KÜRT SEKÜLERLEŞMESİ: KUŞAK KARŞILAŞTIRMASI ÜZERİNDEN BİR DEĞİŞİMİN ANALİZİ

Year 2020, Volume: 16 Issue: Özel Sayı-1, 12 - 42, 07.12.2020

Yusuf Ekinci

Abstract

Kürt sol/sosyalist düşüncesi, 1970’lerden itibaren toplumsal etki alanını peyderpey genişleterek Kürt toplumunun önemli bir kesimi üzerinde hegemonya kurabilmiştir. Legal ve illegal alanlarda örgütlenmelere sahip Kürt solunun ideolojik/politik etkileri sonucunda halen birçok genç, sol-sosyalist ideolojinin seküler çekim merkezine dâhil olmakta ve önceki kuşaklara kıyasla geleneğe ve dine yaklaşımlar hususunda değişimler yaşamaktadır. Bu makale, çeşitli nedenlere dayanan sekülerleşme sürecini, bu nedenlerden birine, Kürt solunun kuşaklar üzerindeki etkisine odaklanarak anlamaya çalışmaktadır. Kuşak karşılaştırmasının metodolojik bir araç olarak kullanıldığı bu çalışmada, “grounded teori” ve “biyografi” yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Çalışmanın amacı Diyarbakır şehri özelinde hâkim sol/sosyalist dinamiklerin genç kuşakta nasıl bir değişim meydana getirdiğini saptamaya çalışmak ve genç kuşağın önceki kuşaklarla farklılıklarını çeşitli boyutlarıyla anlamaya çalışmaktır. Çalışma, 2018 ve 2019 yıllarının yaz aylarında Diyarbakır’da gerçekleştirilen saha araştırmasından elde edilen verilere dayanmaktadır. Araştırma boyunca 36 genç ve ebeveyn çift, 14 tek ve 3 odak grup görüşmesinde toplam 102 katılımcıyla yarı-yapılandırılmış mülakat formuna dayalı yüz yüze derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın ulaştığı bulgulara göre ebeveynlerine kıyasla gençler dine/geleneğe bakışta, ibadetleri uygulamada, örf ve adetlere uymada, flört, evlilik ve boşanma gibi pratiklerde, toplumsal cinsiyete yaklaşımda ve günah/haram ve sevap/helal gibi normlara bakışta önemli farklılaşma yaşamaktadırlar.

Keywords

Diyarbakır, grounded teori, kuşak farklılaşması, Kürt solu, sosyalist sekülerleşme

