ORTA ÇAĞ’DA DOĞU BİLİMİNİN BATI’YA YANSIMASI

Yıl 2015, Cilt: 11 Sayı: 43, 113 - 135, 15.03.2015

Murat Serdar

Öz

Orta Çağ’da Doğu, bilimin ve bilginin zirvesini yaşamaktaydı. İslamiyet’in Arap Yarımadası’nda doğup hızlı bir şekilde geniş coğrafyalara yayılması siyasi gücü artırdığı gibi bilimsel çalışmalarında zenginleşmesine vesile olmuştur. Siyasi güç ekonomik zenginliği ve ekonomik zenginlik de bilgi ve birikime olan merakı getirmiştir. Bu çalışmada
Doğu olarak ele alacağımız kavram güneşin doğduğu yer olan doğu değil; İslam kültürünün doğduğu, filizlendiği ve zirveye çıktığı coğrafyadır. Doğu bilimine, toplum ve kültürleri ve de dillerinin incelendiği oryantalist açıdan bakmak yerine dünya medeniyetine yaptıkları katkılar açısından bakmak daha faydalı olacaktır. VIII. ve XIII. yüzyıllar
arasında İslam dünyasındaki bilimsel gelişmeler, bu gelişmelerin kaynakları ve özellikleridir. Batı terimi için de aynı özellik geçmektedir. IX. ve XV. yüzyıllar arasındaki Avrupa’nın bilimsel ve kültürel özellikleriyle birlikte bu dönemler arasında Avrupa’daki bilimsel ve kültürel alandaki gelişmelerin Doğu kaynaklarını içermektedir.
Konu ile ilgili ülkemizde ve dünya çapında değerli çalışmalar olmakla birlikte İslam dünyasındaki bilimsel birikimin Batı’ya aktarılması hususundaki çalışmalar buna rağmen yetersiz kalmaktadır. Çünkü koskoca bir medeniyetin bilgi ve birikimini incelemek çok uzun yıllar ve iyi bir çalışma grubu gerektirmektedir. Bu çalışmada İslam dünyasında
bilimin doğuş sebeplerini anlatmaya ve daha sonra da Batı’ya yani Avrupa’ya geçişi hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Doğu, Batı, Bilim, Yansıma, İslam

