ESARETTEN KURTULUŞ: İTİLÂF DEVLETLERİNİN İSTANBUL’U TAHLİYESİ

Year 2009, Issue: 23, 13 - 58, 01.12.2009

Bülent Bakar

Abstract

Mondros Mütarekesi’nden sonra İtilâf Devletleri donanmasının 13 Kasım 1918’de İstanbul’a gelmesiyle fiilî işgal dönemi başlamış ve bu durum 16 Mart 1920’de resmî bir mahiyet kazanmıştır. İstanbul’un resmen işgali, TBMM’nin açılması sonucunu getirmiş ve Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Anadolu hareketinin Millî Mücadele’de başarıya ulaşmasından sonra TBMM Hükümeti ve İtilâf Devletleri arasında Mudanya Mütarekesi imzalanmıştır (11 Ekim 1922). Mudanya Mütarekesi hükümleri, İtilâf Devletleri’ne barış antlaşması imzalanıncaya kadar İstanbul ve Boğazlar bölgesinde kalma hakkı tanımıştı. 20 Kasım 1922’de başlayan Lozan barış görüşmelerinde İstanbul’un tahliyesi meselesi de İtilâf Devletleri heyetleriyle Türk heyeti arasındaki müzakere sürecinde önemli yer tutmuş ve en son halledilen konulardan biri olmuştu. Sonuçta, 24 Temmuz 1923’de Lozan Barış Antlaşması imzalanmış ve TBMM’nin antlaşmayı tasdik etmesinden sonra İstanbul’daki işgal kuvvetleri protokol gereği 6 hafta içinde tahliyeyi tamamlayarak 2 Ekim 1923’te şehirden ayrılmışlardır. Böylece, 5 yıl süren esaret sona ererken 6 Ekim 1923’te Türk ordusu İstanbul’a girmiştir.

Keywords

İstanbul, Tahliye, İşgal Kuvvetleri, Lozan Antlaşması, İstanbul

Liberation from Captivity: Evacuation of Istanbul by the Allies

Abstract

After the Mudros Armistice fleet of the Allies came to İstanbul (1918, November 13th). After a while this situation turned into an official occupation (1920, March 16th). These events caused to the opening of TBMM (Turkish National Assembly). With the leadership of Mustafa Kemal Pasha Anatolian Movement gained a victory against the Allies. Therefore a new armistice named Mudanya signed between the government of TBMM and the Allies (1922, October 11th). According to the armistice, forces of the Allies could stay in İstanbul and the region of the Straits up to a peace treaty. In Lausanne the problem of the evacuation of İstanbul formed an important discussion process. Finally both sides reunited to a result (1923, July 24th). After approving of the treaty of Lausanne by TBMM the Allies realized the evacuation of İstanbul (1923, October 2nd). In this way the captivity which spread for 5 years came to an end. Turkish Army entered to İstanbul (1923, October 6th).

Keywords

İstanbul, Evacuation, Allies, Treaty of Lausanne, Commandership of İstanbul, Selâhattin Âdil Pasha.