DİNLEME BECERİSİNİN GELİŞTİRİLMESİNDE PROZODİK FARKINDALIĞIN ÖNEMİ

Year 2011, Issue: 26, 155 - 175, 01.12.2011

Murat Özbay Didem Çetin

Abstract

Bilim ve teknolojinin hızla geliştiği çağımızda insanlar daima öğrenme, bilgi edinme, dünyada olup biten gelişmeleri yakından takip etme, edinilen bilgiyi yorumlayarak yeniden yapılandırma çabası içindedirler. Söz konusu amaçlara ulaşmada kullanılan en önemli araç ise temel dil becerilerinden biri olan dinlemedir. Dinlemenin temelinde, konuşan ya da sesli okuyan kişiye ait duygu ve düşüncelerin, ses-söz dizimi ilişkisi çerçevesinde algılanması ve anlamlandırılması yatmaktadır. Sağlıklı bir ses-söz dizimi ilişkisinin kurulabilmesi için de konuşma ve sesli okumanın psikolojik boyutunu oluşturan, insan sesinin duygu yönünü yansıtan ve anlam ayırıcı özelliğe sahip olan vurgu ve ton gibi prozodik unsurları doğru bir şekilde algılayabilmek ve söz dizimini bu doğrultuda anlamlandırabilmek gerekir. Bu çalışmada, prozodik farkındalığın dinleme becerisini geliştirmedeki önemi ve bilgisayar temelli görsel-işitsel prozodik farkındalık eğitimi ile ilgili hususlar ele alınacaktır.

Keywords

Dinleme becerisi, anlama, prozodik unsurlar, prozodik farkındalık, bilgisayar temelli eğitim

The Significance of Prosodic Awareness in Improving Listening Skills

Abstract

In our age that science and technology is developing rapidly, people are always in an effort to learn, to acquire knowledge, to follow closely the developments happening in the world, to restructure the acquired knowledge by interpreting. The most important tool used to achieve these objectives is listening, one of the basic language skills. At the base of listening, there is perception and signification of the speaker’s or the reader’s emotions and ideas within the framework of the relationship between phonetics and syntax. For building a correct relation between phonetics and syntax, prosodic components such as stress and tone that constitutes the psychological dimensions of speech and the reading aloud, reflect the emotional aspects of of the human voice, have distinctive features of meaning, must be perceived correctly and the syntax of speech must be signified in this direction. In this study, the importance of prosodic awareness in improving listening skills and computer aided audio-visual prosodic awareness training is considered

Keywords

Reading skills, comprehension, prosodic features, prosodic awareness, computer aided training

