Türkiye Ekonomisinin Yapısal Sorunları, Finansal Kırılganlıklar ve Kriz Dinamikleri

Year 2019, Volume: 43 Issue: 1, 111 - 137, 15.04.2019

Özgür Orhangazi

Abstract

Türkiye ekonomisi 2018 ortalarında bir döviz krizi ile karşı karşıya kalmış, ekonomi
yavaşlamaya, enflasyon hızla artmaya ve borç ödemelerinde yaşanan sorunlar
yoğunlaşmaya başlamıştır. Bu makalede, yaşanan bu gelişmelerin, 2000’li yıllarda
Türkiye ekonomisine hâkim olan dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan,
inşaat odaklı büyüme modelinin yapısal bir krizi olduğu öne sürülecek, Türkiye
ekonomisinin dış sermaye girişlerine bağımlı yapısı tartışıldıktan sonra, borç artışı
ve inşaat odaklı büyüme tercihleri incelenecektir. 2000’li yıllar boyunca dış sermaye
girişlerinde yaşanan artışla birlikte ekonominin ani duruş veya çıkışlara karşı kırılganlığını
daha da artmıştır. Özel sektörün toplam dış borcundaki artış, hem bankacılık sektörünü
hem de finansal olmayan işletmeleri döviz kurlarındaki oynamalara karşı kırılgan hale
getirirken yurtiçi borçluluk oranlarındaki artış da ekonomik büyümenin faiz oranları ve
kredi genişlemesindeki değişimlere oldukça duyarlı olmasına yol açmıştır. Türk lirasının
reel olarak uzun süre değerli seyretmesi, üretimde ithal ara malı kullanımını arttırarak
2000’li yıllarda büyümenin yüksek cari açıklarla birlikte gerçekleşmesine neden
olmuştur. Dolayısıyla dış sermaye girişlerine bağımlı, borç artışına dayanan, inşaat
odaklı büyüme modeli iç ve dış şartlar olumlu olduğunda ekonomik büyüme yaratırken
zaman içerisinde ekonomideki kırılganlıkları arttırmış ve ekonomik istikrarsızlığa zemin
hazırlamıştır. Bu şartlar altında ortaya çıkan döviz ve borç krizi sonrası ekonominin
seyrinin ana belirleyicisi küresel likidite şartlarındaki gelişmeler olacaktır.

