TÜRKİYE-OECD ÜLKELERİ ARASINDAKİ İMALAT SANAYİSİ YATAY VE DİKEY ENDÜSTRİ İÇİ TİCARETİNİN BELİRLEYİCİLERİ

Year 2024, , 492 - 517, 24.10.2024

Abdullah Bahadır Şaşmaz

https://doi.org/10.14780/muiibd.1403080

Abstract

Çalışmada, 1995-2021 döneminde Türkiye'nin imalat sanayinin seçilmiş OECD ülkeleriyle endüstri içi ticaretini analiz etmektedir. SITC rev.3 3-basamaklı verileri kullanarak imalat ve alt sektörlerindeki (SITC5, SITC6, SITC7, SITC8) endüstri içi ticareti hesaplanmış, yatay, dikey yüksek ve düşük kaliteli olarak sınıflandırılmıştır. Bulgular dönem içinde genel ve dikey düşük kalite endüstri içi ticaretin arttığını, dikey yüksek kaliteli ticaretin ise düşük kaldığını ortaya koymaktadır. Yatay endüstri içi ticaret SITC6 ve SITC7'de artmış ancak SITC5 ve SITC8'de sabit kalmıştır.
Ekonometrik modeller ekonomik büyüklüğün dikey yüksek kalite endüstri içi ticareti negatif; toplam, yatay ve dikey düşük kalite endüstri içi ticareti pozitif yönde etkilediğini göstermektedir. Gelir farklılıklarındaki artışın SITC7 endüstri içi ticaretini negatif, SITC8 toplam ve yatay endüstri içi ticaretini pozitif yönde etkilediği, diğer modellerde istatistiki açıdan anlamlı etki yaratmadığı tespit edilmiştir. Ticaret açıklığı artan ülkenin dikey yüksek kalite endüstri içi ticaretinin arttığı, dikey düşük kalite endüstri içi ticaretinin azaldığı görülmektedir. Avrupa Birliği üyeliği, istatistiki açıdan anlamlı endüstri içi ticaret türlerini pozitif; OECD üyeliği imalat sanayi, SITC6 ve SITC8 sektörlerindeki toplam ve dikey düşük kalite endüstri içi ticareti negatif yönde etkilemektedir. Döviz kurundaki artışın istatistiki olarak anlamlı modellerde endüstri içi ticareti azaltmaktadır.

Keywords

Endüstri içi ticaret, yatay endüstri içi ticaret, dikey endüstri içi ticaret, panel veri analizi, imalat sektörü

