelam Araştırmaları Dergisi, 1:2, s.155-174.
• , (2004). “İslamcılık ve Laiklik” (çev. Ramazan Yıldırım), Kelam Araştırmaları Dergisi, 2:1 (2004), s.109-128.
• , (2004b). “Gelenegi Yenilemek Zorundayız”,(Röportaj: Yusuf Kaplan, Umran Dergisi, Mart 2002,) 21.Yüzyıl ve İslamın imkânları içinde. Umran, İstanbul, 2004, s. 49-78.
• , (2004c). “İslamî Sol ve Mısır’da Modernleşme Denemeleri”, İslamiyât, sayı. 4, s.131-150.
• , (2005). “Tradition and Modernism Between Continuity and Discontinuity: Possible Models and Historical Options”, Asian Journal of Social Socience, vol. 33, No. 3, s. 384- 393.
• , (2007). Oryantalizmden Oksidentalizme, Uluslar Arası Oryantalizm Sempozyumu İçinde, (çev. Hakan Çopur) Ed. Lütfi Sunar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı, Yayınları, İstanbul.
• , (2008). “Liberaliz İslam Dünyasında Başarılı Olamadı”, (Çev. İslam Özkan), Söz ve Adalet, Sayı 2. s. 124-127.
• , (2010). New Directions in Islamic Thought, Center for International and Regional Studies, Georgetown University School of Foreign Service in Qatar, Brief No. 4.
• , (2011). Gelenek ve Yenilenme (çev. M. Emin Maşalı), Otto Yay, Ankra.
• HEIDEGGER, Martin (2002). “Fenomenoloji ve Teoloji”, Heidegger ve Teoloji içinde (çev. ve derl. Ahmet Demirhan), İnsan Yayınları, İstanbul.
• JAMARUDIN, Ade (2015). “Social Approach in Tafsir Al-Qur’an Perspective of Hasan Hanafi”, Jurnal Ushuluddin, Vol. 23 No. 1.
• KARAAĞAÇ, Hilmi (2008). Hasan Hanefi’nin Kelam İlmini Yenileme Projesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (Doktora Tezi).
• KHURI, Richard K. (2007). “Hasan Hanefi’nin Arap-Müslüman Dünyasında Özgürlüğün Bulunmayışı Hakkındaki Görüşlerine Dair Bir Eleştiri”, Ortadoğu’da Kültürel Geçişler içinde Ed. Şerif Mardin, (çev. Birgül Koçak), Doğu-Batı Yayınları. Ankara, s. 103-135.
• KHURI, Richard K. (2008). Freedom, Modernity, and İslam: Toward a Creative Synthesis, Syracuse University Press.
• KOÇ, Turan (1995). Din Dili, Rey Yayıncılık, Kayseri.
• MARTIN, Richard C.; Mark R. Woodward; Dwi S. Atmaja (1997). Defenders of Reason in Islam: Mu’tazilism from Medieval School to Modern Symbol, Oneworld Publications Oxford.
• POLAT, Fethi Ahmet (2007). Kur’an’a Yaklaşımlar, İz Yayınları, İstanbul.
• , (2006). “Hanefi’nin Oksidentalizmi, Temaşaya Değmez Bir Tulûat Mıdır?”, Marife, sayı 3, s. 71-106.
• RIEXINGER, Martin (2007). “Nasserism Revitalized. A Critical Reading of Hasan Hanafi’s Projects “The İslamic Left” and “Occidentalism” (And Their Uncritical Reading)”, Die Welt des Islams 47, 1, s. 63-118
• SAID, Edward (1999). Oryantalizm (çev. Selahattin Ayaz), Pınar Yayınları, İstanbul.
• SPINOZA, Benedictus De (1996). Törebilim (çev. Aziz Yardımlı), İdea Yayınları, İstanbul.
• SPINOZA, Baruch (2008). Tractatus Theologico-Politicus ya da Tanrıbilimsel Politik İnceleme (çev. Betül Ertuğrul), Biblos Yay, Bursa.
• ULUKÜTÜK, Mehmet (2012). “Çağdaş İslâm Düşüncesi’nde Yeniden Yapılanmanın Dilsel Şartları: M. Arkoun, M. Hanefi ve M.A. Cabirî Örneği”, TYB Akademi, sayı 4, s. 55-75.
• WAHYUDI, Yudian (2002). The Slogan “Back to the Qur’an and the Sunna”: A Comparative. Study of the Responses of Hasan Hanafi, Muhammad ‘Abid al-Jabiri and Nurcolish Madjid, -Ph.D., dissertation, McGill University.
• WAHYUDI, Yudian (2006). “Hasan Hanefi’nin Mukadime Fi İlmil-İstigrab’ına Arap Dünyasının Cevabı” (çev. Doğan Kaplan), Marife, sayı 3, s. 341-355.
• WARDEH, Nadia M. (2015). “From “Revelation” To “Libration:”A Study of Hasan Hanafi’s Controversial Position On Islamic Cultural Heritage (Turath)”, Humanities and Social Sciences Review, vol, 4(02) s. 93-110.