Ekonomik Kalkınma Hedefinden Bin Yıl Kalkınma Hedeflerine: Eğitim-Kalkınma İlişkisine Dair Bir Çözümleme

Year 2016, Volume: 40 Issue: 1, 11 - 142, 15.04.2016

Halil Buyruk

Abstract

19. yüzyıl ilerleme düşüncesi üzerine yükselen kalkınma söylem ve pratikleri, “azgelişmiş toplumlar”ın gerekli müdahalelerle geliş(tiril)erek belirlenmiş hedeflere ulaşabilmeleri anlayışına dayanır. Neredeyse tüm toplum kesimleri tarafından “ortak yarar” sağladığı gerekçesiyle kabul gören kalkınma hedefleri ise, sermaye birikim dinamikleri çerçevesinde değişen ekonomik ve toplumsal koşullara göre şekillenmektedir. İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde büyük oranda ekonomik büyüme ile özdeşleştirilen kalkınma, neo-liberal politikaların yükselişe geçtiği 1990’lı yıllarda terkedilen bir kavram gibi görünse de yeniden kabul edilebilir bir içeriğe kavuşturulmuştur. Son yıllarda kalkınma, “sürdürülebilirlik” ve “insani gelişme” kavramlarıyla birlikte anılmakta ve eğitimle ilişkisi bu eksende kurulmaktadır. Kalkınmaya yüklenen anlam tarihsel dönemlere göre değişimler göstermekle birlikte, kalkınma ve eğitim arasında her dönemde güçlü bir bağ kurulmuş, gelişmekte olan bir ülkenin modern bir toplum yapısına kavuşmasında ve ekonomik olarak kalkınmasında eğitim temel bir mekanizma olarak düşünülmüştür. Türkiye’de de, cumhuriyetin kuruluşundan beri eğitim ve kalkınma arasında çok sıkı bir ilişki kurulmuş ve modernleşme sürecinde eğitimin önemli bir işlev gördüğü vurgulanmıştır. Eğitime yüklenen işlev ve eğitimden beklentiler tanımlanan kalkınma hedeflerine göre değişirken, eğitim ve kalkınma ilişkisi de yeniden biçimlenmiştir. Bu çalışmanın amacı, kalkınmanın anlam, hedef ve stratejilerinde yaşanan değişim ekseninde eğitim ve kalkınma ilişkisine dair bir çözümleme yapmaktır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle teoride ve pratikte kalkınma yaklaşımı üzerinde durularak tarihsel süreçte geçirdiği değişimlere odaklanılmış, sonrasında ise değişen kalkınma söylem ve pratiklerinden hareketle eğitim-kalkınma ilişkisi tartışmaya açılarak kalkınmada eğitime yüklenen işlev eleştirel bir çözümlemeye tabi tutulmuştur. Böylece sorgulanmaksızın ortak yararı ifade eden bir kavram olarak kullanılan kalkınma ve bu süreçte önemli bir işlev gördüğü düşünülen eğitim ilişkisinin nasıl biçimlendiği ve dönemsel olarak nasıl değiştiği kuramsal ve tarihsel bir analizle ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Son olarak Türkiye’nin kalkınma hedef ve stratejilerini tanımlayan temel metinler olarak kabul edebileceğimiz kalkınma planları bağlamında eğitim ve kalkınma ilişkisinin gelişimi, tarihsel süreçte geçirdiği dönüşümler yapılan tartışmalar ekseninde değerlendirilmiştir.