References

• AKSAN, Doğan (1995). Her Yönüyle Dil, TDK Yay. Ankara.
• ALPUĞAN, N. Neslihan (2010). Koro Müziğinde Dil Kullanımı ve Önemi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AŞILIOĞLU, Bayram (2009). Türkçe Öğretmen Adaylarına Göre Derslerde Karşılaşılan Başlıca Dinleme Engelleri, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:29, s.45-63.
• BÄNZİGER, Tanja; SCHERER, Klaus R. (2005). The Role of Intonation in Emotional Expressions. Speech Communication, Vol.46, p.252-267. Erişim: http://www.affectivesciences.org/system/files/2005_Baenziger_Speech Com.pdf
• BİLGİN, Selçuk (2004). Eğitim Müziğinde Prozodi, 1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sempozyumu, Süleyman Demirel Üniversitesi, Nisan 2004, Isparta. Erişim: http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/S-Bilgin.pdf
• BİLGEGİL, M. Kaya (1984). Türkçe Dilbilgisi, Dergâh Yay., İstanbul.
• BULUT, Murtaza (2008). Emotional Speech Resynthesis, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Southern California Üniversitesi. (01.12.2010 tarihinde, proquest veri tabanından alınmıştır.)
• CHUN, Dorothy M. (1998). Teaching Tone and Intonation With Microcomputers. CALICO Journal, 7, 21-46. Erişim:
• http://www.cs.columbia.edu/~sbenus/Research/L2_Intonation/Chun.pdf
• CHUN, Dorothy M. (1998). Signal Analysis Software for Teaching Discourse Intonation. Language Learning & Technology, 2, 74-93. Erişim: http://llt.msu.edu/vol2num1/pdf/article4.pdf
• CHUENWATTANAPRANITHI, Suthathip; XU, Yi; THIPAKORN, Bundit; MANEEWONGVATANA, Songrit (2007). The Roles of Pitch Contours in Differentiating Anger and Joy in Speech, International Journal of Signal Processing, Volume 3, P.129-134. (08.12.2010 tarihinde, ebscohost veri tabanından alınmıştır.)
• CİHANGİR, Zeynep (2004). Üniversite Öğrencilerine Verilen Etkin Dinleme Becerisi Eğitiminin Dinleme Becerisine Etkisi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı: 2, s.237-251.
• COŞKUN, M. Volkan (2000). Türkiye Türkçesinde Vurgu, Ton ve Ezgi, Türk Dili Araştırmaları, Sayı: 584, s.126-130.
• COŞKUN, M. Volkan (2008). Türkçenin Ses Bilgisi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• COŞKUN, M. Volkan (2009). Ana Dili Eğitiminde Parçalarüstü Birimlerin Önemi ve Teknoloji Destekli Olarak Kavratılması, Bilig Dergisi, Sayı: 48, s.41-52.
• COŞKUN, M. Volkan; AÇIK, Nilgün; ARZU, F. Zehra (2005). Türkçe Eğitiminde Sesli Okuma Becerisinin Psikolojik Temelleri, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi XIV. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, s.298-304, Denizli.
• COWIE, Roddy; CORNELIUS, Randolph R. (2003). Describing the Emotional States that are Expressed in Speech, Speech Communication, Volume 40, p.5–32. Erişim: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi =10.1.1.135.8542
• CUTLER, Anne; DAHAN, Delphine; DONSELAAR, van Wilma (1997). Prosody in the Comprehension of Spoken Language: A Literature Revie. Language and Speech, Volume 40, p. 141-201. (01.12.1010 tarihinde, ebscohost veri tabanından alınmıştır.)
• ÇELEBİ, Hüseyin Murat (2008). İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıf Öğrencilerinin Olay ve Düşünce Yazılarına Göre Dinleme Becerilerinin Değerlendirilmesi (Muğla Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• ÇETİN, Didem (2008). Türkçe Eğitimi Bölümü Mezunu Öğrenciler ile Birinci Sınıf Öğrencilerinin Sesli Okuma Becerilerinin Parçalarüstü Birimler Açısından Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• ÇİFTÇİ, Ömer (2007). Aktif Dinleme, Millî Eğitim Dergisi, Sayı: 176, s. 231- 242. DEMENKO, Grażyna; CYLWİK, Natalia; WAGNER, Agnieszka (2009). Applying Speech and Language Technology to Foreign Language Education. Proceedings of the International Multiconference on Computer Science and Information Technology, 4, 457 – 462. Erişim: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.159.9766
• DEMİREL, Özcan. (1999). Türkçe Öğretimi. Pegema Yayıncılık, Ankara.
• DURSUNOĞLU, Halit (2006). Türkiye Türkçesinde Vurgu, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 7, S.1, s.267-276.
• FRAZIER, Lyn; CARLSON, Katy; Charles CLİFTON (2006). Prosodic Phrasing is Central to Language Comprehension, TRENDS in Cognitive Sciences, Vol.10, p.244-249. Erişim:
• http://www.wjh.harvard.edu/~pal/pdfs/prosody/frazier-tics06.pdf
• GÖĞÜŞ, Beşir (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe Yazın Eğitimi, Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
• GRICE, Martine; BAUMANN, Stefan (2007). “An Introduction to IntonationFunctions and Models” in Non-Native Prosody Phonetic Description and Teaching Practice. (Editörler: Jürgen Trouvain, Ulrike Gut) Berlin, New York. Erişim: http://www.referenceglobal.com/doi/abs/10.1515/9783110198751.1.25