Keywords

ekonomisi, finansal kırılganlık, finansal kriz, dış borç, cari açık

References

• Acemoğlu D (2018). To go forward, Turkey must look back. Bloomberg, 30 Ağustos. Son erişim tarihi: 18/01/2019.
• Alp B ve Yalçın C (2015). Liability Dollarization and Growth Performance of Nonfinancial Firms in Turkey. CBRT Working Paper 15/01.
• Akyüz Y (2012). The Financial Crisis and the Global South: A Development Perspective, London: Pluto Press.
• Akyüz Y (2015). Internationalization of Finance and Changing Vulnerabilities in Emerging and Developing Economies. South Center Research Papers, 2015/60.
• BSB (Bağımsız Sosyal Bilimciler) (2015). AKP’li Yıllarda Emeğin Durumu. İstanbul: Yordam Kitap.
• Başkaya S di Giovanni J Kalemli Özcan Ş Peydro J L ve Ulu M F (2017). Capital Flows and the International Credit Channel. Journal of International Economics, 108, 15-22.
• BDDK (Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu) (2018). Türk Bankacılık Sektörü Temel Göstergeleri Eylül. Ankara: BBDK.
• Bora T (2016). İnşaat Ya Resullullah. İstanbul: Birikim Kitapları.
• Boratav K (2012). Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2009, Ankara: İmge Kitabevi.
• Brunnermeier M de Gregorio J Eichengreen B El-Erian M Fraga A Ito T Lane P R Pisani- Ferry J Prasad E Rajan R Ramos M Rey R Rodrik D Rogoff K Shin H S Velasco A di Mauro B D ve Yu Y (2012). Banks and Cross-Border Capital Flows: Policy Challenges and Regulatory Responses. Washington, DC: Brookings Institution.
• Chandrasekhar C P (2008). Global Liquidity and Financial Flows to Developing Countries: New Trends in Emerging Markets and Their Implications. UNCTAD G24 Discussion Paper Series, No. 52.
• Dufour M ve Orhangazi Ö (2009). The 2000-01 Financial Crisis in Turkey: A Crisis for Whom? Review of Political Economy, 21(1): 101-122.
• Eğilmez M (2018). Yapısal Reformlar El Kitabı. (http://www.mahfiegilmez.com/2018/06/ yapsal-reformlar-el-kitab.html) Son erişim tarihi: 18/01/2019.
• Lane P R ve McQuade P (2014). Domestic Credit Growth and International Capital Flows. The Scandinavian Journal of Economics, 116 (1): 218–252.
• Frenkel R ve Rapetti M (2012). External Fragility or Deindustrialization: What is the main threat to Latin American countries in the 2010s? World Economic Review, 1: 37-57.
• Orhangazi Ö (2008). Financialization and the US Economy. Cheltenham: Edward Elgar.
• Orhangazi Ö (2014). Capital Flows and Credit Expansions in Turkey, Review of Radical Political Economics 46(4) 509–516.
• Orhangazi Ö (2016). Contradictions of Capital Accumulation in the Age of Financialization. İçinde: T. Subasat (der.), The Great Global Meltdown of 2008: Systemic, Conjunctural or Policy-created? Cheltenham, UK: Edward Elgar, 248-265.
• Orhangazi Ö (2017). Günümüz Kapitalizminde Finansın Rolü Üzerine Birkaç Not. İktisat ve Toplum, 86, 32-9.
• Orhangazi Ö (2019). 2000’li Yıllarda Yapısal Dönüşüm ve Emeğin Durumu. Çalışma ve Toplum, 60, 325-348.
• Orhangazi Ö ve Özgür G (2015). Capital Flows, Finance-Led Growth and Fragility in the Age of Global Liquidity and Quantitative Easing: The Case of Turkey. Political Economy Research Institute Working Paper, 397.
• Öniş Z (2004). Turgut Özal and his Economic Legacy: Turkish Neo-liberalism in Critical Perspective. Middle Eastern Studies, 40(4): 113-134.
• Özmen E (2015). Türkiye’de Cari Açıklar, Dış Ticaret ve Finansal Kırılganlıklar. İktisat, İşletme ve Finans, 30 (351): 35-72.
• Palma J G (2012). How the Full Opening of the Capital Account to Highly Liquid Financial Markets led Latin America to Two and a Half cycles of ‘Mania, Panic and Crash.’ Cambridge Working Papers in Economics, No. 1201.
• Rodrik D (2009). The Turkish Economy after the Crisis. Turkish Economic Association, Working Paper 2009-9, Ankara.
• Sachs J (2013). ‘Why is Turkey thriving?’, Project Syndicate. (http://www.projectsyndicate. org/commentary/inside-the-turkish-economic-miracle-by-jeffrey-d–sachs) Son erişim tarihi: 18/01/2019.
• Sönmez M (2015). AK Faşizmin İNŞAAT İskelesi. Ankara: NotaBene
• Taymaz E Voyvoda E ve Yılmaz K (2011). Uluslararası Üretim Zincirlerinde Dönüşüm ve Türkiyenin Konumu. TÜSİAD- T/2011, 12: 522, Istanbul: TÜSİAD.
• Van Rijckeghem C ve Üçer M (2009). The Evolution and Determinants of the Turkish Private Saving Rate: What Lessons for Policy? ERF Research Report Series, No. 09-01.
• World Bank (2012). Turkey CEM Synthesis Report: Sustaining High Growth: The Role of Domestic Savings Report No 66301-TR. Washington, DC: World Bank.
• World Bank (2013). Turkey Country Report. Washington, DC: World Bank.
• Yeldan E (2011). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim ve Büyüme, İstanbul: İletişim Yayınları.