TEKSTİL SEKTÖRÜNDE SURİYELİ ÇOCUK EMEĞİ: İSTANBUL ÖRNEĞİ

Year 2020, Volume: 42 Issue: 1, 124 - 156, 07.07.2020

Sevgi Ceren Lortoğlu Miriş Meryem Kurtulmuş

https://doi.org/10.14780/muiibd.763973

Cited By: 2

Abstract

Günümüz kapitalizminde yetişkin işsizliğindeki artış, yetişkinlerin geçimlik ücret bile elde edememesi, kayıt dışı ekonominin yaygınlığı, göçmen emeğindeki artış ile birlikte çocuk işçiliği de artmaktadır. Özellikle ekonomik kriz dönemlerinde sermaye çocuk emeğine daha çok yönelmekte ve ucuz, güvencesiz ve ‘uysal’ emek olan çocuk emeği özellikle de göçmen çocuk emeği işverenlerin tercihi olmaktadır. Göçmen çocuklar, kayıt dışı çalışma ve çocuk işçiliğinin yaygın olduğu Türkiye’de de emek
piyasasına yoğun bir şekilde dahil olmakta ve en kötü koşullarda çalışmaya mecbur bırakılmaktadırlar. Bu çalışma, uluslararası göçün önemli bir boyutu olan göçmen çocuk istihdamını Türkiye’de tekstil sektöründe çalışan Suriyeli çocuk işçiler bağlamında ele almaktadır. Suriyeli çocuk işçilerin yaşam ve çalışma koşulları İstanbul Çağlayan’da tekstil sektöründe çalışan 12 Suriyeli çocuk ile yarı yapılandırılmış yüz yüze görüşmelerden elde edilen bulgular çerçevesinde çocukların gözünden ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu süreçte çocukların katılımı ile yapılan araştırmalarda gözetilecek etik kurallar hassasiyetle takip edilmiştir.

