GÖKALP ULUSÇULUĞUNDA KURUCU UNSUR OLARAK DİN

Year 2004, Volume: 1 Issue: 1, 217 - 238, 15.06.2004

Cevat Özyurt

Abstract

“Din-i İslâm, içtimaî bir dindir, yalnız selâmet-i ahireyi değil, saadet-i dünyeviyeyi de kâfildir... Din-i İslâm, Arapları bâdiye çadırlarında, Acemleri fesad-i ahlâk mastabalarında, Türkleri bozkır yurtlarında buldu. Bir nefha-i irşad ile bu kavimleri haziz-i cehaletten, evc-i fazilete isad etti." (Gökalp, [1909]1 1976b: 113)
“Din, yalnız mukaddes müesseselerden, yalnız itikatlardan ibaret olduğu için, bunlarin haricinde kalan lâ-mukaddes müesseselerden, meselâ ilmî mefhumlarla fenni âletler, bediî kaideler dinin haricinde ayrı bir manzume teşkil ederler." (Gökalp, 1986 [1923): 51)
“Türkçüler tamamiyle Türk ve Müslüman kalmak şartı ile garp medeniyetine tam ve kati surette girmek isteyenlerdir." (Gökalp, 1986 [1923]: 40)

(temsilî demokrasinin) zorunlu bir sonucudur. Demokrasi aracılığıyla iyi toplum ve iyi yönetim vaadinde bulunan ideolojiler, kendi aralarında rekabet içinde bulunduğundan, kitlelerin duygu, düşünce ve ihtiyaçlarını dikkate almak durumundadır. Siyasal alanda, özgürleşme yolunda atılan her adım, ideologların halka biraz daha yakınlaşmasına; ideolojilerin popülerleşmesine, yerelleşmesine ve tarihselleşmesine sebep olur.
İlk ideolojilerin evrensel nitelikli yapısını ölçü alan günümüz sosyal bilimcileri yerelleşmiş, tarihselselleşmiş siyasal ve toplumsal düşünceleri ideoloji olarak tanımlamakta istekli görülmezler. Ne var ki, evrenselcilik karşında tikelcilik ve yerelcilik yeni bir olgu değildir. Daha on sekizinci yüzyılda evrenselci Aydınlanma ideolojisi, karşısında romantik tepkicileri bulmuştur. On dokuzuncu yüzyılın başlarında ise kendini insan hakları ve uygarlık gibi evrensel değerlerin savaşçısı ilân eden Napolyon'un yayılmacılığı ulusçu hareketlerin direnişiyle durdurulabilmiştir. Ulusçuluk, evrenselci düşünceye indirilen bir darbe olduğu kadar, evrenselci ve uygarlık söylemleriyle yürütülmeye çalışılan yayılmacılık karşısında güçlü bir duvar da oluşturmuştur.

Keywords

Ziya Gökalp, Ulus-devlet, Ulusçuluk

References

• Alkan, Mehmet Ö. (2002). Resmî İdeolojinin Doğuşu ve Evrimi.Üzerine Bir Deneme, Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce-I; Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.377-407.
• Arai, Masami (1994). Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, çev. Tansel Demirel ve Yücel Demirel, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bolay, Süleyman Hayri (1989). Ziya Gökalp Sisteminde Dinin Yeri ve Önemi. Ziya Gökalp Sempozyumu Bildirileri (23 Mart 1986). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi yayını, ss. 131-9.
• Çetinsaya, Gökhan (2002). İslâmî Vatanseverlikten İslâm Siyasetine. Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce-I; Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 265-272. Gevgilili, Ali (1990). Türkiye'de Yenileşme Düşüncesi, Sivil Toplum, Basın ve Atatürk, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Güngör, Erol (1993). Sosyal Meseleler ve Aydınlar, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Heyd, Uriel (1950). Foundations of Turkish Nationalism; The Life and Teaching of Ziya Gökalp, London: The Harvill Press.
• İnalcık, Halil (1998). Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı. Doğu Batı Düşünce Dergisi, S. 5. 9-19.
• İnalcık, Halil (2000). Türk Tarihinde Türe ve Yasa Geleneği. Doğu Batı Düşünce Dergisi, S. 13. 157-175.
• Kayalı, Hasan (1998). Jön Türkler ve Araplar; Osmanlıcılık, Erken Arap Milliyetçiliği ve İslâmcılık 1908-1918, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Lewis, Bernard (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Lipson, Leslie (1978). Politika Biliminin Temel Sorunları, çev. Tuncer Karamustafaoğlu, Ankara: Ankara Üni. Hukuk Fak.
• Mardin, Şerif (1995). Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayinlari.
• Mardin, Şerif (1996. Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, çev. Mümtaz'er Türköne-Fahri Unan-Ömer Laçiner, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, Taha (1993). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye'de Korporatizm, İstanbul: İletişim Yayınları
• Türkdoğan, Orhan (1987). Ziya Gökalp Sosyolojisinin Temel İlkeleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Türköne, Mümtaz'er (1991). Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya (1940). Ziya Gökalp, İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Ünüvar, Kerem (2002). Ziya Gökalp, Batılılaşma (Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-IV), İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 28-35.
• Ziya Gökalp (1976a). Yeni Hayat, Doğu Yol, Haz. Müjgan Cumbur, Ankara, Kültür Bakanlığı.
• Ziya Gökalp (1976b). Makaleler-I, Haz. Şevket Beysanoğlu, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ziya Gökalp (1976c). Kızıl Elma, Haz. Hikmet Tanyu, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ziya Gökalp (1981). Makaleler-VIII, Haz. Ferit Ragip Tuncor, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ziya Gökalp (1982). Makaleler-VII, Haz. M. Abdülhaluk Çay, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ziya Gökalp (1986). Türkçülüğün Esasları, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Ziya Gökalp (1992). Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, İstanbul: Toker Yayınları.
• Ziya Gökalp (1997). Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri-I, Haz Rıza Kardaş, İstanbul: MEB Yayınları.