AİLE KURUMU ÇERÇEVESİNDE TÖRE ve NAMUS CİNAYETLERİ

Yıl 2012, Cilt: 8 Sayı: 31, 101 - 117, 15.03.2012

Berivan Vargün Üzeyir Tekin

Öz

Bu çalışmada, bireyi toplumsal yaşama hazırlayan ve bireyin sosyalleşmesinde anahtar bir rol üstlenen “aile kurumu” çerçevesinde; ülkemizde bir şiddet türü olarak “Töre ve Namus Cinayetleri”ne bakış açısının neler olduğu ve hangi sosyal dinamiklerin bu şiddet türünü tetiklediği incelenmiştir.
Toplumumuzda namus ve şeref kavramına ilişkin pek çok değer yargısı bulunmakta, bu kavrama ait değer ve tutumlar ise kültürün farklı yansımaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada namus kavramının, toplumda yaşama şeklini belirleyen bir kültür değeri olarak algılanmasına, töre ve namus cinayetlerinin devam etmesinin toplumsal dinamiği olarak öldürme eylemleriyle korunmak ve yüceltilmek istenen kollektif bir algılama biçimi olan namus ve şeref olgusuna dikkat çekilmektedir.
Aile içi şiddetin algılanması ve tanımlanmasının, toplumun ve bireylerin kültürel değerleri üzerine şekillendiği gerçeğinden hareketle töre ve namus cinayetlerine ilişkin cezaların arttırılmasının veya yükseltilmesinin bu fiilleri işleyen veya işleyecek kişiler üzerinde yeterince caydırıcı etki yaratmamasından, töre ve namus cinayetleri de dâhil kadına yönelik şiddetin önlenmesine yönelik eğitim ve bilinç arttırma faaliyetlerinde, yaşanılan kültürel değerlerden hareket edilmesi gerekliliğinden bahsedilmektedir.
Daha öncede söylediğimiz gibi geleneksel kalıplarla belirlenen namus anlayışı toplumsal ve bireysel varoluş anlamına gelmekte ve adam öldürme suçuna toplumun gösterdiği tepki, öldürme nedenine bağlı olarak değişmektedir. Bu bağ-lamda çalışmanın sonuç bölümünde özellikle töre ve namus cinayetleriyle mücadelede genellikle “sonuç” odaklı çalışmalar yapılmasına dikkat çekilmekte bunun yerine uzun soluklu, önleyici, duyarlılık artırıcı bilinçlendirme çalışmalarının yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Töre ve Namus Cinayetleri, Şeref, Aile Kurumu, Şiddet, Kadın Cinayetleri

Kaynakça

• BELLA, Maria Pia (1992), “Name, Blood and Miracles” Honor and Grace in Anthropology, J.G. Peristiany and J. Pitt Rivers, New York: Camb-ridge University Pres, s. 152-160.
• BRUHL, Henri Levy (1991), Hukuk Sosyolojisi, çev.: Hüsnü Dilli, İstanbul: İletişim Yayınları.
• CURRY, Christina (2006), “Namuslu Davranmak: Sözde Namus Suçlarında Mazeretler Sunmak Yerine Adaleti Sağlamak”, Namus Adına Şiddet Kuramsal ve Siyasal Yaklaşımlar, çev.: Güneş Kömürcüler, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı.
• DELANEY, Carol (2001), Tohum ve Toprak, çev.: Selda Somuncuoğlu ve Ak-su Bora, İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Baskı.
• ERGİL, Doğu (1980), Türkiye’de Terör ve Şiddet Yapısal ve Kültürel Kay-nakları, Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 1. Baskı.
• ERTÜRK, Yakın (2006), “Uluslararası Rejimler Bağlamında Namus Adına Uy-gulanan Şiddet”, Namus Adına Şiddet Kavramsal ve Siyasal Yakla-şımlar, çev.: Güneş Kömürcüler, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı.
• İLKKARACAN, Pınar, GÜLÇÜR, Leyla ve ARIN, Canan (1996), Sıcak Yuva Masalı, İstanbul: MetisYayınları, 1. Basım.
• KARDAM, Filiz (2004), Namus Gerekçesiyle Öldürülme ya da Kendi Canına Kıyma, www.huksam.hacettepe.edu.tr.
• KIZMAZ, Zahir (2002), Bazı Sosyal Değişkenler Bağlamında Doğu Anadolu Bölgesinde Suç ve Suçluluk, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• KÖKNEL, Özcan (1996), Bireysel ve Toplumsal Şiddet, İstanbul: Altın Ki-taplar Yayınevi, 1. Basım.
• MARVİN, Garry (1989), “İspanyol Boğa Güreşinde Şeref, Haysiyet ve Şiddet Sorunu”, Antropolojik Açıdan Şiddet, (haz.: David Riches, çev.: Di-lek Hattatoğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (1995), Türk Halk Bilimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Ya-yınları.
• PERVİZAT, Leyla (10.08.2005), Devlet Feodal ve Erkek mi?, Radikal.
• PITT RIVERS, Julian (1968), “Honor”, International Encyclopedia of the So-cial Sciences, The Mac Millan Company The Free Pres, Cilt 6, s. 503-510.
• ROSE, Peter (1967), The Study of Society, An Integrated Anthology, New York: Random House.
• SOYASLAN, Doğan (1999), “Töre Cinayetlerinin Önlenmesi”, Töre Cinayet-leri, Ankara: Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayın-ları, s. 29-33.
• SMITH, T.V. (1959), “Honor”, Encyclopedia of the Social Sciences, New York: The Mac Millan Company, Cilt VII-VIII, s. 456-458.
• ŞİMŞEK, Sefa (1998), Törelerin Aynasında Doğu ile Batı, Bursa: Asa Yayın-ları.
• TEKİN, Üzeyir (2011), Şiddet, Ankara: Orient Yayınları.
• VARGÜN, Berivan (2009), Batman ve Şanlıurfa’da Töre Cinayetlerine Bakış Açısının Sosyal Antropolojik Açıdan İncelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi.