ADIYAMAN KIRSAL ALEVİLİĞİNDE SEKÜLER EĞİLİMLER

Year 2020, Volume: 16 Issue: Özel Sayı-1, 94 - 117, 07.12.2020

Ali Tanrıverdi

Abstract

Alevi toplumunun değer ve inançları üzerinde kent kültürünün ve modernleşmenin oluşturduğu değişim, birçok sosyal bilimci tarafından ele alınmıştır. Fakat günümüzdeki modern gelişmelerin Alevi kırsalı üzerindeki etkisinin sosyal bilimlerce tarafından yeteri kadar çalışıldığını iddia etmek güçtür. Dolayısıyla bu çalışmanın temel amacı, modern gelişmelerin Adıyaman Alevileri özelinde ve ovalık kırsalı kapsamında gerçekleştirdiği etkiyi de/sekülerleşme yönünden incelemektir. Araştırma alanı, Adıyaman/ Merkez ilçesine bağlı ve şehir merkezine paralel olacak şekilde dört köy olarak seçilmiştir. Güney istikametinde bulunan bu dört köy (Karakoç, Kızılcahöyük, Yarmakaya ve Börgenek) ovalık bir kırsalda yer alan Alevi köyleridir. Araştırma süresince köylerde saha gözlemleri yapılarak toplamda 18 kişi ile yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Bu görüşmelerde Alevi Bektaşi kültürüne ilişkin seçilen “cem erkânı/semah”, “musahiplik”, “düşkünlük kurumu”, “ad verme geleneği” ve “niyazlık/ çıralık geleneği” gibi beş dinamiğin geçmişten günümüze gündelik yaşamdaki etki ve görünürlükleri incelenmiş, ayrıca özünde seküler olan fakat yöre halkı tarafından geçmişte dinimsî bir temsil olarak
kabul edilen “Atatürk” tasavvurları da betimlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın bulgularına göre ovalık Alevi kırsalının, modernleşmenin etkisinde kalarak kültürel/dinî, sosyal ve iktisadi olarak birçok alanda değişmekte olup seküler bir eğilim içinde olduğu anlaşılmıştır.

Keywords

Aleviler, Adıyaman, Köy/Kırsal, Sekülerleşme, Modernleşme

References

• Abdurrahman, V. (2004). “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”. Milli Folklar Dergisi. 16(61. 124-133.
• Ahmedi, E. (2018). “Sekülerleşme: Soykütüksel Bir İnceleme”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi. 1(1): 57-70.
• Albayrak, A. (2015). “Alevi Bektaşi Ritüelleri ve Temel Kurumlarından Hareketle Sosyal Bütünleşme”. Sufi Araştırmaları Dergisi. 6(12): 21-36.
• Arı, Y. (2019). Alevilikte Dini Otorite: Değişim ve Süreklilik(Adıyaman Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Arieli, Y. (1994). “Modern History as Reinstatement of the Saeculum: A Study in the Semantics of History”. Jewish History (The Robert Cohen Memorial Volume. 8(1/2): 205-228.
• Bardakçı, C. (1950). Milli, Tarihi, İçtimai, Siyasi, İktisadi ve İdari Bakımdan Alevilik, Ahilik, Bektaşilik (2 b.). Ankara.
• Bayer, A. (Aralık 2010). “Sekülerlesme Din İlişkisi: Kuramsal Bir Yaklaşım”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi(16). 149-190.
• Berger, P. (1967). The Sacred Canopy. New York: NY: Anchor Books.
• Bice, H. (2016). Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevi. Ankara: Merkez Repro.
• Bruce, S. (2002). God is Dead. Oxford-Blackwell.
• Canatan, K. (1995). Bir Değişim Süreci Olarak Modernleşme. İstanbul: İnsan yayınları.
• Chaves , M. (1994). Secularization as Declining Religious Authority. Social Forces. 72(3): 749- 774.
• Çelik, C. (2005). İsim Kültürü ve Din: Şahıs İsimleri Üzerine Bir Din Sosyolojisi. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Çubukçu, İ. (1978). “Zamanımızda Ege Alevileri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 22(1): 142-144.
• Erdentuğ, N. (1968). Türkiye Geleneksel Toplumlarında Kültür Değişmeleri(Antropoloji). Ankara: D.T.C.F. Yayını.
• Ersal, M. (2011). “Alevi İnanç Sistemindeki Ritüellik Özel Terimler: Musahiplik”. Turkish Studie. 6(1): 1060-1062.
• Ertit, V. (2017). Secularization of Alevis in Turkey: An Extension of Steve Bruce’s Secularization Paradigm and Its Application to Alevi Communities in Turkey. Amsterdam: ORIENT Publishing House (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Ertit, V. (2018). “Secularization: The Decline of the Supernatural Realm”. Religions. 9(4): 1-18.
• Ertit, V. (2019). Sekülerleşme Teorisi. Ankara: Liberte yayınları.
• Güngör, H., & Köylü, B. (2014). Türk Halk İnanışları/Ders Notları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi/Tezmer.
• Karahan , L. (2008). “Türkçede Dini Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği”. Dil Araştırmaları(4). 1-8.
• Kılıç, M. (2006). Laik Türkiye İçin Yükselen Alevilik (2 b.). İstanbul: Kum Saati Yayınları.
• Küçükcan, T. (2005). “Modernleşme ve Sekülerleşme Kuramları Bağlamında Din, Toplumsal Değişme ve İslâm Dünyası”. İslam Araştırmaları Dergisi (13). 109-128.
• Loo, H., & Reijen, W. (2006). Modernleşmenin Paradoksları (2 b.). (K. Canatan, Çev.) İstanbul: İnsan Yayınları.
• Luckmann, T. (1979). “The Structural Conditions of Religious Consciousness in Modern Societies”. Japanese Journal of Religious Studies. 6(1/2): 121-137.
• Melikoff, I. (1991). “Ahmed Yesevi ve Türkler’de İslamiyet”. Milletlerarası Ahmed Yesevi Sempozyumu. (s. 61-67).
• Melikoff, İ. (1994). Uyur İdik Uyardılar. (T. Alptekin, Çev.) İstanbul: Cem Yayınları.
• Mills, C. (1959). Sociological Imagination. New York: Grove Press.
• Ocak, A. (1992). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ocak, A. (1998). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15.-17. Yüzyıllar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öter, A., & Özkul, M. (2019, Ekim). “Modernleşmenin Yaşam Tarzı Üzerindeki Etkileri ve Yörüklerde Modernleşme Eğilimleri”. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2(47): 165-172.
• Özdemir, İ. (2011). Aleviliğin Yazılmayan Tarihi. Ankara: Kripto Yayıncılık.
• Özkalp, E. (1987). Sosyolojiye Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi yayını.
• Rençber, F. (2014). “Adıyaman Alevilerin Coğrafi Dağılımları ve Demografik Yapısı”. E-makalat mezhep Araştırmalar. VII(1). 7-18.
• Sarıtaş, S. (2009). “Balıkesir Üniversitesi Öğrencilerinin Günümüzdeki Adlar ve Ad Verme Hakka-ındaki Görüşleri”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 12(21): 422-433.
• Teber, Ö. (2007). “Osmanlı Belgelerinde Alevilik İçin Kullanılan Dini- Siyasi Tanımlamalar”. Dini Araştırmalar. 10(28): 19-38.
• Turan, A., & Yıldız, H. (2008). “Tarihten Günümüze Anadolu Aleviliği”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 26(26-27): 11-24.
• Üzüm, İ. (2004). “Şah-ı Merdan Murtaza Ali: Kültürel Alevi Kaynaklarına Göre Hz. Ali Tasavvuru”. İslam Araştırmları Dergisi (11). 75-104.
• Wilson, B. (1966). Religion in Secular Society. London: C.A. Watss.
• Yıldız, H. (2014). Anadolu Aleviliği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.