Muktedir Millet, Muhalif Millet: AKP’nin Söyleminde Kolektif Öznenin İnşası

Year 2017, Volume: 41 Issue: 1, 131 - 156, 01.05.2017

Erhan Özşeker

Abstract

 2002 yılından beri Türkiye’de tek parti olarak iktidarda olan AKP’nin siyasal söyleminin kurucu unsurlarından biri de ‘millet’in inşasıdır. AKP’nin söyleminde kolektif öznenin inşasını özcü olmayan bir biçimde incelemek ve böylece söylemin popülist boyutlarına ışık tutabilmek için Ernesto Laclau’nun geliştirdiği popülizm kuramından faydalanılabilir. Bu nedenle bu makalenin ilk bölümünde öncelikle Laclau’nun post-yapısalcı söylem kuramının bazı temel öğelerini ve özellikle popülizm çalışmasını yakından inceliyorum. Laclau’nun bir siyasal mantık olarak popülizm kavramsallaştırmasını oluştururken yararlandığı, kurumsal söylem, popülist söylem, eşdeğerlik mantığı, fark mantığı gibi bazı temel kavramları örnek olayım olan AKP’nin millet ve milli irade söylemlerini açıklamaya elverişli olan boyutlarıyla ele alarak bir kavramsal çerçeve kurmaya çalışıyorum. Ardından ikinci bölümde, söz konusu popülizm analizinden yola çıkarak, AKP’nin söyleminde ‘millet’ sözcüğünün değişen anlamlarının bağlamsal kullanımıyla işe koşulan çifte anlamlandırma stratejisini konunun ana hatlarını belirten çeşitli konuşma örnekleri üzerinden analiz ediyorum. Üçüncü bölümde AKP’nin erken dönemindeki söyleminden farklılaştığının iddia edildiği 2007-2010 yılları arasında yaşanan seçimi krizi, 27 Nisan ‘e-muhtırası’, parti kapatma davası, Ergenekon davası ve 2010 Anayasa değişikliği referandumu gibi, partinin tarihinde kritik önem taşıyan, dönemeç niteliğindeki siyasal gelişmeleri ve bunlar etrafında örülen siyasal söylemi örnekler üzerinden inceleyerek, ‘vesayetçi seçkinler’ karşısında ‘milli irade’ karşıtlığının nasıl kurulduğunu ve bunun ‘milletin çifte anlamlandırılmasıyla’ ilişkisini analiz ediyorum. Bu anlatı sayesinde parti, özellikle 2007-2010 döneminin gerilimli siyasal günlerini, hem milletin tüm ihtiyaçlarını, tüm taleplerini karşılayan, millete hizmet eden, güçlü ve istikrarlı bir Türkiye’nin lideri imajını hem de ‘vesayetçi iktidar odaklarına’ direnen milli iradenin temsilcisi imajını ayakta tutarak atlatabilmiştir. Hem ‘muktedir millet’, hem de ‘muhalif millet’ derken vurgulamak istediğimiz, 14 yıl boyunca Türkiye’de tek parti olarak iktidarda kalmış olan bir partinin millet kavramını, hem kendi hegemonyasını genişletmeye ve sürdürmeye yönelik kurumsalcı/kapsayıcı anlamıyla, hem de - her ne kadar sınırları belli belirsiz, değişken ve muğlak olsa da- kendi işaret ettiği ‘iktidar odaklarının’ hegemonyasına meydan okur ve seçkin olmayanların iradesine sahip çıkar biçimde popülist anlamıyla kullanabilme becerisine sahip oluşudur. Millete dair bu iki boyutlu söylemin etkili biçimde kullanımı, partiye ‘milletin’ ve ‘milletin düşmanlarının’ kimler olduğunu ve bunlara karşı nasıl tavır takınılması gerektiğini belirtme, tanımlama gücü vermektedir. Sonuç bölümünde ise, söz konusu bu kolektif öznelliğin söylemsel inşasının partinin kendi imajını hem hegemonik bir güç hem de aynı anda ‘vesayetçi iktidar odaklarının’ hegemonyasına karşı meydan okuyan bir güç olarak resmettiği tezini savunuyorum.

Keywords

AKP, söylem kuramı, popülizm, millet, milli irade.

References

• Çınar M ve Sayın Ç (2014). Reproducing the Paradigm of Democracy in Turkey: Parochial Democratization in the Decade of Justice and Development Party. Turkish Studies, 15(3), 365-385.
• Glynos J ve Howarth D (2007). Logics of Critical Explanation in Social and Political Theory. London: Routledge.
• Howarth D (2000). Discourse. Buckingham: Open University Press.
• Howarth D (der) (2015). Ernesto Laclau: Post-Marxism, Populism and Critique. London: Routledge.
• Koyuncu B (2014). “Benim Milletim...”: AK Parti İktidarı, Din ve Ulusal Kimlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Laclau E (1990). New Reflections on the Revolution of Our Time. London: Verso.
• Laclau E (der) (1994). The Making of Political Identities. London: Verso.
• Laclau E (2007). Popülist Akıl Üzerine. Çev. N. B. Çelik, Ankara: Epos Yayınları.
• Laclau E (2007). Emancipation(s). London: Verso.
• Laclau E (2015). Marksist Teoride İdeoloji ve Politika. Çev. F Gültekin, İstanbul: Doruk Yayınları.
• Laclau E (2015). Populism: what’s in a name?. İçinde: Howarth D (der), Ernesto Laclau: Post-Marxism, Populism and Critique, London: Routledge, 152-164.
• Laclau E ve Mouffe C (2008). Hegemonya ve Sosyalist Strateji: Radikal Demokratik Bir Politikaya Doğru. Çev. A Kardam, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mouffe C (2005). On the Political. London: Routledge.
• Türk H B (2014). Muktedir, Türk Sağ Geleneği ve Recep Tayyip Erdoğan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yeşilada B A (2016). The Future of Erdoğan and the AKP. Turkish Studies, 17(1), 19-30.