İSLAM MİMARİSİNİN DÜŞÜNSEL ARKA PLANINA DAİR BİR YAKLAŞIM DENEMESİ

Year 2014, Volume: 10 Issue: 39, 179 - 210, 15.03.2014

Hasan Basri Kartal

Abstract

19.yy Sanayi Devrimi, üretimde çeşitli dönüşümlerin yaşanmasına neden olmuş, bu durum etkisini düşünce, bilim ve sanat alanında da göstermiştir. Felsefede daha çok materyalist eğilimler güçlenmiş, bilimde pozitivist paradigma önemli bir kıstas olmuş, mimaride tekniğin gücü ön plana çıkarılmaya çalışılmış, Sanayi Devrimi ve sonrasında ortaya çıkan yeni malzemeler mimari uygulamalarda tercih edilmeye başlanmıştır. Bu dönemde sosyoloji, arkeoloji, sanat tarihi gibi (modern anlamda) yeni disiplinler ortaya çıkmıştır. Tarih yazımı ve sanat tarihi yazımı Marksist düşüncedeki doğrusal tarih anlayışından etkilenmiş bu düşünceye paralel bir tarih anlayışı içerisinde sanat eserleri incelenmiştir. Ancak sanat tarihi anlayışı içerisinde İslam Dünyası’nda ortaya çıkmış sanat eserleri ya inceleme konusu yapılmamış ya da oryantalistlerin bakış açıları çerçevesinde ilkel, muğlak, bilinmeyen, esrarengiz olarak yaklaşılmıştır. 20. yüzyılda yaşanan savaşlar, ekonomik krizler Aydınlanma ve Modernlik düşünün sorgulanmasına neden olmuştur. Ayrıca Freud’un insanın bilinçaltına yönelik yaptığı incelemeler Aydınlanma öznesinin kendi zihniyle olan dolayımsız ilişkisinin sorgulanmasına neden olmuş
ve özne egemenliğinde nesnenin incelendiği anlayış yerine öznenin de incelenmesini temel alan yeni düşünsel disiplinler (Fenomenoloji, Varoluşçuluk v.b.) ortaya çıkmıştır. Sanat tarihinde de bu bağlamda, nesneleri inceleyen eğilimlerin yanında öznenin yani sanatçının düşünsel dünyasını, psikolojisini incelemeye alan eğilimler ortaya çıkmıştır. Ayrıca İslam Sanatı’na ait eserlerin daha çok incelenmesi ile birlikte önce ‚İslam Sanat‛ı kavramı daha sonra ayrı bölge ve üsluplara dayalı ‚İslam Sanatları‛ gibi kavramlar bilimsel ortamda kabul edilmiştir. Makalemizde İslam Sanatı kavramına yönelik çeşitli bakış açıları ve İslam Sanat ve Mimarlığına dair tarih içerisinde yazılmış metinler ve İslam düşüncesinde mimariye yönelik kavramların gelişimi incelenecektir. Anahtar Sözcükler: İslam

Keywords

İslam Sanatı, İslam Mimarisi, Sanat tarihi yazımı, Sanat Felsefesi

References

• Bozkurt, N. Sanat ve Estetik Kuramları, Sarmal Yayınları, İstanbul, 1995
• http://eogrenme.anadolu.edu.tr/_layouts/eLrnPoint/AofElrnPortal/GetEbook.aspx?c=FEL407U
• Mülayim, S., Bilim Olarak Sanat Tarihi Aklın İzleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2006, İstanbul
• http://arthistoriography.files.wordpress.com/2012/05/necipogludoc.pdf
• http://en.wikipedia.org/wiki/Arabesque_(Islamic_art)
• Grabar, O. İslam Sanatının Oluşumu, çev. Nuran Yavuz, Kanat Kitap, 2010, İstanbul, 185-210
• Burckhardth, T. Aklın Aynası , Geleneksel Bilim ve Kutsal Sanat Üzerine Denemeler, çev. Volkan Ersoy, İnsan Yayınları,1994, İstanbul, 229-233
• Burckhardth, T. İslam Sanatı Dil ve Anlam, çev. Turan Koç, Klasik Yayınları,2005, İstanbul, s.3-33
• Burckhardth, T., Aklın Aynası , Geleneksel Bilim ve Kutsal Sanat Üzerine Denemeler, çev. Volkan Ersoy, İnsan Yayınları,1994, İstanbul, s.239-250
• Nasr, S., H., İslam Sanatı ve Maneviyatı, çev. Ahmet Demirhan, İnsan Yayınları, 1992, İstanbul, s.77-93
• Cansever, T., İslam’ da Şehir ve Mimari, İz Yayıncılık, 1997, İstanbul, s.24-37
• Khan, H., İ., Sufizm ve Sanat, Dün, Bugün, Yarın, çev. Nur Yener, Okyanus Yayıncılık ve Yapımcılık, 2003, İstanbul, s.88-95
• Dickie, J., Grabar, O., Architecture of the Islamic World, Thames&Hudson Yayınları, 1984, Londra, s.7-20
• Leaman, O., Islamic Aesthetics: an Introduction, University of the ,Notre Dame Yayınları, 2004, Paris, s.7
• Taşkent, A. Güzelin Peşinde: Farabi, İbn Sina ve İbn Rüşd’de Estetik, Klasik Yayınları, 2012, İstanbul, s.25-43
• Altıntaş, R. İslam Düşüncesinde Tevhid ve Estetik İlişkisi, Suffe Yayınları, 2002, İstanbul, s.32-33
• Ayvazoğlu,B., Aşk estetiği : İslam Sanatlarının Temel Prensipleri Üzerine Bir Deneme, Ötüken Neşriyat, 1993, İstanbul, s.66
• Yakıt, İ.,Türk İslam Düşüncesi Üzerine Denemeler, Ötüken Neşriyat, 2002, İstanbul, s.112-113
• Abouseif, D. B. Beauty in Arabic Culture, Markus Wiener Publishers, 1999, Princeton, s.107-112
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansilopedisi, ‚Mekan‛ maddesi
• Abouseif, D. B., a.g.e., 124-134, Ruggles, F., Islamic Art & Visual Culture: An Antology of Sources, Wiley-Blackwell Yayınları, 2011, New Jersey, s. 78-120
• Sönmez, Z. Başlangıcından 16.yy’a kadar Anadolu Türk İslam Mimarisinde Sanatçılar, Türk Tarih Kurumu, 1989, Ankara, s.375-454
• Kuran,A., Mimar Sinan, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1986, İstanbul, s.16-23
• Erzen, J.,N., Mimar Sinan Estetik Bir Analiz, Şevki Vanlı Vakfı Yayınları, 1996, İstanbul, s.25-40