Keywords

Göçmen çocuk istihdamı, tekstil sektörü, çocuk emeği

References

• AKÇABAY, C. (2016). Mülteciler ve Hukuk Politikası: Suriyeli Sığınmacılara Tanınan Geçici Koruma, DİSK-AR Bülteni, 4
• AKDENİZ, E. (2014). Suriye Savaşının Gölgesinde Mülteci İşçiler, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• AKKUZU, İ. (2015). Göç ve Kapitalizm, DİSK-AR Bülteni, 4, 23.
• AREN, S. (1990). 100 Soruda Ekonomi El Kitabı-Türkiye Ekonomisinden Örneklerle, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• ARENDT, H. (1998). Totalitarizmin Kaynakları-2 Emperyalizm, (Çev.) B. Şener, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BAŞARANBİLEK, E. (1993). Arkeolojik Eserlerde Çocuk, Toplumsal Tarihte Çocuk Sempozyumu, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, s.36-48.
• BOYBEK, S. (2009). Sosyal Yardım Uygulamaları ve Çocuk İşçiliği Arasındaki İlişki: Keçiören Örneği, Sosyal Yardım Uzmanlık Tezi, Ankara: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü.
• BRİZON, P. (1997). Emeğin ve Emekçilerin Tarihi, (Çev) C. Süreyya, Ankara: Onur Yayınları.
• BUZ, S. (2008). Türkiye Sığınma Sisteminin Sosyal Boyutu, TBB Dergisi, 21(77): 120–130. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/(02.07. 2019)
• CİĞERCİ ULUKAN, N. (2015). Kapitalizmin Denizinde Boğulanlar: Göçmenler ve Göç Politikaları, İşçi Sınıfı ve Göç, DİSK-AR Bülteni, 4.
• CRAWLEY, H. ve D. Skleparis (2018). Refugees, Migrants, Neither, Both: Categorical Fetishism and the Politics of Bounding in Europe’s ‘Migration Crisis’, Journal of Ethnic and Migration Studies, 44(1):48-64.
• ÇATAL, B. (2006). Çocuk İşçiliği İçin Risk Faktörlerinin Belirlenmesi; Çocuk İşçi ve Okuyan Öğrencilerin Sağlık Durumlarının Karşılaştırılması, Halk Sağlığı Uzmanlık Tezi. Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı.
• ÇÖMEZ POLAT, F. ve Kaya, E. (2017). Bir Ötekileştirme Pratiği: Türkiye’de Yaşayan Suriyelilere Yönelik Tutumlar, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü e – Dergi. 1(1): 38-48.
• ÇÖPOĞLU, M. (2001). Dünyada ve Türkiye’de Çocuk İşçiliği, İstanbul: TEKGIDA-İŞ Sendikası Genel Merkezi Eğitim Yayınları No.11.
• DANIŞ, D. (2016). Konfeksiyon Sektöründe Küresel Bağlantılar: Göçmen İşçiler, Sendikalar ve Küresel Çalışma Örgütleri, Alternatif Politika, 8(3): 562-586.
• DANIŞ, D. (2018). Suriyeli Göçmen Emeği: Küresel Konfeksiyon Sektörünün (Şimdilik) Son Halkası, Sosyal Demokrat Dergisi, http://www.sosyaldemokratdergi.org /didem-danis-suriyeli-gocmen-emegikuresel-konfeksiyon-sektorunun-simdilik-son-halkasi/(02.02. 2019)
• DEDEOĞLU, S. (2016). Türkiye’de Mevsimlik Tarımsal Üretimde Yabancı Göçmen İşçiler Mevcut Durum Raporu, Ankara: Altan Matbaası.
• DURGUN, S. (2016). Yabancıya Kimse Yabancı Olmaz: Uluslararası Emekli Göçünün Türkiye’deki Yansımaları, Küreselleşme Çağında Göç, (Der) S. G. I. Öner ve N. A. Ş. Öner, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ENGELS, F. (1997). İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu, (Çev.) Y. Fincandı, Ankara: Sol Yayınları.
• ERDER, S. (1995). Çocuklar Neden Çalışıyor? Çocuk ve Çalışma Kavramları, Çalışan Çocuklar İlköğretim Müfettişlerini Bilgilendirme Semineri, İstanbul: İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı Yayını, 7-16.
• ERDER, S. (2010). “Çalışan Çocuklar: Çırak mı İşçi mi?”, Türkiye’de Çocuk Emeği, (Der) K. İnal, Ankara: Ütopya Yayınları, 39-53.
• EROL, E, Akyol A E., Salman C., Pınar E., Gümüşcan İ., Mısırlı K Y., Kahveci M. ve Mutlu P. (2017). Suriyeli Göçmen Emeği: İstanbul Tekstil Sektörü Araştırması, İstanbul: Birleşik Metal-İş Yayınları.
• ERTÜRK, Y. (2010). Türkiye’de Çocuk Emeğinin Kullanım Biçimleri, Türkiye’de Çocuk Emeği, (Der) K. İnal, Ankara: Ütopya Yayınları, s.29-38.
• FİŞEK, G. (1998). Türkiye’de Çocuk Emeğine Genel Bakış, https://gurhan.fisek.net/turkiye-de-cocukemegi-calismalarina-genel-bakis/(10.05. 2019)
• GRAHAM, A., Powell, M. A., Anderson, D., Fitzgerald, R. ve Taylor, N. J. (2013). Ethical Research Involving Children, Florence: UNICEF Office of Research-Innocenti.
• GÜN, S. (2017). Çocuk: İşçi, Yoksul, Göçmen –İktisadi ve Politik Bir Analiz, 1. Baskı, İstanbul: NotaBene Yayınları.
• HARUNOĞULLARI, M. (2016). Suriyeli Çocuk İşçiler ve Sorunları: Kilis Örneği, Göç Dergisi Yayınları, 3(1): 29-63.
• Hayata Destek Derneği. (2016), Göç Yolunda Geçen Çocukluk. Ankara.
• HUBERMAN, L. (2013). Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, (Çev) M. Belge, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• İÇDUYGU, A., Erder S. ve Gençkaya Ö F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere, İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
• İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638 (05.07.2019).
• İNAL, K. (2014). Çocuk ve Demokrasi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KAÇMAZOĞLU, H. B. (2014). Sömürüye Dayalı Kapitalist Sistemde Çocuk Emeği, Sosyal Refah Devleti ve Bu Koşulları Yaratan Batı Düzenine Yönelik Bazı Eleştiriler, Kapitalizm ve Paternalizm Kıskacında Çocuk: Türkiye’de Çocuklara İlişkin Sorunlar ve Alternatif Politika Arayışı Uluslararası Sempozyumu, 29-30 Kasım 2014, Malatya: Eğitim-Sen Yayınları, s.47-55.
