Abū Tālib al-Makkī and his Jurisprudential Opinions

Year 2024, , 243 - 258, 15.06.2024

Adel Fadhıl Abed Abed

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1501742

Abstract

The research deals with the biography of Abū Tālib al-Makkī, the eminent scholar who influenced his contemporaries, including his sheikhs and students, and those who came after him as well. Although he was originally from Khorāsān, he received the title of Makkī, because he was born and raised in Mecca. After traveling to many Islamic countries for his education, he settled in Baghdād and founded a Sūfī school there. And spread its Sūfī doctrine through his book “Qūt al-Qulūb”, which influenced many scholars, most notably Imām al-Ghazali. Makkī, who is mostly known for his Ṣūfism, was a scholar who also had a fiqh side. However, his fiqh views have not been compiled. In this study, it is aimed to determine his views in fiqh sources. In this context, his views on many issues, especially the subjects of worship (‘ibādāt) and transactions (muʿāmalāt) of fiqh, were determined and his views were compared with the views of other sects. As a result of the research, it was seen that although Abū Tālib al-Makkī’s fiqh views mostly coincide with the views of the public, he also had some original views of his own on issues such as worship.

Keywords

Islamic Law, Abū Tālib al-Makkī, Fiqh Views, Worship, Transactions

أبو طالب المكّي وآرَاؤُهُ الفقهيّة

Abstract

تناول البحث حياة أبي طالب المكّي، العالِم الذي أَثَّر في معاصريه من شيوخه وتلاميذه، والذين جاؤوا من بعدهم أيضا، عاش المكّي بين أكناف المسجد الحرام، في مكّة ولذلك أخذ هذه النّسبة مع أن أصله من خُراسان، وقد فارق مكّة ورحل إلى بلاد مختلفة، حتى انتهى به المَطاف ببغداد، واستطاع من تأسيس مدرسة روحية في علم التصوف، بثَّ عبيرها من خلال كتابه قوت القلوب. الذي تأثر بها الكثير من العلماء وعلى رأسهم الإمام الغزالي، وقد ظهر أثر ذلك في كتابه الإحياء، ولم تكن عطاياه في مجال التّصوف فحسب، بل له آراء فقهيّة مبثوثة بين دفوف الكتب، فأراد الباحث تسليط الضوء على علمه وآرائه الفقهيّة، مع مناقشة هذه الآراء ومقارنتها بالمذاهب الإسلامية، من خلال دراسة الآراء، دراسة وصفية تحليلة، مع بيان الرأي الراجح في المسألة، وبعد التحري والبحث في بطون أمهات الكتب الإسلامية،استطعنا جمع الآراء الفقهيّة، وقد وافقت آراؤه في كثير من الأحيان الجمهور، وبحثنا مسائل مختلفة منها في العبادات، كاستقبال القبلة والخشوع في الصّلاة وتحيّة المسجد وغيرها، وذكر الباحث أيضا مسائل مُحدثة ذَكرها المكّي في العبادات وغيرها.

