METAFORLAR, TARİH ve POLİTİKA Sezgi ve Teori Olarak Tarih Üzerine Eleştirel Bir Deneme

Yıl 2006, Cilt: 2 Sayı: 9-10, 101 - 124, 15.09.2006

Fırat Mollaer

Öz

Bu Çalışma, mühendis, bahçıvan ve kukla oynatıcısı metaforlarını, tarih ve politika açılımlarıyla eleştirel biçimde değerlendirmeyi denemektedir. Bahçıvan ve kukla oynatıcısının karşılık geldiği, sezgisel ve diyalektik tarih yaklaşımı, Marxizm ve muhafazakârlık olarak iki ideolojinin çerçevesinden ve oyun, hâle, çıplaklık gibi imgeler aracılığıyla, aralarındaki süreklilik ve kopuşlar dikkate alınarak çözümlenmiştir.
Metaforlar, insan aklının fiziksel doğadan ayrı bir kültürel dünya yaratma üslubu içinde geliştirdiği anlamlardır. İlk siyasî düşünce metinlerin-den itibaren, bazı özel mecazlarla karşılaşmaktayız. Sözgelimi, Platon’un bazı diyaloglarında iyi yönetici, deneyimli bir gemi kaptanı, yetkin bir hekim gibi mecazlarla karşılanmıştır. Devlet adamı, gemisini kumanda etmeyi beceren bir kaptan ya da toplumun veya devletin sağlığını gözeten bir doktordur. Hristiyanlık’ta çoban’ın özel bir anlamının olduğu bilinmektedir. Descartes’ın kimi eserlerinde, filozof bir mimara benzetilmiştir. Bunun gibi, Fransız Devrimcileri için mimar veya mühendis metaforları kullanılmıştır. Post modern zamanların literatüründe, yapı kurma mecazının karşısında yapı söküm kullanılmıştır. Bu örneklerin sayısı çoğaltılabilir.

Anahtar Kelimeler

Tarih, Diyalektik Tarih, Ahmet Hamdi Tanpınar, Edmund Burke, Karl Marx

Kaynakça

• Ahmet Hamdi Tanpınar, 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan, 1997 (1949).
• Ahmet Hamdi Tanpınar, Huzur, İstanbul: YKY, 2003 (1949).
• Ahmet Hamdi Tanpınar, Yaşadığım Gibi, haz. Birol Emil, İstanbul: Dergah, 2000 (1970).
• Ahmet Hamdi Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüüsü, İstanbul: Dergah, 2002 (1962).
• Ahmet Hamdi Tanpınar, Beş Şehir, İstanbul: YKY, 2001 (1946).
• Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal, İstanbul: Dergah, 2001 (1962).
• Edmund Burke, Reflections on the Revolution in France, 1790 (aktaran: John Kekes (der.), Gelenekselcilik, çev. Bilal Canatan, Muhafazakâr Düşünce, 3, 2005).
• Ernst Cassirer, Devlet Efsanesi, çev. Necla Arat, İstanbul: Remzi, 1984.
• G.W.H. Hegel, Tarihte Akıl, çev. Önay Sözer, İstanbul: Ara, 1991.
• G.W.H. Hegel, Hukuk Felsefesinin Prensipleri, çev. Cenap Karakaya, İstanbul: Sosyal, 1991.
• Immanuel Wallerstein, Tarihsel Kapitalizm, çev. Necmiye Alpay, İstanbul: Metis, 1996.
• Immanuel Wallerstein, Etienne Balibar, Irk, Ulus, Sınıf, Belirsiz Kimlikler, çev. Nazlı Ökten, İstanbul: Metis, 2000.
• J. J. Rousseau, İlimler ve Sanatlar Hakkında Nutuk, çev. Sabahattin Eyüboğlu, İstanbul: MEB, 1997.
• Joseph de Maistre, Considerations on France, çev. Richard A. Lebrun, Montreal: McGill-Quens University, 1974 (aktaran: Robert Bernasconi, Irk Kavramını Kim İcat Etti, Felsefi Düşüncede Irk ve Irkçılık, çev. Zeynep Direk vd., İstanbul: Metis, 2000).
• Karl Polanyi, Büyük Dönüşüm, Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri, çev. Ayşe Buğra, İstanbul: Alan, 1986.
• Marshall Berman, Katı Olan Herşey Buharlaşıyor, Modernite Deneyimi, çev. Ümit Altuğ, Bülent Peker, İstanbul: İletişim, 1994.
• Marx, Engels, Komunist Parti Manifestosu, çev. Sol Yayınları, Ankara: Sol, 1998.
• Mübeccel Kıray, Kenteşme Yazıları, İstanbul Bağlam, 2002.
• Oğuz Atay, Günlük ve Eylembilim, İstanbul: İletişim, 1992.
• Peyami Safa, Din İnkılâp İrtica, İstanbul: Ötüken, 1971.
• Walter Benjamin, Son Bakışta Aşk, der. Nurdan Gürbilek, İstanbul: Metis, 1993.
• Zygmunt Bauman, Yasakoyucular İle Yorumcular, Modernite, Postmodernite ve Entelektüeller Üzerine, çev. Kemal Atakay, İstanbul: Metis, 1996.