جذوﻣﻧﻛ ﻲﻧوﺎﻌﺗﻟا نﯾﻣﺄﺗﻟا دﻘﻋ فﯾﯾﻛﺗ ﻲﻓ لﺳرﻣﻟا بﺳﺎﻧﻣﻟا تﺎﻘﯾﺑطﺗ ﻲﻣﻼﺳﻹا دﺎﺻﺗﻗﻻا وﺣﻧ لوﺣﺗﻠﻟ رﺻﺎﻌﻣ ﻲﻘﯾﺑطﺗ

Yıl 2015, Cilt: 39 Sayı: 39, 29 - 74, 22.08.2015

الدكتور أحمد حسن الربابعة Ahmed Hasen Er-rabâbia

Öz

الملخص
يهدف هذا البحث إلى بيان تطبيقات المناسب المرسل كدليل من أدلة أصول الفقه في تكييف الحكم الشرعي؛ لعقد التأمين التعاوني كبديل شرعي عن التأمين التجاري الربوي.

اشتمل البحث على بيان مفهوم المناسب المرسل لغةً واصطلاحًا، وآراء علماء أصول الفقه في مدى الاحتجاج بدليل المناسب المرسل، وكذلك الحديث عن أبرز تطبيقات المناسب المرسل في الواقع المعاصر، وبيان مفهوم عقد التأمين التعاوني لغةً وشرعًا، وتحرير محل النزاع من خلال بيان آراء الفقهاء في تكييف التأمين التعاوني، والضوابط التي وضعها الفقهاء؛ لكي يكون عقد التأمين التعاوني ضمن دائرة الحلال، وكذلك تحقيق قول الأصوليين في إيضاح أن: دليل المناسب المرسل دليل معتبر عند علماء أصول الفقه، وقادر على استيعاب ومعالجة المسائل المعاصرة، ومن ضمنها: عقد التأمين التعاوني الذي بات المجتمع يحتاج إليه. ثم خاتمة بأهم النتائج التي توصلنا إليها.

Anahtar Kelimeler

الملخص, الربوي, التجاري

Çağımızda İslami İktisada Dönüşümde Örnek Olarak Münasib-i Mürselin Yardımlaşma Sigortasının Değerlendirilmesinde Kullanılması

Öz

Bu araştırma, fıkıh usulü delillerinden olan münasib-i mürselin, yardımlaşma sgortasının hükmünü belirleme konusundaki uygulamalarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Yardımlaşma sigortaları, faizli ticari sigortaların şer’i alternatifi konumundadır. Araştırma, münasib-i mürselin sözlük ve ıstılahi anlamalarını, fıkıh usulcülerinin bu delille istidlale dair görüşlerini, günümüzde münasib-i mürselin kullanıldığı alanları ihtiva etmektedir. Yine yardımlaşma sigortasının sözlük ve ıstılahi anlamını, konuyla ilgili fukahanın ihtilaf sebeplerini ve bu konuda konulan prensipleri, münasib-i mürselin usulcülere göre makbul bir delil oluşu ve çağdaş meselelerde çözüm amaçlı olarak kullanımını ele almaktadı. Makale, varılan sonuçların listelendiği bir sonuç bölümüyle bitmektedir.

 

