Araştırma ve Etik Kuralları

Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi‘nde uygulanan yayın süreçleri, bilginin tarafsız ve saygın bir şekilde gelişimine ve dağıtımına temel teşkil etmektedir. Bu doğrultuda uygulanan süreçler, yazarların ve yazarları destekleyen kurumların çalışmalarının kalitesine doğrudan yansımaktadır. Hakemli çalışmalar bilimsel yöntemi somutlaştıran ve destekleyen çalışmalardır. Bu noktada sürecin bütün paydaşlarının (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere yönelik standartlara uyması önem taşımaktadır. Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi yayın etiği kapsamında tüm paydaşların aşağıdaki etik sorumlulukları taşımasını beklenmektedir.

Aşağıda yer alan etik görev ve sorumluluklar, açık erişim olarak Yayın Etik Komitesi (Committee on Publication Ethics – COPE) tarafından yayınlanan rehber ve politikalar dikkate alınarak hazırlanmıştır (Bkz. COPE Yönerge Türkçe).

1. Yazar(lar)ın Etik Sorumlulukları

• Gönderilen makalenin belirtilen akademik alanlara uygun şekilde özgün ve araştırmaya dayalı olması yazarın sorumluluğundadır.

• Gönderilen makale bilimsel yayın etiğine (intihal, sahtecilik, çarpıtma, tekrar yayın, dilimleme, haksız yazarlık, destekleyen kuruluşu belirtmemek) aykırı olmamalıdır.

• Makale aynı anda farklı dergilere/mecralara gönderilmemelidir ve daha önce başka bir dergide/mecrada yayınlanmamış olmalıdır.

• Makaleye akademik katkısı olmayan kişilerin adı yazar olarak yazılmamalı veya katkı sırası gözetilmeksizin, unvan, yaş ve cinsiyet gibi bilimdışı ölçütlerle yazar sıralaması yapılması bilim etiğine aykırıdır. Yayımlanmak üzere başvurusu yapılan bir makalenin yazar sırasını değiştirme, yazar çıkartma, yazar ekleme önerilmemelidir. Bir çalışma, yazarlarının tümünün rızası olmadan yayımlanamaz.

• Yazar(lar) dergi editörleri talep ettiği takdirde makalenin ham verilerini editöre iletmekle yükümlüdür.

• Dergiye makale gönderen yazarların derginin yayım ve yazım ilkelerini okuduğu ve kabul ettiği varsayılır ve yazarlar bu ilkelerde kendinden beklenenleri taahhüt etmiş sayılmaktadır.

• Atıf yapılan kaynaklar kaynakçada mutlaka belirtilmeli ve kaynakça listesi eksiksiz ve doğru şekilde hazırlanmalıdır.

• Yazar(lar), değerlendirme ve erken görünüm aşamasındaki ya da elektronik ortamda yayımlanmış makalesiyle ilgili bir hatayı fark ettiklerinde editöre bilgi vermek, makalesini düzeltmek ya da geri çekmek için editörle iletişime geçmesi gerekir.

• Yazarlar, Yükseköğretim Kurulu’nca da belirtilen Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’ni dikkate almalıdır.

2. Hakemlerin Etik Sorumlulukları

• Hakemler dergide yayımlanacak makalenin akademik kalitesinin en temel tespit edicisi olduklarının bilinciyle davranmalı ve akademik kaliteyi arttırma sorumluluğuyla değerlendirme yapmalıdır.

• Hakemler, yalnızca uygun bir değerlendirmeyi yapmak için gereken uzmanlığa sahip oldukları, kör hakemlik gizliliğine riayet edebilecekleri ve makaleye dair detayları her şekilde gizli tutabilecekleri makalelerin hakemliğini kabul etmelidirler.

• Makale inceleme süreci sonrasında da incelenen makaleye dair herhangi bir bilgi hiçbir şekilde başkalarıyla paylaşılmamalıdır.

• Hakemler, yalnızca makalelerin içeriğinin doğruluğunu ve akademik ölçütlere uygunluğunu değerlendirmelidir. Makalede ortaya konan düşüncelerin hakemin düşüncelerinden farklı olması değerlendirmeyi etkilememelidir.

• Hakem raporları objektif ve ölçülü olmalıdır. Hakaret içeren, küçümseyici ve itham edici ifadelerden kesinlikle kaçınılmalıdır.

• Hakemler, değerlendirme raporlarında yüzeysel ve muğlak ifadelerden kaçınmalıdır. Sonucu olumsuz olan değerlendirmelerde sonucun dayandığı eksik ve kusurlu hususlar somut bir şekilde gösterilmelidir.

• Hakemler, kendilerine tanınan süre içerisinde makaleleri değerlendirmelidir. Şayet değerlendirme yapmayacaklarsa, makul bir süre içerisinde dergiye bildirmelidirler.

3. Editörlerin Sorumlulukları

• Editörler, dergi politikasında belirtilen ilgili alanlara katkı sağlayacak makaleleri değerlendirme sürecine kabul etmelidir.

• Editörler, kabul veya ret edilen makaleler ile herhangi bir çıkar çatışması/ilişkisi içinde olmamalıdır.

