TÜRKİYE’DE EĞİTİM SENDİKACILIĞININ TARİHSEL PERSPEKTİFİ VE GÜNÜMÜZ EĞİTİM SENDİKACILIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2012, Issue: 28, 1 - 17, 01.12.2012

Doç.dr.levent Eraslan

Abstract

Bu çalışmanın amacı, tarihsel bir perspektif bağlamında, günümüz eğitim sendikacılığını nicel ve nitel olarak değerlendirmektir. Sendikalar, iş görenlerin ve işverenlerin ekonomik, toplumsal ve kültürel çıkarlarını korumak ve geliştirmek amacıyla kurdukları tüzel kişiliğe sahip olan yapılanmalardır. Sendikalar önemli sivil toplum aktörleri olarak demokrasinin tarihsel gelişiminde ve toplumun demokratikleşmesinde büyük rol oynamıştır. Sendikalar mensuplarının haklarını yasal sınırlar çerçevesinde savunan, uzun tarihsel geçmişe sahip olan yapılardır. Emek piyasasının tüm bileşenleri yasaların verdiği ölçüde sendika kurabilmekte; kamu sektöründe çalışanlarda bu haktan yararlanabilmektedir. Bu bağlamda kamu sektöründe en geniş sendikal örgütlenme eğitim alanındadır. Sendikal örgütlenme sürecine ulaşana kadar eğitim alanında çeşitli örgütlenmeler olmuştur. Bu örgütlenmeler Osmanlı Devleti’ne kadar uzanan tarihsel bir geçmişe sahiptir. Özellikle II. Meşrutiyet ile başlayan örgütlenme pratiklerine öğretmenler uzak kalmamıştır. Daha sonra Cumhuriyetin ilk dönemlerinde eğitim örgütleri; dernek ve birlik şeklinde yer almıştır. Dönemsel olarak tek partili dönemde kadük seyreden eğitim örgütlenmeleri, çok partili dönemde gelişmeye başlamış ve eğitim alanında örgütlenme olarak ilk defa “sendika” adını 1961 anayasası ile almaya başlamıştır. Türkiye’nin buhranlı dönemlerinde taraf olan sendikalar 1971 ve 1980 askeri müdahalelerinde ise kapatılmışlardır. Bu tarihsel örgütlenme zeminine bağlı olarak gelişen eğitim sendikaları, günümüzde politik ve apolitik olarak 28 sendikadan oluşmaktadır. Bu sendikalar çeşitli konfederasyonlara bağlı ya da bağımsız örgütlenmişlerdir

Keywords

Eğitim, Sendika, Eğitim Sendikacılığı

HISTORICAL PERSPECTIVE OF EDUCATIONAL UNIONISM IN TURKEY AND EVALUATION OF CONTEMPORARY EDUCATIONAL UNIONISM

Abstract

The purpose of this study is quantitative and qualitative evaluation of educational unions in the context of historical period. Unions are the legal entity establishments in order to protect and improve the cultural, social and economic interests of the employees and employers. Unions have played a substantial role in the democratization of society and in the development of democracy as civil society actors. Unions are constructions which have a long historical past defending their members’ rights within the legal limits. All components of the labor market can establish an union according to the laws also public sector workers can benefit from this right. In this context, the largest union organization is in the educational area in public sector. Dating back to the union organization process different organizations in educational area has had a historical past back to the Ottaman Empire. Especially, teachers dealt with the organizational practices started with the II. Constitutionalism, later on, educational organizations took place as an association and a unity. Educational organizations were rare at the single-party period, they began to develop at the period of multi-party period and the organization in the field of education started to take the name of union first time by the 1961 constitution. Some unions were closed that are party to at the crisis period of Turkey by the 1971 and 1980 military interventions. Educational unions developed due to this historical organization background consists of 28 unions as political and apolitical. These unions were organized as dependent or independent to different confederations