Anahtar Kelimeler

Çağımızda, İslami, İktisada

Kaynakça

• KAYNAKÇA (Latin Harfleriyle)
• Ahmed Salim Mülhim, İadetü’t-Te’min ve Tatbikatuha fi Şerikati’t-Te’mîni’l-İslami, Daru’n-Nefâis li’n-Neşr, Amman/Ürdün 2004
• Ali b. Muhammed el-Cum’a, Mu’cemu’l-Mustalahâti’l-İktisadiyye ve’l-İslamiyye, 1. bs, Riyad 1421/2000
• el-Amidi, eş-Şeyh el-İmam el-Allâme Seyfeddin Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Salim (v.631), el-İhkam fî Usûli'l-Ahkâm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut/Lübnan 1400/1980
• Beytu’t-temvîli’l-Kuveytî, Karârât ve Tavsiyâti’n-nedveti’l-fıkhiyyeti’r-rabia, Kuveyt 1995.
• Cemalettin Abdurrahim el-Esnevî, Şerhu’l-Bedhaşî, mea Şerhı’l-Esnevî, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut/Lübnan 1420/1999
• el-Huveynî, Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf, el-Burhan fi Usûl’il-Fıkh, thk. Abdülazim ed-Deyb, Vizâratü’l-Evkâfi’l-Katariyye, Katar 1399
• Fahrettin er-Razi, Muhammed b. Ömer, el-Mahsûl fi Ilmi Usuli’l-Fıkh, thk. Taha Cabir el-Ulvani, Ümmü’l-Kura Üni, Mekke 1399/1979
• Garib el-Cemâl, et-Te’mîn fi’ş-Şeriatil İslamiyye ve’l-Kanuniyye, Dâru’l-Fikr, Lübnan/Beyrut 1975
• el-Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, Beyrut ty.
• Hasan Ali eş-Şazelî, “Et-Te’mînu’t-Teâvünî el-İslâmî, Hakîkatuhu, En-vâuhu ve Meşruıyyetuhu”, Yardımlaşma Sigortası, Boyutları, Uzantıları ve İslam Şeriatının Bakışı Kongresi 11-13 Nisan 2010, Ürdün Üni, Uluslarası İslam Fıkhı Topluluğu, İslam Eğitim İlim ve Kültür Konferansı, İslami Eğitim ve Araştırmalar Enstitüsü, Amman/Ürdün 2010
• Hüseyin Hamid Hassan, Nazariyyetu’l-Maslahat fi’l-Fıkhi’l-İslami, Mektebetü’l-Mütenebbi, Mısır 1981
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l-Arab, 3. bs, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut/Lüban 1993
• İbnü’l-Hacib, Osman b. Ömer b. Ebî Bekr, Muhtasaru Müntehâ Mea’ Şerhı’l-Adud, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1326
• İzzettin b. Abdilaziz b. Abdusselam, Kavâ’idu’l-Ahkâm fi Mesâlıhı’l-Enâm, Müessesetu’r-Reyyân, 1990
• el-Kaddafi İzzet el-Ğananîm, et-Te’mînu’t-Teavüni Mefhumuhu, Te’sıluhu’ş-Şer’ıyyu, Davâbituhu, “Et-Te’mînu’t-Teâvünî el-İslâmî, Hakîkatuhu, Envâuhu ve Meşruıyyetuhu”, Yardımlaşma Sigortası, Boyut-ları, Uzantıları ve İslam Şeriatının Bakışı Kongresi 11-13 Nisan 2010, Ürdün Üni, Uluslarası İslam Fıkhı Topluluğu, İslam Eğitim İlim ve Kültür Kon-feransı, İslami Eğitim ve Araştırmalar Enstitüsü, Amman/Ürdün 2010
• el-Karâfî, Şihabüddin b. el-Abbas Ahmed, Şerhu Tenkîhı’l-Fusûl li İhtisâri’l-Mahsûl fi’l-Usûl, thk. Taha Abdurrauf Sa’d, Dâru’l-Fikr, Beyrut ty.
• Komisyon, Karâr Rakam 200 bi şe’ni’l-ahkâm ve’d-davâbıtı’ş-şer’iyye li üsüsi’t-temîni’t-teâvüni, Mecmau’l-fıkhi’l-İslâmî, 21. Dönem, 18-22 Kasım 2013, Riyad
• Komisyon, Sıyağ Mübtekira li’t-temvîli’l-masrafiyyi’l-İslâmi (I. Uluslararası Sempozyum Kitabı), Câmiatü Âli’l-beyt, Ürdün 2011.
• Komisyon, Evrâku mü’temeru’l-mesâlihi’l-mürsele ve tatbîkatuha’l-muâsara, Mecelletü Mecmai’l-fıkhi’l-İslâmi, Sayı: 15, 1425/2004, Mekke.