Kaynakça

• ANTALYALI, Ömer Lütfi, (2007). “Tarihsel Süreç İçerisinde Üniversite Misyonlarının Oluşması”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 6.ss. 25-40.
• ARNOLD, Thomas, (1931). The Legacy of Islam. Alfred Gullaume. (Eds.). London: Oxford at the Clarendon Press.
• AZİMLİ, Mehmet, (2011). “Sicilya’daki İslam Medeniyeti’nin Avrupa’ya Etkileri”. http://mehmetazimli.com/bildiriler/a2.pdf. ss. 1-17.
• AZIZI Mohammed-Hossein (2008). “Gondishapur School of Medicine: the most important medical center inantiquity”. Arch Iran Med. 11: 116-119.
• BALL, Lamaan, (October 2004-10-13). “The Impact of Islamic Science and Learning on England”. Foundation for Science Technology and Civilisation. Slah Zaimeche. (ed). United Kingdom: FSTC Limited Pres. s. 14-15.
• BARNES Arthur, (1909). Council of Elvira. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved January 7. 2015.
• BEDEVİ, Abdurrahman, (2002). Batı Düşüncesinin Oluşumunda İslam’ın Rolü. Muharrem Tan (Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• BOORSTIN, Daniel, (1994). Keşifler ve Buluşlar. Fatoş Dilber (Çev.). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• BOUAMRANE, Chickh, (2009).“Ortaçağ İslam Dünyasında Bilim ve Gelişmesi”. İTEM. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Şimşek (Çev.). Say: 14. s. 383-396.
• BROWN. Wood, (1897). An Enquiry into the Life and Legend of Michael Scot. Edinburgh: David Douglas.
• BUTTERWORTH, Charles, (2001). İslam Felsefesinin Avrupa’ya Girişi. Ayşe Meral. Ömer Mahir Alper (Çev.). İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• COHEN. Abraham, (1927). The Teachings of Maimonides. London: George Routledge & Sons, Ltd. CURTIS. Edmund, (1912). Roger of Sicilyand The Normans in Lower Italy 1016-1154. New York: The Knickerbocker Press.
• DAVID Yellin and Israel Abrahams, (1903). Maimonides. Philadelphia: The Jewish Publication Society of America.
• DEMİRKENT, Işın, (1994). “Haçlı Seferleri Düşüncesinin Doğuşu ve Hedefleri “. Tarih Dergisi. İstanbul: İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları. s. 66-78.
• DEMİRKENT, Işın, (1994). “Haçlı Seferleri Döneminde Yakındoğu Kültürünün Batı’ya Taşınması ve Bunun Avrupa Toplumuna Etkileri Üzerine”. Haçlı Seferleri Tarihi-Makaleler-Bildirilerİncelemeler. Ebru Altan (Yayına Hazırlayan). İstanbul: Dünya Yayınları.
• ECER. A.V., (1984). “İbn-i Sina’nın Batıda Tanınması”. İbni Sina (980-1037). Erciyes Üniversitesi’nde Gevher Nesibe Sultan anısına düzenlenen İbni Sina Kongresi Tebliğleri 14 Mart 1984. Kayseri: Kayseri Erciyes Üniversitesi Matbaası. s. 183.
• GIOVANNI, Villani, (1906). Croniche Fiorentine of Giovanni Villani. Rose E. Selfe (Translated). London: Archibald Constable & Co Ltd.
• GOICHON, Anne Marie, (1986). İbn Sînâ Felsefesi ve Ortaçağ Avrupasındaki Etkileri. İsmail Yakıt (Tercüme). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• GOODY, Jack, (2005). Avrupa’da İslam Damgası. Şahabettin Yalçın (Çev.). İstanbul. Etkileşim Yayınları.
• GÜRKAN, Ahmet, (1969). İslam Kültürünün Garbı Modernleştirmesi. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• HAKİMİ. M. Rıza, (1999). İslam Bilim Tarihi. Hüseyin Arslan. (Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• HAMMOND. Robert, (2001). Farabi Felsefesi ve Ortaçağ Düşüncesine Etkisi. Gülnihal Küken ve Uluğ Nutku (Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• HEYD. W., (2000). Yakındoğu Ticaret Tarihi. Enver Ziya Karal (Çev.). Ankara: TTK Yayınları.
• HIREYSÂT, Muhammed Abdülkadir, (1997). “Halîd b. Yezîd b. Muavîye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 15. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları. s. 292-293.
• İbnü’n-Nedim, (2002). El-Fihrist. Yusuf Ali Tavil (Ter.). Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• JOHNA, Samir, (2003). “The Mesopotamian schools of Edessa and JundiShapur: the roots of modern medical schools”. AmSurg. 69: 627-630.
• KARLIĞA, Bekir, (2004). İslam Düşüncesi’nin Batı Düşüncesi’ne Etkileri. İstanbul: Litera Yayınları.
• KARPINSKI, Louis Charles (1915). “Robert of Chester’s, Latin Translation of The Algebra of Al- Khowarizmi”. Contributions to The History of Science. London: The Macmillan Company.