• Editörler bir makaleyi kabul etmek ya da reddetmek için tüm sorumluluğa ve yetkiye sahiptir.

• Hakemlerin ve yazarların isimlerinin karşılıklı olarak gizli tutulması editörlerin sorumluluğudur.

• Yayınlanmak üzere gönderilen makalelerin intihal taraması ve böylece akademik onursuzluğun önüne geçilmesi için editörler gerekli çabayı göstermelidir.

• Dergiye gönderilen makalelerin ön inceleme, hakemlik, düzenleme ve yayınlama süreçlerinin vaktinde ve sağlıklı bir şekilde tamamlanması editörlerin görevidir.

• Editörler dergiye makale kabul ederken akademik kaygı ve ölçütleri öncelemelidir.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi 4. Maddesine Göre Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler
(1) Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır:

a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,

b) Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,

c) Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,

ç) Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,

d) Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,

e) Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,

(2) Diğer etik ihlal türleri şunlardır:

a) Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,

b) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak,

c) İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek,

ç) İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak,

d) İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri eser sahibinin açık izni olmaksızın yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak,

e) Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak,

f) Dayanaksız, yersiz ve kasıtlı olarak etik ihlal isnadında bulunmak,

g) Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak,

h) Araştırma ve deneylerde, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek,

ı) Araştırma ve deneylerde, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak,

i) Araştırma ve deneylerde mevzuatın veya Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin ilgili araştırma ve deneylere dair hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak,

j) Araştırmacılar ve yetkililerce, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlüğüne uymamak,

k) Bilimsel çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgileri, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanmamak, bu bilgilerin gizliliğine riayet etmemek ve korunmasını sağlamamak,

l) Akademik atama ve yükseltmelerde bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak.

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Olarak Değerlendirilemeyecek Haller

Madde 5 – (1) Bir başkasının özgün üslup ve ifadesinin aynen kullanmamak şartıyla, anonim bilgilerin, bilim alanlarının temel bilgilerinin, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez.

Makale Değerlendirme Süresi ve Süreci

• Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi’ne gönderilen akademik çalışmalar öncelikle yayın kurulu ve alan editörleri tarafından değerlendirmeye tabi tutulur; yayın kurulu ve alan editörleri tarafından uygun bulunan çalışmalar, değerlendirilmek üzere konuyla ilgili iki hakeme yazar adları gizlenerek gönderilir. Aynı şekilde yazarlara da hakem adları açıklanmaz. Makale tesliminden sonraki üç ay içerisinde hakem raporları yazara iletilir ve raporda düzelti/değişiklik talebi söz konusu ise yazarın yeniden düzenleme yapması istenir. Yayımlanması için düzeltilmesine karar verilen yazıların düzeltilmiş biçimlerinin, yazarları tarafından en geç on beş gün içerisinde mail olarak iletilmesi beklenir. Hakem raporlarından biri olumlu, diğeri olumsuz olduğu takdirde yazı, değerlendirilmek üzere üçüncü bir hakeme gönderilebilir veya yayın kurulu kararıyla reddedilebilir.

• Kitap tanıtım ve değerlendirme, eleştirel deneme, araştırma notu niteliğindeki yazılar hakeme gönderilmez; alan editörleri ve yayın kurulu tarafından değerlendirilir.

Açık Erişim

• Nesir, açık erişimli bir dergi olup, derginin tüm içeriğine kişiler ve kurumlar tarafından ücretsiz erişilebilir. Tüm kullanıcılar, yazarlardan ya da dergi yönetiminden izin almaksızın dergide yayınlanan yazıların tam metinlerini okuyabilir, indirebilir, kopyalayabilir, dağıtabilir, çıktı alabilir, arayabilir ve bağlantı verebilir. Dergi erişim politikasında BOAI açık erişim yaklaşımı benimsenmektedir.

Telif Hakkı ve Lisans

• Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY 4.0) ile lisanslanmıştır. Yayınlanan tüm makalelere Açık Erişim politikası kapsamında internet bağlantısı olan herkes erişebilir. Lisans, orijinal çalışma ve kaynağa uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herkesin çalışmayı kopyalamasına, yeniden dağıtmasına, yeniden düzenlemesine, iletmesine ve uyarlamasına izin verir.

• Dergide yayımlanan yazılar için yazarlara herhangi bir ücret ödenmemektedir.

• Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY 4.0) lisansının hüküm ve koşulları altında telif hakları yazarlara aittir. Yazarlar, orijinal yazarları ve alıntı detaylarını tanımlandığı sürece, herhangi bir üçüncü kişiye yayını kullanma hakkı verir.

İntihal ve Etik İlke Kontrolü

• Dergiye gönderilen yazılar, hakem değerlendirmesi öncesinde yayın kurulu tarafından etik kurallar açısından incelenir; intihal kontrol yazılımı iThenticate ile kontrol edilir ve ilgili rapor hakemlerin ve yazarın değerlendirmesi amacıyla paylaşılır. Yazı içeriklerinden yazar sorumludur. Daha önceden yayınlanmış materyaller; metin, tablolar, görseller vb. için yazar ve yayıncılardan izin almak yazarın sorumluluğundadır.