Keywords

علم الفقه, أبو طالب المكّي، الآراء الفقهية, العبادات, المعاملات

Ebû Tâlib el-Mekkî ve Fıkhî Görüşleri

Abstract

Bu araştırmada, öğrenci ve takipçilerinin yanı sıra hocalarını, çağdaşlarını ve kendinden sonra gelenleri etkileyen meşhur âlim Ebû Tâlib el-Mekkî’nin hayatı ve fıkhî görüşleri ele alınmıştır. Kendisi aslen Horasan diyarından olsa da doğma büyüme Mekkeli olduğundan Mekkî nisbesini almıştır. İlim tahsili için birçok İslâm ülkesini dolaştıktan sonra Bağdat’a yerleşip tasavvuf okulu kurmuştur. Meşhur eseri Kûtü’l-kulûb vasıtasıyla tasavvufî öğretiyi yaymaya çalışmıştır. Onun bu eseri başta İmam Gazzâlî olmak üzere pek çok âlimi etkilemiştir. Daha çok tasavvufî yönüyle bilinen Mekkî, fıkıhçı yönü de olan bir âlimdir. Ancak onun fıkhî görüşleri derlenmiş değildir. Bu çalışmada fıkıh kaynaklarında ona ait görüşlerin tespiti amaçlanmıştır. Bu bağlamda fıkhın ibâdât ve muâmelât konuları başta olmak üzere pek çok konuda ona ait görüşlerin tespiti yapılmış ve onun görüşleri diğer mezhep görüşleriyle mukayese edilmiştir. Araştırma sonucunda Ebû Tâlib el-Mekkî’nin fıkhî görüşleri çoğunlukla cumhurun görüşüyle örtüşse de ibâdât vb. konularda kendisine ait bazı özgün görüşlerinin de olduğu görülmüştür.