• KARA, M. A. (2014). Türkiye’ye Yönelik Düzensiz Emek Göçü ve Göçmen İstihdamı: İnşaat Sektörü Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARA, M. A. ve M. M. Kurtulmuş. (2015). İnşaat Sektöründe Göçmen İşçi İstihdamı Üzerine Alan Araştırması, DİSK-AR Bülteni, İstanbul, 4.
• KAYA, A. (2016). İstanbul’da Yaşayan Suriyeli Çocuk İşçilerin Durumuna Dair Veriler, İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Konferans Notları, 11 Mart 2016, İstanbul: Hayata Destek Derneği, s.26-30.
• KAYA, M. (2017). Türkiye’deki Suriyeliler: İç İçe Geçişler ve Karşılaşmalar, İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• KAYGISIZ, İ. (2017). Suriyeli Mültecilerin Türkiye İşgücü Piyasasına Etkileri, Friedrich Ebert Stiftung.
• KİREÇDAĞ, N. (2017). Antakya’da Bir Alan Araştırmasına Dayalı Gözlemler: Suriyeli Sığınmacı Çocuk İşçiler, TBB Mesleki ve Sağlık Güvenlik Dergisi, 16(62-63): 29-35.
• KÜMBETOĞLU, B. (2016). Göç Çalışmalarında “Nasıl” Sorusu”. Küreselleşme Çağında Göç, (Der) N. A. Şirin Öner ve S. G. Ihlamur Öner, İstanbul: İletişim Yayınları, s.49-88.
• LACZKO F., Black J. and Singleton A. (2019), Missing Migrant Children, Fatal Journeys Volume 4, IOM, GMDAC.
• LEE, E. S. (1969). A Theory of Migration, Migration, (Der) J.A. Jackson, Great Britain: Cambridge University Press, s.283-297.
• LORDOĞLU, K. ve M. Aslan. (2018). Görünmeyen Göçmen Çocukların İşçiliği: Türkiye’deki Suriyeli Çocuklar, Çalışma ve Toplum, 57(2).
• LORDOĞLU, K. ve Erder, S. (1993). Geleneksel Çıraklıktan Çocuk İşçiliğine Bir Alan Araştırması, İstanbul: FriedrichErbert Yayınları.
• LORTOĞLU C. (2019). Tekstil Sektöründe Suriyeli Çocuk Emeği: İstanbul Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MAKAL, A. (2006). Çocuktum, Ufacıktım: Türkiye’de 1920-1960 Döneminde Çocuk İşçiliği, Tartışma Metinleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• MAMUR IŞIKÇI, Y. ve Karatepe S. (2016). Türkiye’de Çocuğa Yönelik Sosyal Politika Uygulamaları ve Tarihsel Analizi, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 7(1): 69-100.
• MANDEL, E. (1999), Marksizme Giriş, (Çev) O. Dilber, Ş. Ozansü, B. Tanatar, 4. Baskı, İstanbul: Yazın Yayıncılık.
• MARX, K. (2009). Kapital, Birinci Cilt, Çev. Alaattin Bilgi, Ankara: Sol Yayınları.
• MUTLU, P., Mısırlı, K Y., Kahveci, M., Akyol, A. E., Erol E., Gümüşcan İ., Pınar E. ve Salman C. (2018). Suriyeli Göçmen İşçilerin İstanbul Ölçeğinde Tekstil Sektörü Emek Piyasasına Eklemlenmeleri ve Etkileri, Çalışma ve Toplum, 56(1): 69-92.
• OKYERE, S. (2018). ‘Like the Stranger At A Funeral Who Cries More Than The Bereaved’: Ethical Dilemmas In Ethnographic Research With Children, Qualitative Research, 18(6): 623-637.
• ÖZDEMİR, A. M. ve Yücesan Özdemir, G. (2005). Küresel Kapitalizmde Çocuk Emeğinin Ekonomi Politiği: Çocuk İşçilerin Oyun Hakkı Var Mıdır?, TBB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 6(23): 8-15.
• SALLANAN GÜL, S., Türkmen, E. ve Kaya Nizam, Ö. (2019). Türkiye’de Emeğin En Savunmasız Hali: Şanlıurfa’da Suriyeli Mülteci Çocuk İşçi Olmak, Çalışma ve Toplum, 69(2): 917-940.
• SOYALP İ. O. (2016). Suriye’den Gelen Göç ve Çocukların Mevcut Durumu, Türkiye’de Çocuk İşçiliği Sorunu: Suriye’den Gelen Mülteciler Sonrası Mevcut Durum ve Çözüm Önerileri Konferans Raporu, 11 Mart 2016, İstanbul: Hayata Destek Derneği ve Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, s.11-14.
• ŞAHİN, L. (2012). Geçmişten Günümüze Çocuk İşçiliği, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2, 103-118. ŞENSES, N. (2015), Rethinking Migration in the Context of Precarity: The Case of Turkey, Critical Sociology, 42(7-8): 975-987.
• ŞİRİN ÖNER, N A. (2016), Son Mu Başlangıç mı? Göç Çalışmalarında Sosyal Bir Olgu Olarak Geri Dönüş, Küreselleşme Çağında Göç, (Der) N. A. Şirin Öner ve S. G. Ihlamur Öner, İstanbul: İletişim Yayınları, s.263-286.
• TALAS, C. (1997). Toplumsal Politika, 4. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• TAŞ, H. Y. ve Özcan, S. (2018), Suriyeli Göçmen Sorunlarının Sosyal Politikalar Bağlamında Analizi, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi,7(17).
• TAŞTAN, C. ve Çelik, Z. (2017). Türkiye’de Suriyeli Çocukların Eğitimi: Güçlükler ve Öneriler, Ankara: Eğitim-Bir-Sen Yayınları.
• TEKELİ, İ. (2008). Göç ve Ötesi, 1. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TOKSÖZ, G., Erdoğdu, S. ve Kaşka, S. (2012). Türkiye’ye Düzensiz Emek Göçü ve Göçmenlerin İşgücü Piyasasındaki Durumları, Ankara: Uluslararası Göç Örgütü (IOM) Türkiye Derneği.
• TUNÇCAN ONGAN, N. (2017). Kapitalizm ve Çocuk Emeği, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 16(62-63): 4-10.
• UYAN Semerci, P., Erdoğan, E. ve Durmuş, G. (2017). Çalışan Çocuk: Bağcılar ve Küçükçekmece Pilot Araştırması, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu. https://mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6458.pdf (15 Ağustos 2019).
• YILDIRIM, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 11. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.