Keywords

Education, Union, Educational Unionism

References

• Acuner, Ahmet, (1994). “Öğretmen Örgütlenmesine İlişkin Model Önerisi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akyüz, Yahya, (1978).Türkiye’deki Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri (1848-1940) Doğan Basımevi, Ankara.
• Akyüz, Yahya, (1980).Öğretmenlerin Örgütlenmesi Türkiye, Fransa, İsviçre’de Ve Uluslar Arası Düzeyde Kuruluşlar, Etkinlikler, Sorunlar,A.Ü.E.F Yayınları, Ankara.
• Aldatmaz, E. B., (2002). “Türkiye’de Eğitim Sendikaları ve Etkilerinin Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Altunya, Niyazi, (1999). “Geçmişimize Kısa Bir Bakış”, Eğitim ve Yaşam Dergisi, Ankara.
• Battal, Erol, (2008). Sendika İşyeri Temsilcisinin El Kitabı, Eğitim Bir Sen Yayınları, No:25, Ankara.
• Baysal, Ö., (2006). “Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Örgütlenme Tutumları (Uşak Örneği),” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Demir, S., (1991). “Türkiye’de Kamu Görevlileri Dernekleri ( 1971-1980)” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 24, S.1., Ankara.
• Eğitim Sen, (1999) .Eğitim Sen - Hep Birlikte Yeni Kazanımlara,Eğitim Sen Yayınları, No:99, Ankara.
• Eraslan, Levent, (2011). Sivil Toplum ve Eğitim (ESTK), Maya Akademi, Ankara
• Eraslan, Levent, (2012). “Günümüz Öğretmen Sendikacılığının Değerlendirilmesi”, 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum, Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(1), Ankara.
• Eraslan, Levent, (2013). “Öğretmen Adaylarının Sendika Algısı” Yayınlanmamış Araştırma Raporu, Ankara.
• Gülmez, Mesut, (1991). Memurlar ve Sendikal Haklar,İmge Kitabevi, Ankara.
• Güvenç, Serpil, (2008). “Türkiye'de Öğretmen Sendikacılığı ve İLK-SEN”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 6 (22), Bahar, Ankara.
• Koç, Yıldırım, (2001). Geçmişten Günümüze, Kamu Çalışanlarının Sendikalaşması, Türk-İş Eğitim Yay.No.69, Ankara.
• Koç, Yıldırım, (2006). TÖS (Anti-Emperyalist, Ulusalcı, Emekten Yana Öğretmen Örgütü), Ulusal Eğitim Derneği Yayınları, Ankara
• Özden, Barış Alp, (2003). “1930’lu Yıllarda Öğretmenlerin Meslek Birlikleri”, Journal of HistoricalStudies, S.1, İstanbul.
• Özerkmen, Necmettin, (2003). “Geçmişten Günümüze Türkiye'de Anayasa ve Yasalarda Sendikal Hakların Düzenlemesi ve Getirilen Kısıtlamalar”,Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(1), Ankara.
• Tosun, Gülgün Erdoğan, (2001).Demokratikleşme Perspektifinden DevletSivil Toplum İlişkisi, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Turan, Kamil,(1999). “Dünya’da ve Türkiye’de Kamu Görevlileri Sendikalarının Hukuki Gelişmeleri”, Kamu-İş Dergisi; 4(4), Ankara.
• Türk Eğitim Sen, (2010). İşyeri Temsilcisi El Kitabı, Türk Eğitim Sen Yayınları, No:152, Ankara
• Uygun, S., (2009). “Öğretmen Örgütlenmesinin 100. Yılında Öğretmen Örgütleri ve Çanakkale Muallimler Birliği”, Çağdaş Eğitim Dergisi, Sayı; 363,Ankara.
• Yasan, Tezcan, (2012). “İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Ve Öğretmenlerinin Sendikalara İlişkin Görüşlerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi: Malatya İl Merkezi Örneği”, On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), Samsun.
• Yıldırım, İ. S., (2007). “Türkiye’de Sendikalaşma Sürecinde Öğretmen Sendikaları ve Siyasetle İlişkisi: Adapazarı Örneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Zürcher, Erik Jan, (2004), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbu