TÜRKİYE’DE MUHAFAZAKÂR SİYASETİN SİYASİ UZLAŞMA KÜLTÜRÜ: MİLLİ GÖRÜŞ HAREKETİ ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 60, 86 - 110, 15.03.2021

Halit Tunçkaşık Yılmaz Bingöl

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de muhafazakâr siyasetin önemli bir unsuru olarak Milli Görüş Hareketi’nin, siyasi uzlaşma kültürü bağlamındaki yeri incelenmiştir. Nitel araştırma geleneği içindeki çalışma kapsamında, Milli Görüş’ün, amaçlı örnekleme yöntemiyle belirlenmiş yedi temsilcisi ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme formuna dayalı olarak elde edilen veriler betimsel analize tabi tutulmuştur. Çalışma sonucunda, Milli Görüş temsilcilerinin siyasi uzlaşma kültürünü önemli bir değer olarak benimsedikleri ancak bu kültürün Türkiye’de zayıf olduğuna dair genel bir kanaat taşıdıkları tespit edilmiştir. Milli Görüş temsilcilerine göre Türkiye’de siyasi uzlaşma kültürünün zayıf kalmasında iki temel faktör öne çıkmaktadır. Bunlardan ilki siyasi liderlerin tutumu, ikincisi ise laiklik ilkesinin devlet tarafından uygulanma şeklidir. Araştırmada, Milli Görüş Hareketi’nin, siyasi uzlaşma kültürü bakımından, Türkiye vasatının üzerinde olduğuna dair güçlü bir kanaatin var olduğu ve bu kanaatin zengin örneklerle desteklendiği gözlemlenmiştir. Bu kapsamda Milli Görüş’ün içinde yer aldığı dört koalisyon hükümetinin “uzlaşmacı karakter”in ortaya konmasında merkezi bir konum işgal ettiği anlaşılmıştır. Ayrıca Hareket’in, siyasi uzlaşmayı, pratik zorunluluktan çok “dini inancın gereği” olarak gördüğü ve bu nedenle siyasi uzlaşmaya ilkesel/ahlaki bir değer atfettiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Uzlaşma, Siyasi Kültür, Demokrasi, İslamcılık, Milli Görüş