• GÜLERYÜZ, Hasan. (2003). Yaratıcı Çocuk Edebiyatı, Pegema Yayıncılık, Ankara
• GÜNEŞ, Sezai, Türk Dili Bilgisi (5. Baskı), İzmir, 2001.
• HAGEVİK, Sandra (1999). Just Listening, Journel of Environmental Healt, Sayı: 1, s.46,47. (01.12.2010 tarihinde, ebscohost veri tabanından alınmıştır.)
• HARDISON, Debra M. (2005). Contextualized Computer-based L2 Prosody Training: Evaluating the Effects of Discourse Context and Video Input. CALICO Journal, 22, 715-190. Erişim: https://calico.org/html/article163.pdf
• HIRSCHBERG, Julia (1999). Communication and Prosody: Functional Aspects of Prosody. ETWR on Dialogue and Prosody, Veldhoven, The Netherlands, September 1-3, 1999. Erişim: http://www.isca-speech.org/archive_open/archivepapers/diapros/diappdf
• HOYTE, Ken J. (2009) Components of Speech Prosody and Their Use in Detection of Syntactic Structure by Older Adults. Experimental Aging Research, Volume 35, p.129–151. (23.11.2010 tarihinde, ebscohost veri tabanından alınmıştır.)
• HUDSON, R.F., LANE, H.B., & PULLEN, P.C. (2005). Reading fluency assessment and instruction: What, why, and how?, The Reading Teacher, Sayı: 58, s. 702–714. (03.03.2008 tarihinde, proquest veri tabanından alınmıştır.)
• KEÇİK, İlknur ve UZUN, Leyla (2004). Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskisehir.
• KORKUT, Fidan (2005). Yetişkinlere Yönelik İletişim Becerileri Eğitimi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 28, s.143-149. Erişim: http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr
• MARTIN, Philippe (2004). WinPitch LTL II, a Multimodal Pronunciation Software. Proceedings of InSTIL/ICALL2004 – NLP and Speech Technologies in Advanced Language Learning Systems – Venice 17-19 June, 2004. Erişim: http://project.cgm.unive.it/events/ICALL2004/papers/042MARTIN.pdf
• MOZZICONACCI, Sylvie J.L.; HERMES, Dik J. (1999). Role of Intonation Patterns in Conveying Emotion in Speech, in Proceedings, International Conference of Phonetic Sciences, San Francisco, August 1999, pp. 2001–2004. Erişim: http://aune.lpl.univaix.fr/projects/sprosig/guests/mozzic/icphs99.pdf
• MOZZICONACCI, Sylvie J. L. (1998). Speech Variability and Emotion: Production and Perception, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Technische Universiteit Eindhoven. Erişim: http://www.fon.hum.uva.nl/theses/SylvieMozziconacciPhD1998.pdf
• MERAL, H. Mesut; EKENEL, Hazım K.; ÖZSOY, A. Sumru (2003). Türkçede Duygu Çözümlemesi, Erişim: www.linguistics.boun.edu.tr/bildiri.pdf
• NORMAND, Marie-Thérèse Le; BOUSHABA, Sarah; LACHERET-DUJOUR, Anne (2008). Prosodic disturbances in autistic children speaking French. Erişim:http://halshs.archivesouvertes.fr/docs/00/36/03/13/PDF/11.SP-08 Autisme.pdf
• ONAN, Bilginer (2005). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Öğretiminde Dil Yapılarının Anlama Becerilerini (Okuma/Dinleme) Geliştirmedeki Rolü, Gazi Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• ÖZBAY, Murat (2009a). Anlama Teknikleri: II Dinleme Eğitimi, Öncü Kitap, Ankara. ÖZBAY, Murat (2009b). Dinleme Eğitimi Açısından Türkçe Eğitim Programları, Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Üzerine Konuşmalar, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ÖZBAY, Murat (2005). Sesle İlgili Kavramlar ve Konuşma Eğitimi, Millî Eğitim Dergisi, Güz, 2005, Yıl:33, S. 168, s.116-125.
• PETRESS,C.K.(1999). Listening: A Vital Skill Journal Of Instructional Psychology. Cilt: 26, Sayı:4 s.261-262. (01.12.1010 tarihinde, ebscohost veri tabanından alınmıştır.)
• SARAÇ, Cemal (2006). Sözlü İletişim Becerileri Açısından Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi, Millî Eğitim Dergisi, S.169. SEVER, Sedat. (2000). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme, Anı Yayıncılık, Ankara.
• STIBBARD, Richard (2000). Teaching English Intonation with a Visual Display of Fundamental Frequency, Erişim: http://iteslj.org/Articles/Stibbard-Intonation/
• ŞAHİN, Abdullah; AYDIN, Gülnur (2009). İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Türkçe Dersi Dinleme Becerisi Farkındalıklarının Belirlenmesine Yönelik Bir Anket Geliştirme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 2/9. (01.12.1010 tarihinde, ebscohost veri tabanından alınmıştır.)
• TEMUR, Turan. (2001). Dinleme Becerisi-Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Türkçe 1-8, Nobel Yayınları, Ankara.
• VARDAR, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yabancı Dil Yayınları, İstanbul.
• WHALLEY, Karen; HANSEN, (2006). The Role of Prosodic Sensitivity in Children’s Reading Development, Journal of Research in Reading, Volume 29, p.288-303. (18.02.2008 tarihinde, ebscohost veri tabanından alınmıştır.)