OSMANLI'NIN SON DÖNEMİNDEKİ İKTİSADÎ SORUNLARA YÖNELİK ÇÖZÜM ARAYIŞLARINDA LİBERAL AYDINLAR

Year 2005, Volume: 1 Issue: 4, 217 - 241, 15.04.2005

Birol Mercan Abdulkadir Buluş

Abstract

19. Yüzyılın ikinci yarısıyla birlikte, Tanzimat başlanılmış olan siyasal ve e­konomik yapıyı yenileştirme arayışlarının, fikir dünyasına kazandırdığı bir di­ğer olgu, batılı manada iktisat ilmi ve düşüncesidir. Bu bağlamda, liberal içerikte iktisadî görüş ve fikirler, dönemin aydınları ve idarecileri tarafından tartışılmaya başlanmıştır. Zaten dış ticaret politikası anlamında, belki de en liberal ülkeden daha liberal bir ticaret politikasına sahip olan Osmanlı ekonomisinde savunulan liberal düşünce ve fikirlerin temelinde, can, mal ve girişim özgürlüğünü teminat altına alan bir devlet tasarımının gerekliliği esası yatmaktaydı. Kanunî düzen­lemelerle geliştirilmeye çalışılan girişim ve mülkiyet özgürlüğü kavramından kısmen söz edilebilse bile, genel ekonomi politikaları anlamında bir liberalizm­den söz edilemez. Bunun nedeni, Osmanlı Devletinin siyasî ve toplumsal yapı­sının, rasyonel bireyciliğe müsaît olmayan yapısında aranmalıdır. Bu aynı zamanda, liberal fikirlerin şu anda neden Türk toplumundaki bireyler tarafından
benimsenemediğini anlamamıza yarayan bir ipucu niteliğindedir.

Keywords

Osmanlı, Osmanlı Ekonomisi, Osmanlı Dönemi Liberal Fikir Tartışmaları, Liberalizm, Osmanlı Liberal Aydınları

References

• Ahmad, Feroz, 1908-1914 İttihat ve Terakki Cemiyeti, çeviren Nuran Yavuz, Kaynak Yayınları, 1984.
• Akşin, Sina, "İttihat ve Terakki", Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt.5, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.
• Alkan, A.Turan, İkinci Meşrutiyet Devrinde Ordu Ve Siyaset, Cedit Neşriyat, Ankara, 1992.
• Alptekin, Turan, "Prof. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Namık Kemal Üzerine Gö­rüşleri ve Bazı Dikkatler", Ölümünün 100.yılında N.Kemal, M.Ü.Fen Fak.Yayınları, İstanbul, 1988.
• Baykara,Tuncer, Osmanlılarda Medeniyet Kavramı, Akademi Kitabevi, İzmir, 1992. Birinci, Ali, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Dergah yayınları, İstanbul, 1990.
• Cin, Halil, Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, 2.baskı, Bo­ ğaziçi Yayınları, İstanbul, 1985.
• Çavdar,Tevfik, Türkiye'de Liberalizm(1860-1990), İmge Kitabevi, Ankara, 1992. Çelik, Gülfettin, "Osmanlı İktisat Zihniyetinde Değişim", İktisat ve İş Dünyası, Ağustos 1993.
• Emil, Birol, "Namık Kemal'in Eserlerinde ve Aksiyonunda Üç temel Kav­ ram: Hürriyet, Medeniyet, İrade", Ölümünün 100.yılında N.Kemal, M.Ü.Fen Fak.Yayınları, İstanbul,1988.
• Gerger M.Emin, Tanzimat'tan Avrupa Topluluğuna Türkiye: Konuşmalar, 2.Baskı, İnkılab Yayınevi, İstanbul, 1989.
• Gürsel, Seyfettin, "1838 Osmanlı-İngiliz Ticaret Anlaşması", Tanzimattan Cum­huriyete Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul,1985.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin, "Osmanlı Bilim ve Eğitim Anlayışı" 150. Yılında Tan­ zimat, Yay. Hazırlayan, Hakkı Dursun Yıldız, Ankara, 1992.
• Joy Shaw, Stanford, "19.yüzyıl Osmanlı Reformcularının Bazı Yönleri", derleyen William R.Polk,R.L.Chambers, Orladoğu'da Modernleşme, İnsan Ya­yınları, İstanbul, 1995.
• Kansu, Aykut, 1908 Devrimi, çev: Ayda Erbal, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995. Kazgan, Haydar, Osmanlıda Avrupa Finans Kapitali, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,1995.
• Keyder, Çağlar, Türkiye'de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.
• Kılçbay, M.Ali, "Osmanlı Batılaşması, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye An siklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul,1985
• Kılıçbay, M.Ali, "Uyruktan Vatandaşlığa, Geçimden İktisada", Türkiye Günlüğü, Sayı 29, Temmuz Ağustos, 1994.
• Koray, Enver, Türkiye'nin Çağdaşlaşma Sürecinde Tanzimat, M.Ü. Fen Edebi­ yat Fak. Yay., No:23, İstanbul, 1991.
• Kuran, Ercüment," Türkiye'nin Batılılaşması ve Milli Meseleler", derleyen: Mümtaz'er Türköne, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1994.
• Küçükömer, İdris, Düzenin Yabancılaşması, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1994. Lewis, Bernard, Modern Türkiye'nin Doğuşu, TTK Basımevi, Ankara, 1993. Mardin, Şerif, Tanzimattan Cumhuriyete İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838- 1918)", Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Ya­yınları, Cilt 3, İstanbul,1985.
• Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Yayınları, İstanbul, 1989.
• Önsoy, Rıfat, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1988.
• Pamuk, Şevket, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913), 2.Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1994.
• Rambur, E.E., Jön Türkler ve 1908 İhtilali, çev. Nuran Ülker, Sander Yay., İstan­bul, 1972.
• Sabahattin, Prens, Türkiye Nasıl Kurtarılabilir, çev: Muzaffer Sencer, Elif Yayınları, İstanbul, 1965.
• Sander, Oral, Anka'nın Yükselişi ve Düşüşü, A.Ü.S.B.F Yayınları, Ankara, 1987.
• Sayar, Ahmed Güner, Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Der Ya­yınları, İstanbul, 1986 .
• Sayar, Nihat S, Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Mâlî Olaylar, 2, Baskı, İ.İ.T.A. Nihat Sayar ve Yardım Vakfı yay., İstanbul 1978.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, "Türkiye'de Liberal Düşüncenin Doğuşu ve Gelişimi", Liberal Düşünce, Sayı 2,1996.
• Shaw Stanford Joy, Shaw Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Tür­ kiye, İkinci Cilt, çev., Mehmet Harmancı, E Yay., İstanbul, 1983.
• Şener, Abdullatif, "İttihat ve Terakki Cemiyetinin İktisadî ve Mâlî Politi­ kaları" H.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt.8, sayı. 1-1990.
• Şuayb, Ahmet, Mehmet Cavid, Rıza Tevfik, Ulum-i İktisadîye ve İctimaiye Mecmuası, Sayı:1, Aralık 1908.
• Toprak, Zafer, "II.Meşrutiyet ve Osmanlı Sanayi", Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, cilt 5, İletişim Yay., İst. 1985.
• Toprak, Zafer, İttihat-Terakki Ve Devletçilik., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995.
• Toprak, Zafer, Millî İktisat-Millî Burjuvazi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yay., 2.b,İstanbul,1979.
• Zürcher, Eric Jan, Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, İletişim Yayınlan, İstanbul, 1995.