Öz
Bu çalışmada, mütareke döneminin ilk siyasal oluşumlarından biri olan Ra-dikal Avâm Fırkası’nın mütareke ve onun getirdiği sorunlara yönelik olarak ortaya koyduğu temel politika anlayışı incelenmiştir. Bilindiği üzere I. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’de siyaset İttihat ve Terakki Fırkası’nın güdümündeydi. Savaş yıllarının bu tek partili ve muhalefete kendini ifade etme imkanı tanımayan siyasal yapısı mütareke süreciyle birlikte değişime uğradı. Harbin Türkiye aleyhinde bitmesi, İttihat ve Terakki Fırkası’nı hızlı bir dağılma sürecine sokarken, savaş yıllarında susmak zorunda kalmış muhaliflerine de II. Meşrutiyet’in ilk yıllarındaki kısa süreli çoklu siyasal yapıyı yeniden kurma imkanını tanıdı. Bu çerçevede, II. Meşrutiyet yıllarının önemli simalarından Mevlânzâde Rıfat Bey, Radikal Avam Fırkası adıyla mütareke döneminin ilk muhalif partisini kurdu. Söz konusu dönemde, Parlamento dışı siyasal oluşumlardan biri olan Radikâl Avâm Fırkası, mütarekenin getirdiği sorunları adem-i merkeziyetçi bir politika anlayışı ile ele almış ve “Milli Hakimiyet”, “Demokrasi”, “Serbest Seçim”, “Sınıfsız Toplum” ve “Her Alanda Köklü Değişim” kavramlarını ön plana çıkarmıştır. Bu temel politika anlayışı çerçevesinde fırkanın, nisbî temsil esasına dayalı yeni bir hükümet yapısı oluşturulması ile ilgili öne sürdüğü fikirlerinin yanı sıra, İstanbul hükümetleri ve icraatlarına bakışı, dış politika anlayışı ve mütareke günlerinin siyasal, sosyal ve ekonomik sorunlarına yaklaşımı bu araştırmada ayrıntılı bir biçimde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Radikal Avam Fırkası Mevlanzâde Rıfat Bey Adem-i Merkeziyetçilik Mütareke Nisbî temsil
Kaynakça
- Bünyamin Kocaoğlu, Mütarekede İttihatçılık-İttihat ve Terakki Fırkası’nın Dağılması, Temel Yayınları, İstanbul 2006
- Orhan Koloğlu, Aydınlarımızın Bunalım Yılı, 1918, Zafer-i Nihai’den Tam Teslimiyete, Boyut Yayın., İstanbul, 2000
- Tarık Zafer Tunaya, Hürriyetin İlânı-İkinci Meşrutiyetin Siyasi Hayatına Bakışlar, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2004
- Şükrü Hanioğlu, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İst. 1966
- Ali Birinci, “Rıfat Bey (Mevlanzâde)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, Cilt II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999
- Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt I, Hürriyet Vakfı Yayınları, İst. 1984
- Mevlanzâde Rıfat, Hakk-ı Vatan Yâhud Tarik-i Mücahedede Hakikat Ketm Edilemez, Serbestî Matbaası, İstanbul, 1328
- Sabahaddin, İttihat ve Terakki Cemiyetine Açık Mektuplar: Mesleğimiz Hakkında Üçüncü ve Son Bir İzah, İstanbul 1327
- Hilmi Ziya Ülken, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul 1992,
- “Radikal Avam Mesleği”, Serbestî, 25 Teşrînisânî 1918
- “Hükümet Şekli: Nisbet-i Adîde”, İnkılâb-ı Beşer, 2 Teşrînisânî 1918
- Ruşen Zeki, “Cihan İnkılâbı ve Biz”, İnkılâb-ı Beşer, 4 Teşrînisânî 1918
- Ahmet Ali Gazel, “II.Meşrutiyet Döneminde Projede Kalmış Bir Fırka: Teşebbüs-ü Müceddidîn Fırkası”, Tarih ve Toplum, Cilt 36, S. 211, Temmuz 2001
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Derkenar Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Eylül 2006 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2006 Cilt: 2 Sayı: 9-10 |
Muhafazakar Düşünce Dergisi