Abstract
Sasaniler tarihi üzerinde duran ve bu konuda çalışmalar yapan tarihçilerin hemen hemen hepsi, İslamiyet’in İran’a gelişini ve bu yeni dinin İran toplumunun sosyo-ekonomik ve kültürel hayatında yarattığı önemli değişiklikleri göz önünde bulundurarak, İran tarihini, İslamiyet’ten önce ve İslamiyet’ten sonra olmak üzere iki döneme ayırmışlardır. İslamiyet’ten önceki Sasaniler dönemine baktığımızda kast sistemini andıran sınıfsal bir toplum yapısının varolduğunu görmekteyiz. Aristokratlar, bozorgan (büyükler), ruhaniler (din adamları), debiran (katipler), dihganan (orta boydaki toprak sahipleri), köylüler ve köleler Sasani Devrinin en belirgin sınıfları idi. Adı geçen sınıflar aşılması pek zor olan sınırlarla birbirlerinden ayrılmışlardı ve bir alt sınıftan yukarı bir sınıfa geçmek imkansız hale getirilmişti. O tarihlerde İran’da yarı feodal ve yarı kölelik düzeni hakimdi. Ülkenin doğusu ve kuzeyinde kölelik düzeninin kalıntıları varolmakla birlikte feodal sistemin geliştiği ve günden güne güçlendiği göze çarpmaktaydı. Bunun yanında, batı ve güney bölgelerinde ise kölelikten feodalizme geçiş daha ağır tempoda cereyan etmekteydi. Ekonomik düzenin bütün yükü bu döneminin en kalabalık sınıfını oluşturan köylülerin omuzlarındaydı. Köylüler tarımsal üretimde verdikleri emeğin karşılığında düşük bir pay almakta ve bu pay günden güne azalmaktaydı. Buna göre köylüler, sömürülen bir sınıf olarak, devlet ve merkezi hükümete karşı yapılan ayaklanmalarda en ön saflarda yer almıştır. Sasani döneminin egemen dini Zerdüştilikti. Bu din ilk başlarda bir çok insancıl amaçlar gütmesine rağmen devletin resmi dini olarak kabul edildikten sonra bir baskı unsuru haline dönüşmüştür. Zerdüştiliğin yanı sıra ve ona bir tepki olarak Manizm, Mezdekizm, Zervanilik gibi dinler ortaya çıkmış ve geniş halk kitleleri arasında rağbet görmüşlerdir. Mezdekizm halkçı ve devrimci niteliğinden dolayı İslamiyet’in gelişinden sonra Arap egemenliğine karşı yapılan halk hareketlerinin bir çoğunun ideolojisini oluşturmuştur.
Abstract
Almost all of the historians who focus on Sasany history seperate Anatolia history as before Islam ang after Islam attactioning attention the effect of Islam on socio-economic and cultural life of Anatolia. When it is looked to the period of before Islam Sasany, it is seen that there was cast system. Aristocratcs, Bozangon, Spritis, Debiran (clerks), Dihganan (people who own middle scale soil), peasants and slaveries are the most evident classes of Sasany. These classes seperated stricly from eachother and it was impossible passing from a lower class to upper class. In that times, in Anatolia semi-feodal and semi-slavery order dominated. Together with remnant slavery order in east and north of country, feodal system developed and was being stronger day to day. In addition to that, in west and sorth regions passing from slavery to feodalism was more slowly. In Sasany period, the most crowded class was peasants and for this reason responsibility of economic order over these persons. Peasants took the little share contrast to their working and this sharing had decreased day to day. According to this, peasants as a exploited class, in rebellion to the state and central government took place on the front. Dominant religion of Sasany period was Zerdush. Altough early periods this religion had many humanistic goals, when it was official religion of the state had transformed to as pressure vechile. Behind Zerdush and also the reaction to it, Manism, Mezdecism, zervany religions came out and accepted by public. Mezdecism was populist and revolutionist, for this reason after Islam, was being ideology of public actives which done contrast to Arab hegemonies.
Details
| Other ID | JA53JF83UU |
|---|---|
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 1, 2001 |
| Published in Issue | Year 2001 Issue: 5 |