AHMED VEFİK PAŞA ve ÇAĞDAŞ DÖNEM İLK OSMANLI TARİH METODOLOJİSİ KİTABI HİKMET-İ TARİH

Yıl 2006, Cilt: 2 Sayı: 7, 189 - 196, 15.12.2006

Oğuzhan Alpaslan

Öz

Yeni bir dünya görüşünün eşiğinde olan Osmanlı toplumu ve bilim dünyasının bilime, doğaya ve tarihe bakış açısında meydana gelen değişimler travmatik olarak kendisini 19. yüzyılın ortasından itibaren göstermeye başlamıştır. Batılı bakış açısı, yüzyılların her alandaki kadim bakış açısını sarsmaya, beraberinde yenilikler getirmeye başlamıştır. Batılı aklın özellikle son iki yüz yılda oluşturduğu metodolojik yaklaşımlar tarih ilmini de derinden etkilemiş, eskinin nakilci ve aristokratik tarihçiliği, neden-sonuç ilişkilerine dayanan ve doğa bilimlerinin de yardımını alan bir mahiyete bürünmüştür. Bu yeni metodolojik yaklaşım Tanzimat'tan bir çeyrek asır sonra Osmanlı dünyasında da ilk ürünlerini vermeye başlamıştır. Uzun yıllar boyunca Osmanlı Devletinin çeşitli kademelerinde diplomat ve bürokrat olarak görev yapmış olan Ahmed Vefik Paşa, azil dönemleri başta olmak üzere, boş zamanlarında edebiyat, tiyatro, tarih ve dil üzerine çalışmalar yapmıştır. Ahmed Vefik Paşa'nın fikirleri ve eserleri uzun yıllar tiyatro, tarih, dil ve halk bilimi çalışmalarında Türk araştırmacılara öncülük etmiş, yol göstermiştir. Daha çok tiyatro üzerine yaptığı çalışmalar ve Moliére'den yaptığı tercüme ve adaptelerle tanınan Ahmed Vefik Paşa'nın tarihçi ve halkbilimci yönü geri planda kalmıştır. Bu çalışmada biz Ahmed Vefik Paşa'nın hayatı ve ilmî kişiliğini okuyucuya anlattıktan sonra, başta tarihçiler olmak üzere sosyal bilimcilerimizin gözden kaçırdığı çağdaş anlamda ilk tarih metodolojisi kitabı olan Hikmet-i Tarih'i tanıtmaya çalışacağız. Mustafa Kemal Atatürk'ün son dönemlerinde ortaya atılan ve ilim çevrelerince günümüze değin tartışılan Türklerin Kökeni ve Güneş Dil Teorisi hakkında da araştırmacılara yeni fikirler sunacak olan bu çalışmayı, yeni tartışma ve araştırmalara vesile olur dileğiyle sizlere sunuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Vefik Paşa, Hikmet-i Tarih, Osmanlı Tarihi, Türk tarihi, Türk dili

Kaynakça

• AKÜN, Ö mer F aruk. " Ahmet V efik P aşa" İslam Ansiklopedisi II, İstanbul, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 1984,143-157.
• ARSEVEN, Nesrin. Ahmet Vefik Paşa'nın Tiyatro Eserleri, (Yayınlanmamış Bitirme Tezi), Ankara, Ankara Üniversitesi, 1953.
• ÇERİ, Bahriye. Ahmet Vefik Paşa: Devir-Şahsiyet- Eser, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, Hacettepe Üniversitesi, 1997.
• ERTAYLAN, İsmail Hikmet. Ahmet Vefik Paşa, İstanbul, Kanaat Kütüphanesi, 1932.
• GÜRAY, Sevim. Ahmet Vefik Paşa, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1966.
• HOURANI, Albert. Çağdaş Arap Düşüncesi (Çev: L. Boyacı-H. Yılmaz), İstanbul, İnsan Yayınları, 1994.
• İNAL, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Sadrazamlar, İstanbul, Dergah Yayınları, 1982.
• KORKMAZ, Zeynep. 'Ahmet Vefik Paşa" Türk Dili Dergisi, LII, sayı 422, 1987,77- 98.
• KURAT, Yuluğ Tekin. Henry Layard'ın İstanbul Elçiliği, Ankara, Ankara Üniversitesi Yayınları, 1968.
• LAYARD, Henry. Authobiography and Letters, Londra, John Murray- Albemorle Street, 1903.
• LEWİS, Bernard. "Türkiye'de Tarihçilik ve Milli Uyanış", Türk Yurdu, sayı 2, 1960:9-11.
• LEWİS, Bernard. Modern Türkiye'nin Doğuşu (Çev: Metin Kıratlı), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000.
• MAHMUD CEMÂLEDDİN. Mir'at-ı Hakikat, İstanbul, Matbaa-i Osmaniye, 1909.
• MARDİN, Şerif. "Tanzimat ve Aydınlar" Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi I, İstanbul, İletişim Yayınları, 1985:40-54.
• MATEI, Ion. "Ahmet Vefik Paşa'nın Rumenlerle Olan Münasebeti" (Çev: Zeynep Kerman), Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XX, 1972:49-91.
• ORTAYLI, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul, Hil Yayınları, 1995.
• PAKALIN, Mehmet Zeki. Son Sadrazamlar ve Başvekiller, İstanbul, Ahmet Şevki Matbaası, 1942.
• SEVENGİL, Refik Ahmet. Yakın Çağlarda Türk Tiyatrosu, İstanbul, Kanaat Kütüphanesi, 1934.
• SEVENGİL, Refik Ahmet. "Türkçe'nin Devlet Dili Oluşu" Türk Dili Dergisi, X, Sayı 109-120,1960-61:605-607.
• ŞEREF, Abdurrahman, Tarih Konuşmaları, İstanbul, Kavram Yayınları, 1978.