Türkiye İnşaat Sanayii Çalışma Standartlarının Sektörel Gelişim Üzerinden Değerlendirilmesi

Year 2021, Volume: 45 Issue: 1, 191 - 230, 14.03.2021

Derya Gültekin Karakaş Ferimah Yusufi Mehtap Hisarcıklılar

Abstract

Türkiye inşaat sektörü 2000’li yıllardan itibaren hızlı bir gelişim göstermiştir. Sektör
Türkiye’de istihdam, sanayileşme ve ekonomik büyümeye katkılarına karşın, ağır çalışma
koşulları ve yüksek oranlara varan iş kazaları nedeniyle eleştiri konusu olmaktadır.
İnşaat sanayii genel olarak GSYİH’den daha hızlı büyümekte, kriz yıllarında da daha fazla
daralmaktadır. Söz konusu dalgalanmalar inşaat sektörünü daha istikrarsız kılarken,
çalışanlarını da inşaat faaliyetlerindeki daralma dönemlerinde genel ekonomik gidişata
nazaran daha olumsuz etkilemektedir. Çalışma koşullarının iyileştirilmesi küçük ve orta
ölçekli firmaların, taşeron hizmeti verenlerin ve müteahhitlik hizmetlerinin ağırlıklı
olduğu bir sektörel yapıda öncelik kazanmamakta; aksine mevcut yapı birçok açıdan
çalışma koşulları ile iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin durumu olumsuz etkilemektedir.
İnşaat sektörünün büyümesiyle birlikte istihdam oranları artarken aynı zamanda
iş kazaları, meslek hastalıkları, sürekli iş göremezlik ve ölüm oranları da artmaktadır.
İnşaat işçilerinin meslekten duydukları tatminsizlik ve mesleğin düşük prestijli bir iş
olarak görülmesi, sektör genelinde yüksek bir emek devir hızına yol açmaktadır. İnşaat
kesimindeki yaygın mevsimlik çalışma ile yerli ve yabancı göçmen işçi istihdamı, çalışma
standartlarını daha da aşağı çekmektedir. Sektörün kalkınmaya katkısını sürdürülebilir
bir şekilde yerine getirmesi ve daha önemlisi insana yakışır bir iş alanına dönüşebilmesi,
daha güvenceli ve güvenli bir çalışma ortamını gerektirmektedir. İşgücünün eğitim,
iş ve sosyal güvence olanaklarından yoksun kaldığı koşullarda, inşaat sektörü düşük
beceri-düşük verimlilik sarmalından çıkamamakta; yüksek-katma değerli üretime
dayalı, sürdürülebilir bir büyüme çizgisine geçememektedir. Mevcut çalışma koşulları
kurumsal bir yeniden yapılanma ile belirli standartlara yükseltilmeden, sektör krizler
karşısında yüksek hassasiyet göstermeye devam edecektir. Bu makale, Türkiye inşaat
sektöründe mevcut çalışma standartlarına ilişkin sorunları tespit ederek, çözüme yönelik
politika önerileri getirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda, literatür taramasından
elde edilen bulgular ışığında, sektör ve firma düzeylerindeki ikincil verinin betimsel
analizi yapılarak, inşaat sanayii ve emek standartlarına dair genel bir değerlendirme
yapılmıştır. Analizlerde T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, TÜİK, TCMB
ve SGK’nin 2000’li yıllardan günümüze mevcut verileri kullanılmıştır. Tespit edilen
bulgular temelinde, inşaat çalışanlarının sağlık, nitelik ve tatminlerinin arttırılması ve
sektörde sürdürülebilir bir büyüme patikasına geçilebilmesi için çalışma standartlarının
iyileştirilmesine yönelik politika önerileri geliştirilmiştir.

Keywords

İnşaat Sektörü, Çalışma Standartları, İş Sağlığı ve Güvenliği, İş Kazaları, Türkiye.

References

• Arıoğlu E ve N Arıoğlu (1997). Türk İnşaat Sektöründe İş Kazalarının İstatistiksel Değerlendirilmesi ve En Aza İndirilmesi İç in Çıkış Yollarının Araştırılması. Beton Prefabrikasyon, Temmuz (43), 16-21.
• Aydınonat N E (2012). İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Tasarısı İş Kazalarıyla ilgili Değerlendirme ve Öneriler. TEPAV (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu, Mayıs, N201229, Ankara: TEPAV, 1-22.
• Balaban O (2011). İnşaat Sektörü Neyin Lokomotifi? Birikim, 270, 19-26.
• Bon R ve R Pietroforte (1990). Historical Comparison of Construction Sector in the US, Japan, Italy and Finland Using Input-Output Tables. Construction Management and Economics, 8(3), 233-247.
• Bosch G ve P Philips (2003). Building Chaos: An International Comparison of Deregulation in the Construction Industry (Routledge Studies in Business Organizations and Networks). London: Routledge.
• Byrne J ve M van der Meer (2001). The Construction İndustry in Spain: Flexibilisation and Other Corporatist Illusions. International Conference on Structural Change in the Building Industry’s Labour Market, Working Relations and Challenges in the Coming Years, Gelsenkirchen. Germany: Institut Arbeit und Technik.
• Byrne J, Clarke L ve M van der Meer (2005). Gender and Ethnic Minority Exclusion from Skilled Occupations in Construction: A Western European Comparison. Construction Management and Economics, December, 23 (10), 1025-1034.
• Camino López M A, D O Ritzel, I Fontaneda ve O J González Alcantara (2008). Construction Industry Accidents in Spain. Journal of Safety Research, 39(5), 497-507.
• Ceylan H (2011). Türkiye’de İş Kazalarının Genel Görünümü ve Gelişmiş Ülkelerle Kıyaslanması. International Journal of Engineering Research and Development, 3(2), June, 18-24.
• Chiang Y (2009). Subcontracting and its Ramifications: A Survey of the Building Industry in Hong Kong. International Journal of Project Management, 27, 80-88.
• Çavuşoğlu E (2011). İslamcı Neo-liberalizmde İnşaat Fetişi ve Mülkiyet Üzerindeki Simgesel Hale. Birikim, 270, 40-51.
• Debrah Y A ve G Ofori (2001). Subcontracting, Foreign Workers and Job Safety in the Singapore Construction Industry. Asia Pacific Business Review, 8(1), Autumn, 145–166. DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (2007). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) İnşaat, Mühendislik, Mimarlık, Teknik Müşavirlik ve Müteahhitlik Hizmetleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT.
• Duman E ve O Hamzaoğlu (2011). İstanbul’da Bir Şantiyede Çalışanların İş Kazalarının İzlemi. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Nisan-Mayıs-Haziran, 35-42.
• Ercan A (2010). Türkiye’de Yapı Sektöründe İşçi Sağlığı ve Güvenliğinin Değerlendirilmesi. Politeknik Dergisi, 13(1), 49-53.
• Ercan F ve D Gültekin-Karakaş (2015). Küresel ve Yerel Dinamikler Üzerinden Türkiye İnşaat Sektörü. İçinde: Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (15-17 Ekim 2014) bildiri kitabı, Ankara: Yeni Özbek Matbaası, 311-340.