Ethical Statement

-

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

References

• Abd-el-Rahman, K. (1991). Firms’ competitive and national comparative advantages as joint determinants of trade composition. Review of World Economics, 127(1), 83-97.
• Akkoyunlu, S., Kholodilin, K. A., & Siliverstovs, B. (2006). The effect of economic reforms of 1980s and of the Customs Union 1996 upon the Turkish intraindustry trade (No. 649). DIW Discussion Papers, 1-22
• Ambroziak, Ł. (2012). FDI and intra-industry trade: theory and empirical evidence from the Visegrad Countries. International Journal of Economics and Business Research, 4(1-2), 180-198.
• Brander J., & Krugman P.R. (1983). A Reciprocal Dumping Model Of International Trade, Journal of International Economics, Vol. 15, 313-321.
• Chin, M. Y., Ong, S. L., Wai, C. K., & Puah, C. H. (2020). Vertical intra-industry trade and economic size: The case of Malaysia. The Journal of International Trade & Economic Development, 29(4), 440-454.
• Clark, D. P.,& Stanley, D. L. (1999). Determinants of intra-industry trade between developing countries and the United States. Journal of Economic Development, 24(2), 79-95.
• Culem, C.,& Lundberg, L. (1986). The product pattern of intra-industry trade: Stability among countries and over time. Weltwirtschaftliches Archiv, 122(1), 113-130.
• Dixit, A. K.,& Stiglitz, J. E. (1977). Monopolistic competition and optimum product diversity. The American Economic Review, 67(3), 297-308.
• Doruk, Ö. T. (2015). Intra industry trade and R&D intensity: An empirical assessment for Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 210, 52-57.
• Dünya Ticaret Örgütü. (2013). World trade report 2013 factors shaping the future of world trade. https://www.wto.org/english/res_e/booksp_e/world_trade_report13_e.pdf
• Eaton, J.,& Kierzkowski, H. (1984). Oligopolistic competition, product variety, entry deterrence, and technology transfer. The RAND Journal of Economics, 99-107.
• Erlat, G., Erlat, H., & Şenoğlu, D. (2007). Measuring vertical and horizontal intraindustry trade: The case for Turkey. Topics in Middle Eastern and North African Economies, 9, 1-17
• Falvey, R. E. (1981). Commercial policy and intra-industry trade. Journal of International Economics, 11(4), 495-511.
• Falvey, R. E., & Kierzkowski, H. (1984). Product quality, intra-industry trade and (im)perfect competition, protection and competition in international trade: Essays in honor of WM corden, Basil Blackwell, Oxford, 143-161.
• Fontagné, L.,& Freudenberg, M. (1997). Intra-industry trade: methodological issues reconsidered (Vol. 97, No. 1). Paris: CEPII.
• Fukao, K., Ishido, H., & Ito, K. (2003). Vertical intra-industry trade and foreign direct investment in East Asia. Journal of The Japanese and International Economies, 17(4), 468-506.
• Greenaway, D., Hine, R., & Milner, C. (1994). Country-specific factors and the pattern of horizontal and vertical intra-industry trade in the UK. Weltwirtschaftliches Archiv, 130(1), 77-100.
• Greenaway, D., Hine, R., & Milner, C. (1995). Vertical and horizontal intra-industry trade: a cross industry analysis for the United Kingdom. The Economic Journal, 105(433), 1505-1518.
• Grubel, H. G.,& Lloyd, P. J. (1971). The empirical measurement of intra‐industry trade. Economic Record, 47(4), 494-517.
• Grubel, H. ve Lloyd, P. J. (1975). Intra-industry trade: The theory and measurement of international trade in differentiated products, London: MacMillan Press.
• Hausman, J. A. (1978). Specification tests in econometrics. Econometrica: Journal Of The Econometric Society, 1251-1271.
• Helpman E. (1981). International trade in the preence of product differentiation, economies of scale and monopolistic competition. A Chamberlin-Heckscher-Ohlin approach, Journal of International Economics, No. 11, 305-340.
• Helpman, E.,& Krugman, P. R. (1985). Market structure and foreign trade: Increasing returns, imperfect competition, and the international economy. MIT press.
• Köse, Z., & Meral, G. (2019). Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri arası endüstri içi ticaret ve döviz kuru ilişkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(38), 184-201.
• Krugman, P. R. (1979). Increasing returns, monopolistic competition, and international trade. Journal of International Economics, 9(4), 469-479.
• Krugman P.R. (1985). Increasing return and the theory of international trade. NBER Working Paper No 1752.
• Kurt, D. B., & Çoban, O. (2021). Türkiye ile Avrupa Birliği ülkeleri arasındaki imalat sanayi endüstri içi ticaretin belirleyicileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(4), 3369-3397.
• Küçükahmetoğlu, O.,& Aydın, A. (2015). Türkiye’nin ticari hizmetler endüstri-içi ticareti: Ülkeye özgü belirleyicilerin tespiti üzerine bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 326-347.
• Küçüksakarya, S. (2016). Türkiye’nin serbest ticaret anlaşmaları kapsamında endüstri içi ticareti üzerine bir inceleme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 27-41.
• Lancaster K. (1980). Intra-industry trade under perfect monopolistic competition, Journal of International Economics, Vol. 10, No. 2., 151-175.
• Lee, T. M., Chi, P. Y., & Chang, K. I. (2020). Duration and determinants of fishery trade patterns: Evidence from OECD countries. Marine Policy, 118, 103977.
• Linder, S. B. (1961). An essay on trade and transformation, Stockholm: Almqvist & Wiksell.
• Pittiglio, R.,& Reganati, F. (2005). Vertical intra-industry trade: patterns and determinants in the Italian case. Journal of Current Research in Global Business, 7(11), 29-35.
• Polat, H., (2011). Türkiye imalat sanayi endüstri-içi ticaret analizi: 1980-2007. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 127-146.
• Shaked, A.,& Sutton, J. (1982). Relaxing price competition through product differentiation. The Review Of Economic Studies, 3-13.
• Shaked, A.,& Sutton, J. (1983). Natural oligopolies. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1469-1483.
• Şahin, D. (2015). Tekstil ve hazır giyim sektöründe yatay ve dikey endüstri-içi ticaretin ölçümü: Türkiye ve BRIC ülkeleri örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 575-597.
• Şaşmaz, A. B. (2019). Fffects of foreign direct investment on Turkey-EU28 intra-industry trade. International Journal of Eurasia Social Sciences/Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36).
• Sawyer, W. C., Sprinkle, R. L., & Tochkov, K. (2010). Patterns and determinants of intraindustry trade in Asia. Journal of Asian Economics, 21(5), 485-493.
• Şentürk, C.,& Kösekahyaoğlu, L. (2014). Türkiye’nin endüstri içi ticaretinin ülke ve politika temelli belirleyicilerine yönelik bir uygulama. MU İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 36(2), 299-325.
• Şimşek, N. (2005). Türkiye’nin yatay ve dikey endüstri-içi dış ticareti. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 43-62
• Tatar, H. E. (2020). Türkiye-ekonomik işbirliği teşkilatı arasında imalat sektöründe endüstri-içi ticaretin ampirik analizi. Journal of Management and Economics Research, 18(3), 80-95.
• Turkcan, K., & Ates, A. (2010). Structure and determinants of intra-industry trade in the US auto-industry. Journal of International and Global Economic Studies, 2(2), 15-46.
• UN COMTRADE (2023). 05.04.2023 tarihinde https://comtradeplus.un.org adresinden erişilmiştir.
• Wakasugi, R. (1997). Missing factors of intra-industry trade: Some empirical evidence based on Japan. Japan and the World Economy, 9(3), 353-362.
• Worldbank (2023). 19.09.2023 tarihinde https://databank.worldbank.org adresinden erişilmiştir.