• Kutup Mustafa Sanu, “el-Mesâlihu’l-Mürsele ve Tatbikuha’l-Muâsıra”, Mecelletu Mecmeı Fıkhi’l-İslami, sy. 15, Cidde 1425/2004
• Muhammed Abdülmün’im el-Cemal, Mevsuatu’l- İktisâdi’l-İslami, Dâru’l-Kitabi’l-Lübnânî, Beyrut/Lübnan 1400/1980
• Muhammed b. Muhammed Ebu Hamid, el-Menhul min Ta’lîkâti’l-Usûl, thk. Muhammed Hasan Haytu, Müessesetu’r-Risale, Beyrut/Lübnan
• Muhammed Biltacî, Akdu’t-Te’mîn min Vecheti’l-Fıkhi’l-İslami, Mektebetu’ş-Şebâb, Kahire/Mısır 1994
• Muhammed Osman Şibbîr, Fetâvâ Hey’eti’r-Rekabeti’ş-Şer’ıyyeti libenk Faysal el-İslami es-Sudani, 4. bs, Dâru’n-Nefâis, Ürdün 1422/2001
• Muhammed Süleyman el-Eşraf, Buhus Fıkhiyye fî Kazayâ İktisadiyye, Dâru’n-Nefâis, Amman 1418/1998
• Mustafa Ahmed ez-Zerkâ, Nizâmu’t-Te’mîn (Hakikatuhu- ve’r-Ra’yu’ş-Şer’ıyyu Fîh), 1. bs, Müessesetu’r-Risale, Beyrut/Lübnan 1404/1984
• Necmettin et-Tûfî, Şerhu Muhtasari’r-Ravza fi Usuli’l-Fıkh, thk. İbrahim b. Abdullah b. Muhammed Al-i İbrahim, Müessesetu’r-Risale, Beyrut/Lübnan 1410/1990
• Nurettin el-Hadîmî, el-İctihâdu’l-Mekâsıdî, Hucciyyetühü, Davabıtu-hu, Mecâlâtuhu, Vizârâtu’l-Evkâf ve Şuûnu’l-İslâmiyye, sayı: 65-66, Katar 1418/1998
• Refik Yunus el-Mısrî, el-Hatar ve’t-Te’mîn, 1. bs, Dâru’l-Kalem, Dımaşk/Suriye 1422/2001
• eş-Şatıbi, Ebû İshak İbrâhim b. Musa b. Muhammed el-Gırnati, el-İ'tisam, thk. Selim Abdu’l-Hilâlî, Dâru İbn Affân li’n-Neşr ve’t-Tevz’i’, 1. bsk, 1417/1997
• es-Serahsi, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Ebu Muhammed, el-Mebsut, Dâru-l-Fikr, Lübnan/Beyrut
• Süleyman b. Abdülkavî et-Tûfî, Şerhu Hadîsi La Darara ve La Dırâr, 1. bs, Müessesetu’r-Risale, Beyrut/Lübnan
• Süleyman b. İbrahim Sinyan, et-Te’min ve Ahkamuhu, Dâru’l-Avâsımi’l-Muhtelife, Riyad 1414/1993
• Tahir b. Âşûr, Tefsiru et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Dâru Sahnûn li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Tunus 1999
• Vehbe’z-Zuhaylî, Mefhûmu’t-Te’mîni’t-Teâvünî-Dirase Mukarene, “Et-Te’mînu’t-Teâvünî el-İslâmî, Hakîkatuhu, Envâuhu ve Meşruıyyetuhu”, Yardımlaşma Sigortası, Boyutları, Uzantıları ve İslam Şeriatının Bakışı Kon-gresi 11-13 Nisan 2010, Ürdün Üni, Uluslarası İslam Fıkhı Topluluğu, İslam Eğitim İlim ve Kültür Konferansı, İslami Eğitim ve Araştırmalar Enstitüsü, Amman/Ürdün 2010
• ez-Zebidi, Murtaza el-Hüseynî, Tâcü'l-Arûs min Cevâhiri'l-Kâmûs, thk. Abdülaziz Mutır, haz. Abdüssettar Ahmed Ferrac, 2. bsk, Vizaretü'l-İ’lam, Matbaatu Hükümeti’l-Kuveyt, Kuveyt 1414/1994
• Zencani, Ebü'l-Menakıb Şehabeddin b. Ahmed b. Mahmûd (v. 656/1258), Tahricü'l-Furu' Ale'l-Usul, thk. Muhammed Edib Salih, Matbaatu Câmiati Dımaşk, Dımaşk 1382/1962
• ez-Zerkeşi, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahadır b. Ab-dullah, Bahru'l-Muhit fî Usuli'l-Fıkh, thr. Abdüssettar Ebu Gudde, haz. Abdülkadir el-Ani, Vizaratu'l-Evkâf ve'ş-Şuûni’l-İslamiyye, 2. bsk, Kuveyt 1992
• Zerkâ, Muhammed Enes Mustafa, “Nazra iktisâdiyye islâmiyye ilâ hamsi kadâyâ fi’t-te’mîni’t-teâvünî”, Müessesâtü’t-te’mîni’t-tekâfülî ve’t-te’minü’t-taklîdî beyne’l-üsüsi’n-nazariyye ve’t-tecrübiyyeti’t-tatbîkiyye (Sempozyum), Camiatü Ferhat Abbas, 25-26 Nisan 2011, Cezayir.