Keywords

Eğitim, kalkınma, sermaye birikimi, insani gelişme, kalkınma planları

References

• Âdem M (1982). Kalkınma Planlarında Eğitimimizin Hedefleri ve Finansmanı. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, No: 109.
• Akçay Ü ve Türkay M (2006). Neoliberalizm’den Kalkınmacı Yaklaşıma: Devletin Sermaye Birikimi Sürecindeki Yeri Üzerine. İçinde: B. Ülman ve İ. Akça (der), İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar, İstanbul: Bağlam yayınları, 49-65.
• Althusser L (2006). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. A. Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Amin S (1976). Unequal Development: An Essay on the Social Formations of Peripheral Capitalism. Newyork: Monthly Review Press.
• Apple M W (2006). Egitim ve İktidar. Çev. E. Bulut, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Baran P (1974). Büyümenin Ekonomi Politiği. Çev. E. Günce, İstanbul: May Yayınları.
• Başkaya F (2000). Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü. 3. Baskı, Ankara: İmge Yayınları.
• Bauman Z (2013). Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına mıdır? Çev. H. Keser, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Becker G S (1964). Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis, with SpecialnReference to Education. New York: National Bureau of Economic Research.
• Blaug M (1978). Economics of Education: A Selected and Annotated Bibliography. Oxford and Newyork: Permagon Press.
• Boratav K (2015). Türkiye İktisat Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bowles S ve Gintis H (1976). Schooling in Capitalist America: Educational Reform and the Contradictions of Economic Life. New York: Basic Books.
• Bowman M J (1966). The Human Investment Revolution in Economic Thought. Sociology of Education, 39(2), 111-137.
• Bourdieu P ve Passeron J C (1990). Reproduction in Education, Society and Culture. London: Sage Publications.
• Büyükarslan M A (1995). Toplumsal Kalkınma ve Eğitim. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(4).
• Cirhinlioğlu Z (1999). Azgelişmişliğin Toplumsal Boyutu. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çalışan Ş vd. (2013). Türkiye’de Eğitim-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1923-2011 (Kantitatif Bir Yaklaşım). Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(21), 39-48.
• Çetin B (2014). Eğitim ve Kalkınma İlişkisi: Türkiye Örneği. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Denison E F (1962). The Sources of Economic Growth in the United States and the Alternatives Before Us. New York: Committee for Economic Development.
• Denison E F (1979). Accounting for Slower Economic Growth: The United States in the 1970s. Washington: Brookings Institution.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1963). Kalkınma Planı, Birinci Beş Yıl, 1963-1967. Ankara: DPT.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1967). Kalkınma Planı, İkinci Beş Yıl, 1968-1972. Ankara: DPT.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1984). Kalkınma Planı, Üçüncü Beş Yıl, 1985-1989. Ankara: DPT.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1989). Kalkınma Planı, Altıncı Beş Yıl, 1990-1994. Ankara: DPT.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1995). Kalkınma Planı, Yedinci Beş Yıl, 1996-2000. Ankara: DPT.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2000). Kalkınma Planı, Sekizinci Beş Yıl, 2001-2005. Ankara: DPT.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2006). Kalkınma Planı, Dokuzuncu Beş Yıl, 2007-2013. Ankara: DPT.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2010). Binyıl Kalkınma Hedefleri Raporu Türkiye. Ankara: DPT. http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/mdgoverview.
• Son erişim tarihi, 11/11/2014.
• Ekiz C ve Somel A (2007). Türkiye’de Planlama ve Planlama Anlayışının Değişimi. Mülkiye Dergisi, 31(256), 97-136.