Kaynakça

• Akdoğan, Y. (2011). “Erbakan ve İslâmcılık”. Emre, A. (ed.) içinde, Necmettin Erbakan’ın Ardından. İstanbul: Dübam Yayıncılık.
• Akşin, S. (2007). “Siyasal Tarih” (1995-2003). Tanör, B. Boratav, K. ve Akşin, S. (ed) içinde. Türkiye Tarihi 5 Bugünkü Türkiye 1980-2003. İstanbul: Cem Yayınları.
• Arınç, B. ve Şahin, Ö. (2019). Arınç Küçük Erbakan. İstanbul: Nesne Yayınları.
• Arpacı, I. (2017). Türk Siyasetinde Erbakan. İstanbul: Kopernik Yayınları.
• Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2014). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim.
• Baykan, T.S. (2018). The Justice and Development Party in Turkey Populism, Personalism, Organization, Cambridge: Cambridge University Press.
• Bellamy, R. ve Hollis, M. (1998). “Consensus, Neutrality and Compromise”. Critical Review of International Social and Political Philosophy 1(3) 54-78.
• Bellamy, R. (1999). Liberalism and Pluralism Towards a Politics of Compromise. London: Routlege.
• Bellamy, R. (2012). “Democracy and the Representation Paradox: Coalition Government and Political Integrity”. Government and Opposition 47(03), 441-465.
• Bingöl, Y. ve Akgün, Ş. (2005). “Demokratlıktan Muhafazakâr Demokratlığa: Demokrat Parti İle Adalet ve Kalkınma Partisinin Karşılaştırmalı Bir Analizi”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (9) 2005/1:1-33.
• Bostancı, M. N. (1996). Cumhuriyetin Başlangıç Yıllarında Ekonomi ve Siyaset. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Çakır, R. (24 Kasım 1991). “52 Günlük İttifak 1- Başbuğ Erbakan”, Mücahit Türkeş. Cumhuriyet, Erişim: 11.3.2019, http://rusencakir.com/52-GUNLUK-ITTIFAK-1-Basbug-Erbakan-Mucahit-Turkes/2704.
• Çarkoğlu, A. ve Toprak, B. (2007). “Religion, Society And Politics In A Changing Turkey”. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Dahl, R. A. (2005). “What Political Institutions Does Large-Scale Democracy Require?”. Political Science Quarterly. 120 (2): 187-197.
• Diamond, L. (1993). “Introduction: Political Culture and Democracy”. Diamond, L. (ed.) içinde. Political Culture and Democracy in Developing Countries. Boulder&London: Lynne Rienner.
• Emre, S.A. (2002). Siyasette 35 Yıl (C.2). İstanbul: Keşif Yayınları.
• Erbakan, N. (2014). Davam. Ankara: MGV Yayınları.
• Erbakan, N. (2017). İslam ve İlim. Ankara: MGV Yayınları.
• Esmer, Y. (2006). “Turkey: Torn Between Two Civilizations”. Harrison, Lawrence E. and Peter L. Berger, (ed.) içinde. Developing Cultures: Case Studies. New York and London: Routledge. 217-234.
• Gündoğan, M. (2019). Erbakan. İstanbul: Destek Yayınları.
• Gutmann, A. ve Thomson, D. (2010). “The Mindsets of Political Compromise”. Perspectives on Politics, 8(4), 1125-1143.
• Heper, M. ( 2011). Türkiye’nin Siyasal Hayatı. İstanbul: Doğan Egmont Yayınları.
• Heywood, A. (2011). Siyaset. 5. Baskı. (çev. B.B. Özipek, B.Kalkan). Ankara: Adres Yayıncılık.
• Huntington, S.P. (1993). “The Clash of Civilizations?” Foreign Affairs,72(3) (Summer, 1993), ss. 22-49.
• Ilıcak, N. (2011). “İslâmi hareket ve meşru Zemin”, Emre, A. (ed) içinde. Necmettin Erbakan’ın Ardından. İstanbul: Dübam Yayınları.
• İnsel, A. (1996). Düzen ve Kalkınma Kıskacında Türkiye: Kalkınma Sürecinde Devletin Rolü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kalaycıoğlu, E. (2016). “The Conundrum of Coalition Politics in Turkey Turkish Studies”. 17(1), 31–38. http://dx.doi.org/10.1080/14683849.2015.1136087.
• Kanra, B. (2009). “Islam, Democracy and Dialoge in Turkey Deliberating in Divided Societies”, Ashgate Publishing Limited, England.
• Karatepe, Ş. (2011). Tek Parti Dönemi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kiriş, H. M. (2011). Parti Sisteminde Kutuplaşma ve Türk Parti Sistemi Örneği. Amme İdaresi Dergisi, 44(4), 33-67.
• Kızıltaş, E. (2011). Herkesin Hocası Erbakan. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Lijphart, A. (2012). Patterns of Democracy Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries. New Haven and London: Yale University Press.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (çev. S. Turan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Nebati, N. (2014). Milli Görüşten Muhafazakâr Demokrasiye. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Neziroğlu, İ. ve Yılmaz, T. (2015), Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri, Hükümet, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri. Ankara: TBMM Yayınları.
• Özbudun, E. ve Hale, W. (2010). Türkiye’de İslamcılık, Demokrasi ve Liberalizm AKP Olayı. İstanbul: Doğan.
• Rostboll, C. F. (2017). “Democratic respect and compromise”. Critical Review of International Social and Political Philosophy, 20(5), 619-635.
• Şaylan, G. (2006). “Cumhuriyet ve Demokrasi Kavramları Üzerine Düşünceler”, Amme İdaresi Dergisi, C. 39, S. 4, ss.1-15.
• Stewart, C.J. ve Cash, W.B. (1985). “Interviewing: Principles and Practices”. Dubuque, IO: Wm. C. Brown Press.
• Tuğal, C. (2009). “Passive Revolution Absorbing The Islamic Challenge to Capitalism, Standford”. California: Standford University Press.
• Tuncel, G. (2018). Türkiye’de Devlet (!) Toplum Gerilimini Azaltıcı Bir Aktör: Milli Görüş. M.H. Akın (Ed).içinde, Doğumunun 90. Yılında Erbakan Sempozyumu 28-30 Ekim 2016. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Güncel Türkçe Sözlük “uzlaşma” maddesi, Erişim: 18.5.1020, https://sozluk.gov.tr/.
• Ünal, S. (2013). Türkiye’de Seküler ve Dini Hayat Tarzlarına Dayalı Toplumsal Ve Siyasal Kutuplaşmaların Gündelik Rutinler Ve Etkileşimler Bağlamında Sosyolojik Analizi. Doktora Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Karpat, K. H. (2010). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Vielhaber, D. (2012). The Milli Görüs of Germany, Current Trends In Islamist Ideology/Vol.13, pp.47-68.
• Waldman, S. A. ve Çalışkan, E. (2017). The New Turkey and its Discontents. Oxford: Oxford University Press.
• Weinstock, D. (2017). Compromise, Pluralism, and Deliberation. Critical Review of International Social and Political Philosophy, 20(5), 636-655.
• Yalansız, N. (2006). Türkiye’de Koalisyon Hükümetleri (1961-2002). İstanbul: Büke Yayınları.
• Yalçın, S. (2013). Erbakan Eziyet Edilerek Yalnızlığa Yükseltilen Bir Siyasal Liderin Portresi. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
• Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.