KLASİK DÖNEM OSMANLIDA KENT YÖNETİMİ ve KENTLİLER

Yıl 2010, Cilt: 6 Sayı: 23, 139 - 162, 15.03.2010

Hasan Yaylı Yusuf Pustu

Öz

İmparatorluk Osmanlısının en görkemli dönemlerine isabet eden klasik dönem, birçok alanda olduğu gibi kentsel hizmetlerin sunulması bakımından da kendine has bir örgütlenme modeli olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira Osmanlı kent hizmetlerinin sunumunda en başat aktör durumunda olan “Kadı” aynı zamanda yargı işlevi baskın olan bir memurluktur. Diğer taraftan idarî işlerde Kadı’ya yardımcı olan personellerin bir kısmı merkezî idarenin memurları iken bir kısmı da lonca ya da vakıfların temsilcilerinden oluşmaktadır. Osmanlı kent yönetiminde bugünkü anlamda bir belediye yönetiminden bahsetmek mümkün değildir. Ancak kent hizmetlerinin sunumunda oluşturulmuş olan model ise son derece etkin bir çalışma içeriğine de sahiptir. Bu çalışmada klasik dönem Osmanlısında kent hizmetlerinin sunumu ve kentlilerin durumu incelenmeye çalışılacaktır. Bu yapılırken amacımız sosyolojik bir analiz yapmak değil, kent bilim ilkeleri çerçevesinde kentsel yaşamı ortaya koymaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı kent yönetimi, Kadı, lonca, Osmanlı kentinin tarihsel kaynakları

Kaynakça

• ACUN, Fatma, “Osmanlı Şehirlerinde Devlet ve Sivil Toplum” Sivil Toplum Dergisi, Nisan‐Haziran 2005, s.51‐60
• AL, Hamza, “Çağdaş Kent Hizmetlerinin Sunumunda Vakıfların Rolü”, Yerel Siyaset, Ocak 2008, s.45‐56
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Kolonizatör Türk Dervişleri”, Vakıflar Dergisi, Sayı 2.
• CANSEVER, Turgut, Ev ve Şehir Üzerine Düşünceler, İnsan Yayınları, İstanbul. 1994.
• ÇALIK, Mustafa, “Batılılaşma ve Bürokratik Modernleşme Münasebeti Üzerine Bazı Düşünceler” Türkiye Günlüğü, Sayı 2 Mayıs 1989.
• ERGENÇ, Özer “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerine Bazı Düşünceler” , VIII Türk Tarih Kongresi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1981
• ERGENÇ, Özer, “Osmanlı Şehrinde Esnaf Örgütlerinin Fizikî Yapıya Etkileri”, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (ed. H.Okyar ve H.İnalcık), Ankara, 1980
• ERGİN, Osman, “Türkiye de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı”, İ.Ü.H.F. İktisat ve İçtimaiyat Ens. İstanbul, 1936.
• ERYILMAZ, Bilal, Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılandırılması, Birleşik Yayıncılık, İstanbul, 1997
• ES, Muharrem, “Osmanlı Devletinde Mahalli İdareler” Yerel Siyaset, Mart 2008. s.29‐38
• FAROQHI, Suraiya, Osmanlıda Kentler ve Kentliler, Türk Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1994.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, XIV‐XVII y.y. Osmanlıda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, T.T.K. Yayını, Ankara, 1991.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300‐1600), (çev.) Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003
• İSPİR, Eyüp, Şehirleşme ve Meseleleri, Ocak Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 1986.
• KOZAK, Erol, Bir Sosyal‐Siyaset Müessesi Olarak Vakıf, Akabe Yayınları, İstanbul, 1985.
• KUBAN, Doğan, “Anadolu‐Türk Şehri Tarihi Gelişmesi, Sosyal ve Fizikî Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler”, Vakıflar Dergisi, Sayı 7, İstanbul, 1968.
• MANTRAN, Robert, 16. Ve 17. y.y. İstanbul da Gündelik Hayat, (Çev: M. Ali KILIÇBAY), Esen Yayıncılık, İstanbul, 1991. MANTRAN, Robert, 17. y.y. İkinci Yarısında İstanbul Cilt:1, (Çev: M. Ali Kılıçbay, Enver ÖZCAN), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1990.
• ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve Ulaşım, Ticaret Matbaacılık, T.A.Ş., İzmir, 1984.
• ORTAYLI, İlber, “İstanbul’un Mekânsal Yapısının Tarihsel Evrimine Bir Bakış”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Haziran 1977.
• ORTAYLI, İlber, “Osmanlı Kadısının Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, Haziran 1977.
• ORTAYLI, İlber, Türkiye İdare Tarihi, TODAİE Yayınları, No:170, Ankara, 1979.
• ÖGEL, Bahattin, Türk Kültür Tarihine Giriş, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1991.