• Erbaş H (1999). Gelişme Yazını ve Geleceği. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 8, 11-31.
• Erder N vd (2003). Planlı Kalkınma Serüveni: 1960’larda Türkiye’de Planlama Deneyimi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayını.
• Ercan F (1998). Eğitim ve Kapitalizm: Neo-liberal Eğitim Ekonomisinin Eleştirisi. İstanbul: Bilim Yayınları.
• Ercan, F (2003). Türkiye ‘nin Kalkınma Seçeneklerinin Eleştirisi ve Alternatif Bir Çerçeve. Ekonomik Yaklaşım, 14(49), 263-277.
• Ercan F (2006). Modernizm, Kapitalizm ve Azgelişmişlik. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• ERG (Eğitim Reformu Girişimi) (2014). Eğitim İzleme Raporu. İstanbul: ERG.
• Ergün M (2011). Bölgesel Kalkınmada Eğitimin Rolü, 3. Sosyal Bilimler Sempozyumu. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Araştırmalar Merkezi, 5-12.
• Fagerland I ve Saha L J (1983). Education and National Development. Oxford: Pergamon Press.
• Fine B (2008). Sosyal Sermaye Sosyal Bilime Karşı. Çev. A. Kars, İstanbul: Yordam Kitap.
• Frank A G (1966). The Development of Underdevelopment. Monthly Review, 18(4), 17-31.
• Giroux H A (1988). Teachers as Intellectuals. USA: Bergin and Garvey Publishers.
• Green A (1990). Education and State Formation: The Rise of Education Systems in England, France and the USA. London: Macmillan
• Gulbenkian Komisyonu Raporu (2003) Sosyal Bilimleri Açın. Çev. Şirin Tekeli, İstanbul: Metis Yayınları.
• Hanushek E A (2013) Economic Growth in Developing Countries: The Role Of Human Capital. Economics of Education Review, 37, 204-212.
• Hettne B (1995) Development Theory and the Three Worlds: Towards an International Political Economy of Development. Essex (UK): Longman Scientific & Technical.
• Hirsch J (2011). Materyalist Devlet Teorisi. Çev. L. Bakaç, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Hüsamoğlu M (2008). Farklı Eğitim Düzeylerinin Türkiye’de Ekonomik Kalkınmaya Etkisi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Jones P W ve Coleman D (2005). The United Nations and Education: Multilateralism, Development and Globalization. New York: Routledge Falmer.
• KB (Kalkınma Bakanlığı) (2013). Kalkınma Planı, Onuncu Beş Yıl, 2014-2018, Ankara: KB.
• Küçüker E (2008). Kalkınma Planları Kapsamında Yapılan Eğitim Planlarının Analizi (1963-2005). (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Küçüker E (2012). Türkiye’de Kalkınma Planları Kapsamında Yapılan Eğitim Planlarının Analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(1), 9-26.
• Lewis W A (1954). Economic Development with Unlimited Supplies of Labour. The Manchester School, 22(2), 139-191.
• Lucas R (1988). On the Mechanics of Economic Development. Journal of Monetary Economics, 22, 3-42.
• Nafukho F M, Hairston N R ve Brooks K (2004). Human Capital Theory: Implications for Human Resource Development. Human Resource Development International, 7(4), 545-551.
• Novoa A (2000). The Teaching Profession in Europe: Historical and Sociological Analysis. İçinde: E S Swing, J Schriever ve F Orivel (der), Problems and Prospects in European Education, Westport CT: Praeger.
• Mıhçı H (2002). Göreli Geri Kalmışlıktan Kurtulma “Hamlesi” ve Türkiye’de Planlı Kalkınma Deneyimi (1963-1983). Mülkiye Dergisi, 25(231), 149-196.
• Mincer J (1972). Schooling, Experience and Earnings. New York: NBER.
• Öztürk N (2005). İktisadi Kalkınmada Eğitimin Rolü. Sosyo Ekonomi, 1, 27-44.
• Schultz T W (1961). Investment in Human Capital. The American Economic Review, 51(1), 1-17.
• Schultz T W (1971). Investment in Human Capital. New York: Free Press.
• Sezen S (1999). Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye’de Planlama. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayını, No: 293.