Keywords

İslam Hukuku, Ebû Tâlib el-Mekkî, Fıkhî Görüşler, İbâdât, Muâmelât

References

• Ahmed bin Hanbel. el-Müsned. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Aynî, Mahmud b. Ahmed Bedreddin. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Ba‘lî, Bedreddin. Muhtasarü’l-fetâvâ el-Mısriyye. Mısır: Matbaatü’s-Sünneti’l-Muhammediye, ts.
• Bağdadi, İsmail Paşa. Hediyetü’l-ârifân esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Behûtî, Muhammed bin Ahmed el-Halvetî. Haşiyetü’l-halvetî alâ Müntehe’l-irâdât. Suriye: Dârü’n-Nevâdir, 2011.
• Bekrî, Ebû Bekir Osman. İânetü’t-tâlibîn alâ halli elfâzi fethi’l-mu‘în. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Mısır: el-Matbaatü’l-Emiriyye, 1311.
• Ebû Dâvûd, süleyman b. el-Eş‘as. Sünen-i Ebî Dâvûd. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Ali el-Hârisî. Kûtu’l-kulûb fî muameleti’l-mahbûb vasfi tarîki’l-mürîd ilâ mekâmi’t-tevhîd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• el-Fâsî, Takiyüddin el-Mekkî. el-İkdü’s-semîn fî târihi’l-beledi’l-emîn. thk. Muhammed Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• el-İydân, Abdülaziz. ed-Delâil ve’l-işârât alâ ehdari’l-muhtasarât li Muhammed b. Bedreddin el-Balbânî. Riyad: Dâru Rikâz, 2018.
• Hâdimî, Muhammed bin Muhammed bin Osman Ebû Said el-Hanefî. Berikatü Mahmudiyye fî şerhi Tarikati Muhammediyye ve şeriati nebeviyye fî sireti Ahmediyye. Suriye: Matbaatü’l-Halebî, 1348.
• Halebî, Necâh. Fıkhu’l-ibâdât ale’l-mezhebi’l-Hanefî. b.y: y.y., ts.
• Halîlî, Muhammed bin Muhammed. Fetâvâ el-Halîlî alâ el-Mezhebi’ş-Şafiî. Mısır: y.y, ts.
• Hatib el-Bağdâdî, Ebû Bekir. Târîhu Bağdat. Thk. Beşâr Marûf. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2002.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir. Müsned-i İbn Ebî Şeybe. Riyad: Dârü’l-Vatan, 1997.
• İbn Hacer el-Heysemî, Ahmed bin Muhammed bin Hacer. Tuhfetü’l-muhâc fî şerhi’l-Minhâc ve Havâşî eş-Şirvânî ve’l-İbâdî. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, 1983.
• İbn Mâzze el-Hanefî, Burhaneddin el-Buhârî. el-Muhîtu’l-burhânî fî fıkhi’n-Nu‘mânî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Nüceym, Zeyneddin el-Hanefî. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İslâmî, ts.
• İbn Vehb, Abdullah b. Müslim el-Kuraşî. el-Câmi‘ fi’l-hadis. Riyad: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1995.
• İbnü’l-Hâc, Ebû Abdillah Muhammed el-Mâlikî. el-Medhal. Beyrut: Dârü’t-Türâs, ts.
• İbnü’l-Kâsım, Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım el-Âsımî. Hâşiyetü’r-Ravzü’l-Mürbi Şerhi Zâdi’l-Müstakni. b.y.: y.y, 1398.
• Kâdı Abdülvahhâb el-Mâlikî, Abdülvahhâb b. Ali b. Nasr el-Mâlikî. el-İşrâf alâ nüketi mesâili’l-hilâf. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1999.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn. ez-Zehîra. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâeddin. Bedâiu’s-senâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘ Mısır: Şirketu Matbûâti’l-İlmiyye, 1328.
• Kişnâvî, Ebû Bekir b. Hasan. Eshelü’l-Medârik. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Mâverdî, Alâeddin, Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî ma‘rifeti’r-râcihi mine’l-hilâf. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1995.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd. el-İhtiyâr li ta‘lili’l-Muhtâr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1937.
• Miyara, Mahmud b. Ahmed Miyara el-Mâlikî. ed-Dürrü’s-semîn ve’l-mevridu’l-mu‘in. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2008.
• Nevevî, Ebû Zekeriya. el-Mecmu‘ şerhü’l-Mühezzeb Kahire: el-Münîriyye, 1995.
• Remlî, Şemseddin Muhammed. Nihâyetü’l-muhtâc fî şerhi’l-Minhâc. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• Ruaynî, Şemseddin el-Hatîb el-Mâlikî. Mevâhibü’l-celîl fî şerhi Muhtasari’l-Halîl. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1992.
• Safedî, Selâhaddin Halîl. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnâvûd. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 2000.
• Semerkandî, Alâeddin. Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Sübkî, Ebü’l-Hasan b. Abdülkâfi. Fetâvâ es-Sübkî. Beyrut: Dârü’l-Meârif, ts.
• Süneykî, Zekeriyyâ el-Ensârî. Esne’l-metâlib fî şerhi Ravzi’t-tâlib. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Şenkîtî, Muhammed b. Muhammed. Levâmiu’d-dürer fî hetk-i estâri’l-muhtasar. Nevâkişût: Dârü’r-Rıdvân, ts.
• Şüürnbülâlî, Hasen b. Ammâr b. Alî eş-Şürünbülâlî. Merâk’l-felâh şerh-i metni Nûri’l-îzâh. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2005.
• Tahâvî, Ahmed b. Ahmed. Hâşiyetü’t-Tahâvî alâ Merâki’l-felâh şerhu Nûri’l-îzâh. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer. ez-Zuafâu’l-kebîr. thk. Abdülmu‘tî Kal‘acî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
• Useymîn, Muhammed b. Sâlih. eş-Şerhu’l-mümtiʿ ʿalâ Zâdi’l-müstaḳni‘. Suud: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1428.
• Yakût el-Hamevî, Şehabettin. Mu‘cemü’l-Buldân. Beyrut: Dâru Sâder, 1995.
• Zehebî, Şemseddin. Siyer-u a‘lâmi’n-nübelâ. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2006.
• Zehebî, Şemseddin. Târihu’l-İslâm ve vefeyâti’l-meşâhîri’l-e’lâm. thk. Beşâr Marûf. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.
• Zerrûk, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn el-Fâsî. Şerh-u Zerrûk alâ metni’r-Risâle li Ebî Yezid el-Kayrevânî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
• Zeyneddin el-Irâkî, Ebü’l-Fadl. el-Mugnî an hamli’l-esfâr fi’l-esfâr fî tahrîci mâ fi’l-ihyâi mine’l-ehbâr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2005.
• Ziriklî, Hayreddin. el-A‘lâm. Beyrut: Dârü’l-İlmi li’l-Melâyin, 2002.
• Zürkânî, Ebû Muhammed Abdülbâki b. Yûsuf. Şerhu’l-Zürkânî alâ muhtasari’l-Halîl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.