References

• Akın, MH. (2013). Siyasallığın Toplumsal İnşası: Siyasal Toplumsallaşma. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Anderson, B. (2017). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. (9. Baskı). (Çeviren: İskender Savaşır). İstanbul: Metis Yayınları.
• Aslan, E. (2014). Şehirleşme ve Din: Diyarbakır’da Kadın Dindarlığı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Aydınkaya, F. (2010). “Golgotha Tepesinden İnmenin Arifesinde Vicahiye Çevrilmiş ‘Kürt Modernleşmesi Eleştirisi”. Dipnot (1): 205-225.
• Berger, P. ve Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası: Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi. (Çeviren: Vefa Saygın Öğütle). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Berger, P., Davie, G. ve Fokas, E. (2008). Religious America, Secular Europe: A Theme and Variations. Hampshire: Ashgate Publishing Limited.
• Bozarslan, H. (2008). “Kürd Milliyetçiliği ve Kürd Hareketi (1898-2000)”. İçinde: (Ed.) Tanıl Bora. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 4 – Milliyetçilik. (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları. s. 841-870.
• Böhürler, A. (13 Mayıs 2017). “Kadın Cumhurbaşkanı”. Yeni Şafak, https://www.yenisafak.com/ yazarlar/aysebohurler/kadin-cumhurbaskani-2037873
• Böhürler, A. (30 Eylül 2017). “Din Yorgunu Gençler”. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/ yazarlar/aysebohurler/din-yorgunu-gencler-2040378
• Bruinessen, Mv. (2015). Ağa, Şeyh, Devlet. (9. Baskı). (Çeviren: Banu Yalkut). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Charmaz, K. (2015). Gömülü (Grounded) Teori Yapılandırması. (2. Baskı). (Çeviri Ed.: Rabia Hoş). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Creswell, JW. (2015). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. (2. Baskı). (Çeviri Ed.: Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çağlayan, H. (2010). Analar Yoldaşlar Tanrıçalar: Kürt Hareketinde Kadınlar ve Kadın Kimliğinin Oluşumu. (3.baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çiçek, C. (2013). “The pro-Islamic Challenge for the Kurdish Movement”. Dialectical Anthropology, 37(1):159-163.
• Çiçek, C. (2015). Ulus, Din, Sınıf: Türkiye’de Kürt Mutabakatının İnşaası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Denzin, NK. (1997). Interpretive Ethnography: Ethnographic Practices for the 21st Century. Tousand Oaks: Sage Publications.
• Ertit, V. (2017). “Din (İslam) Merkezli Sekülerleşme Kavramı Yerine Metafizik Merkezli Sekülerleşme Kavramı”. Mütefekkir, Aksaray Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesi Dergisi. 4 (8): 297-312.
• Ertit, V. (2019). Sekülerleşme Teorisi: Sekülerleşen Türkiye’nin Analizi. Ankara: Liberte.
• Ertosun, E ve Tomaslar, D. (2015). “PKK’nın Laiklik Söylemi: “Truva Atı” İslam’dan Demokratik İslam Kongresi’ne”. Bilge Strateji. 7(13):71-95.
• Glaser, BG ve Strauss, A. (2006 [1967]). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. New Brunswick and London: Aldine Transaction.
• Göle, N. (2012). Seküler ve Dinsel: Aşınan Sınırlar. (Çeviren: Erkan Ünal). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gündoğan, C. (2016). Geleneğin Değersizleşmesi: Kürt Hareketinin Sosyal Dinamikleri Üzerine. İstanbul: Vate Yayınevi.
• Güneş, C. (2013). “Explaining the PKK’s Mobilization of the Kurds in Turkey: Hegemony, Myth and Violence”. Ethnopolitics, 12(3):247-267.
• Hervieu-Léger, D. (2000). Religion as a Chain of Memory. (Translated by Simon Lee). Cambridge: Polity Press.
• Hervieu-Léger, D. (2015). “Sekülerleşme, Gelenek ve Dindarlığın Yeni Şekilleri: Bazı Teorik Öneriler”. İçinde: (Ed.) M. Ali Kirman ve İhsan Çapçıoğlu. Sekülerleşme Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar. Çev. Halil Aydınalp. Ankara: Otto, s. 323-337.
• KCK Sözleşmesi. (2005). Koma Civaken Kurdistan (Kürdistan Topluluklar Birliği) Sözleşmesi. Yayın yeri yok.
• Keser, İ. (2017). Diyarbakır: Sosyolojik Bir İnceleme. (2. Baskı). Adana: Karahan Kitabevi.
• Kızılkaya, S. (2012). Kürt Siyasetinde Örgüt Kültürü: Bir Yorumlama Denemesi. İstanbul: Mânâ Yayınları.
• Kirişçi, K. ve Winrow GM. (2010). Kürt Sorunu: Kökeni ve Gelişimi. (6. Baskı). (Çeviren: Ahmet Fethi). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Lahaye W, Pourtois JP ve Desmet H. (2011). Kuşaktan Kuşağa Aktarım: Çocuklarımız Çocuklarını Nasıl Eğitiyor? (Çeviren: Canan Özatalay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lüküslü, D. (2015). Türkiye’de Gençlik Miti: 1980 Sonrası Türkiye Gençliği. (4. Baskı). İstanbul. İletişim Yayınları.
• Mannheim, K. (2018 [1928]). “Kuşaklar Problemi”. İçinde: Bilgi Sosyolojisi. (Çeviren: Mustafa Yalçınkaya). İstanbul: Pinhan Yayıncılık, s. 313-368.
• McDowall, D. (2004). Modern Kürt Tarihi. (Çeviren: Neşenur Domaniç). İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Mead, M. (1970). Culture and Commitment: A Study of the Generation Gap. New York: Doubleday (Natural History Press, published for the American Museum of Natural History).
• Ökten, Ş. (2009). “Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Toplumsal Cinsiyet Düzeni”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2(8): 302-312.
• Pratt, ML. (1991). “Arts of the Contact Zone”. Profession, (91): 33-40.
• Romano, D. (2006). The Kurdish Nationalist Movement: Opportunity, Mobilisation and Identity. Cambridge: Cambridge University Press.
• Roof, WC. (2012). “Kuşaklar ve Din”. İçinde: (Ed.) Peter B. Clarke. Din Sosyolojisi: Çağdaş Gelişmeler. (Çeviren: İhsan Çapçıoğlu). s. 37-65.
• Sarıgil, Z. (2018). Ethnic Boundaries in Turkish Politics: The Secular Kurdish Movement and Islam. New York: New York University Press.
• Sencer, M. (1993). GAP Bölgesi’nde Toplumsal Değişme Eğilimleri. Ankara: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ziraat Mühendisleri Odası Yayını.