• Stanton E A (2007). The Human Development Index: A History. Working Paper Series, Number 127, Amherst: Political Economy Research Instıtute.
• OECD (Organization for Economic Cooperation and Development) (2008). Growing Unequal? Income Distribution and Poverty in OECD Countries.
• Oğuz Ş (2013). Kurumsalcı Bir Kurgu Olarak Kalkınmacı Devlet: Tarihsel ve Kuramsal Bir Eleştiri. Amme İdaresi Dergisi, 46(4), 107-128.
• O’Neil J (2001). Piyasa: Etik, Bilgi ve Politika. Çev. Şen Süer Kaya, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Özmen D ve Yılmaz K (2006). Merdiven mi Duvar mı? H-J Chang ve I. Grabel’in Yaklaşımlarının Bir Eleştirisi. Praksis, 14(Kış), 297-302.
• Özuğurlu A (2012). İnsani İhtiyaçlar Kavramı: Yoksulluğu Azaltma Stratejileri Üzerine Eleştirel Düşünceler. Mülkiye Dergisi, 36(4), 35-49.
• Piketty T (2014). Capital in the Twenty-First Century. USA: Harvard University Press.
• Psacharopoulos G ve Woodhall M (1985). Education for Development: An Analysis of Investment Choices. Oxford: Oxford University Press.
• Psacharopoulos, G ve Patrinos, H A (2004). Returns to Investment in Education: A Further Update. Education Economics, 12(2), 111-134.
• Robeyns I (2006). Three Models of Education: Rights, Capabilities and Human Capital. Theory and Research in Education, 4(1), 69-84.
• Romer P M (1990). Endogenous Technological Change. Journal of Political Economy, 98(5), 71-102.
• Rostow W W (1960). The Stages of Economic Growth: A Non-Communist Manifesto. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sen A (1983). Development: Which Way Now? The Economic Journal, 93(372), 745-762.
• Sen A (2004). Özgürlükle Kalkınma. Çev. Yavuz Alagon, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Spring J (1972). Education and Rise of the Corporate State. Boston: Beacon Press.
• Thorbecke E (2009). Kalkınma Doktrinin Evrimi, 1950-2005. İçinde: F Şenses (Der.), Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma, İstanbul, 123-175.
• Tilak J B G (2002). Education and Poverty. Journal of Human Development: A Multi- Disciplinary Journal for People-Centered Development, 3(2), 191-207.
• Toksöz G (2011). Kalkınmada Kadın Emeği. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Tonak E A (2014). Halk Sürünüyor, Vatandaş Zenginleşiyor! http://www.sendika.org. Son erişim tarihi, 02/11/2014.
• Topak O (2012). Refah Devleti ve Kapitalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkay M (2009) Sermaye Birikimi, Kalkınma, Azgelişmişlik. İstanbul: SAV Yayınları.
• UN (United Nations) (2013). Inequality Matters: Report of the World Social Situation 2013. New York: United Nations.
• UN (United Nations) (2014) The Millenium Development Goals. http://www.undp.org/mdg/. Son erişim tarihi, 21/10/2015.
• UN (United Nations) (2014) The Millennium Development Goals Report 2014-We can end Poverty. Newyork: United Nations.
• Ünal L I (1996). Eğitim ve Yetiştirme Ekonomisi. Ankara: Epar Yayınları.
• Walker M (2006). Towards a capability-Based Theory of Social Justice for Education Policy-Making. Journal of Education Policy, 21(2), 163-185.
• Walker M and Unterhalter E (2007). Amartya Sen’s Capability Approach and Social Justice in Education. New York: Palgrave Macmillan.
• Wayenberge E V (2009). Washington Mutabakatı’ndan Washington Sonrası Mutabakata Kalkınma Yanılsamaları. İçinde: F Şenses (der), Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma, İstanbul: İletişim Yayınları, 307-345.
• Wigley A ve Akkoyunlu B (2011). Türkiye’de Eğitimin Değerinin Ölçülmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 375-385.
• Willis P (1977). Learning to Labor: How Working Class Kids Get Working Class Jobs. Newyork: Columbia Universitey Press.
• Woodhall M (1967). The Economics of Education. Review of Educational Research, 37(4), 387-398.
• Woodhall M (1994). Eğitim Ekonomisi: Seçilmiş Yazılar. Çev. Y Kavak ve B Burgaz, Ankara: Pegem yayınları, No: 14.