TÜRKİYE’DE ANTİ-KOMÜNİST SÖYLEMİN BİR UZANTISI: BARIŞ DERNEĞİ DAVASI

Yıl 2021, Sayı: 61, 146 - 167, 01.12.2021

Pınar Aydoğan

Öz

12 Eylül 1980 askerî darbesi, siyasal partilerin, derneklerin ve sendikaların faaliyetlerini durdurmuş, bazılarını da kapatmıştır. Askeri idare, 12 Eylül öncesi yaşanan toplumsal kaos döneminin sorumlusu olarak gördüğü kesimler bağlamında bir ayrıma gitmemiş, hem sağ hem de sol düşünceye mensup birçok insan tutuklanmış, sorgulanmış, yargılanmış ve idam kararlarının da olduğu mahkûmiyetler verilmiştir. Söz konusu yargılamalar içinde toplu davalar önemli yer işgal etmiştir. Bunların arasında dikkat çekenlerden biri de Barış Derneği davası olmuştur. “Barış’ın yargılanması”, “barış suçluları” gibi adlandırmalarla anılan dava, “düşüncenin” yargılandığı ve hukuk dışına çıkıldığı gerekçesiyle ciddi eleştirilere maruz kalmıştır. Çalışmanın konusunu oluşturan söz konusu dava için hazırlanan iddianame ve yargılama esnasında sorulan sorular, Derneğin talep ve cevapları Türkiye’de uzun süre devam eden anti-komünist söylem ve yaklaşımların anlaşılabilmesi bağlamında önemli bir örnek niteliğindedir. Bu bağlamda dava, sol eğilimli bir grup insanın kendilerini ifade edebildikleri bir mecraya dönüşmesi açısından da anlamlı olmuştur. Belge analizi yöntemini esas alarak yürütülen bu çalışma, Soğuk Savaş döneminin başlamasından itibaren varlığını iyice hissettiren anti-komünizmin etki ve yaklaşımının hem demokratik dönemlerde hem de askerî idarenin varlık bulduğu zamanlarda değişmemiş olmasını anlamayı kolaylaştıracak özel ve incelenmemiş bir örnek sunma iddiasıyla özgün bir niteliğe sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Türk solu, Anti-komünizm, Barış Derneği Davası, 12 Eylül Askeri Darbesi, Barış

Kaynakça

• Alacakaptan, U. (1966). “Demokratik Anayasa ve Caza Kanunu’nun 141 ve 142.Maddeleri”. AÜSBF Dergisi, Cilt: 22. Sayı: 1, 3-20.
• Alpat, İ. (2008). Popüler Türkiye Solu Sözlüğü. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Belge, M. (1983). “Türkiye Cumhuriyeti’nde Sosyalizm (1960’tan sonra)”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt: 7. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 1955-1962.
• Cumhuriyetin 75 Yılı. (1998). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gazalcı. M. (1992). Barış Zinciri, Barış Derneği Davası. Ankara: Selvi Yayınları.
• Görsev. G. D. (Ed). (1986). Türkiye’de Barış Savaşımı’nın Küçük Seyir Defteri. İstanbul: Barış Yılı Yayınları.
• Göze. E. (2007). Yaşasın Hatıralar. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı. Göze, E. “Gültekin Gazioğlu’nun Gaza Arkadaşı Orhan Apaydın”. Halk’a ve Olaylara Tercüman. 14 Ekim 1981.
• Göze. E. “Barış Derneği’ni Kim Kurdu?”. Halk’a ve Olaylara Tercüman. 22 Ekim 1981.
• Göze, E. “Devlet başkanımızın konuşması ve barış komitesi davası”. Halk’a ve Olaylara Tercüman. 1 Eylül 1982. İddianame Türkiye Barış Derneği (Barış Komitesi). (1982). İstanbul: Sıkıyönetim Komutanlığı Askerî Savcılığı.
• Kerestecioğlu Özkan, İ. (2012). “Korku ve Siyaset: Türk Sağının Ezberlerini Çözümlemek”. Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri içinde (29-43). Der. İ. Ö. Kerestecioğlu ve G.G. Öztan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Örnek, Cangül (2014). “Türk Ceza Kanunu’nun 141 ve 142.Maddelerine İlişkin Tartışmalarda Devlet ve Sınırlar”. AÜSBF Dergisi. Cilt: 69. No: 1, 109-139.
• Öztan, G. G. (2012). “Ezeli Düşman’ ile Hesaplaşmak: Türk Sağında ‘Moskof’ İmgesi”. Türk Sağı: Mitler, Fetişler. Düşman İmgeleri içinde (75-104). Der. İ. Ö. Kerestecioğlu ve G. G. Öztan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meşe, E. (2017). Komünizmle Mücadele Dernekleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Serdengeçti O. Y. (1962). “Komünizme Karşı Mücadele”. Serdengeçti. Cilt: 15. Sayı: 33, 6.
• Sirmen, A. (2017). Bir Eski Cumhuriyet İçin. Ankara: İmge Yayınevi.
• Şimşek, A. (2020). “Komünistin Eşkâli” Türkiye’de Antikomünizm (1945-1971). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tamer, A. (2011). “Muhayyel Komünizm: Türk Sağının Anti-Komünizm Propagandası”. Doğu Batı. Sayı: 58. Yıl:14. ss. 91-114.
• Taşkın, Y. (2003). “ Anti-Komünizm ve Türk Milliyetçiliği: Endişe ve Pragmatizm”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Milliyetçilik içinde, Cilt: 4. Ed. T. Bora. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 618-634.
• Tunçay, M. (2007). “Türkiye’de Komünist Akımın Geçmişi Üzerine”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Sol, Cilt:8. Ed. M. Gültekingil. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 349-355. Türkiye Barış Derneği Davası- Sorgular, Savunmalar (1986). Cilt 1. İstanbul: Bilim ve Sanat Kitapları.Gazete Yazıları “Barış Derneği: 44 Tutuklama”. 28 Şubat 1982. Cumhuriyet.