• KEICHER, Otto, (1909). Raymundus Lullus und Seine Stellungzur Arabischen Philosophie. Müster: Druck Und Verlag Der Aschendorffschen Buchhandlung.
• KENNEDY, Daniel (1907). St. Albertus Magnus. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved January 13, 2015.
• KHRAIS, Ziad. (2006). “Bayt al-Hikmah (The House of Wisdom) Is a Centre of Intellectual Radiation, and The Role of Harran Scholars In Its Flourshment”. I. Uluslararası Katılımlı Bilim Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu 28-30 Nisan 2006. Prof. Dr. Ali Bakkal (ed.). Şanlıurfa: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 186-200.
• KILIÇ, Mahmut Erol. (1999).” İbnü’l-Arabî, Muhyiddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 20. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 403-516.
• LAMB, Harold, (1931). The Crusades, Iron Men and Saints and the Flame of Islam. New York.
• LÂRÎ, Ü. M., (2011). İslam ve Batı Uygarlığının Çehresi. İsmail Bendiderya. (Çev.). www.caferilik. com/kutuphane / diger / islam_bati/ islam_bati.pdf.
• MARSHALL, Robert, (1986). Doğudan Yükselen Güç Moğollar. Füsun Doruker (Çev.). İstanbul: Sabah Yayınları.
• MAZAHERÎ, Ali, (1972). Ortaçağda Müslümanların Yaşayışları. Bahriye Üçok (Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• ÖZDEMİR, Mehmet, (1997). Endülüs Müslümanları İlim ve Kültür Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• ÖZDEMİR, Mehmet, (1997). “Hakem II.”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. C. 15. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 174-175.
• RUSSELL, Bertrand, (1945). History of Western Philosophy. New York: Manufactured in The United States of AmericaByAmericanBook-Stratforf Press.
• SAYILI, Aydın, (1964). “Ortaçağ İslam Dünyasında İlmi Çalışma Temposundaki Ağırlaşmanın Bazı Temel Sebepleri”. The Observatory in Islam. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları. s. 7-69.
• SPIES, Otto, (1974). Doğu Kültürünün Avrupa Üzerindeki Tesirleri. Neşet Ersoy. (Çev.). N. 8. Ankara: ATO Dergisi İlave Yayınları.
• ŞEKER, Mehmet, (2010). “İslam Medeniyetinin Dünya medeniyet ve Bilimine Katkısı”. İslam Kurumları ve Medeniyeti. Mefail Hızlı (ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. s. 64-88.
• ŞENAY, Bülent, (2002). “Yahudi-Hristiyan İlişkileri Tarihi ve Anti-Semitizm-Oryantalizm İlişkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 2. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları. s.117-146.
• ŞENTÜRK, Özlem, (2007). Fransisken Hareketinin Ortaçağ Avrupasındaki Önemi ve Ortaçağ Avrupasına Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞEŞEN, Ramazan, (2000). “İdrîsî (Şerîf)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 21.İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. s. 493-495.
• TEKELİ, Sevim ...[ve başkl.], (2009). Bilim Tarihine Giriş. Ankara: Nobel Yayınları.
• TEZ, Zeki, (2001). Bilim ve Teknikte Ortaçağ Müslümanları. Ankara: Nobel Yayınları.
• TURNER, William, (1907). Avicenna. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 12.01.2015.
• ÜLGEN, Pınar, (2011). Doğu-Batı Arasında Teknoloji Transferi (Geç Ortaçağlar). İstanbul: Sanat Yayınları.
• WALSH, J. James, (1911). Old-Time Makers of Medicine. New York: Fordham University Press. WATT, W. Montgomery, (1989). İslam Avrupa’da. Hulusi Yavuz (Çev.). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• WILHELM Von Rubruk, (2001). Moğolları Büyük Hanına Seyahat 1253-1255. Ergin Ayan. (Çev.). İstanbul: Ayışığı Yayınları.
• WITZEL, Theophilus, (1912). Roger Bacon. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved January 13, 2015.
• YILDIRIM, Kazım, (1998). “İbnü’l Arabi’nin Kültürümüzdeki Yeri ve Önemi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 4. Denizli: s. 30-35
• YILDIZ, Şevket, (2009). “Endülüs Bilim Hayatında Yahudiler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 18. S. 1. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları. ss. 509-528.
• YÜKSEL, Ahmet Turan, (2002). İslam’da Bilim Tarihi (Başlangıçtan Osmanlı Döneminin Sonuna Kadar). Konya: Kitap Dünyası Yayınları.