KİTAP KAPAĞI TASARIMLARINDA KULLANILAN PROPAGANDA TAKTİKLERİ: KİŞİSEL GELİŞİM KİTAPLARI ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 23, 30.06.2025

Merve Ersan , Harika Bahar Öztok

https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1442465

Öz

Bireylerin potansiyellerini gerçekleştirmeleri, daha tatmin edici bir yaşam sürmeleri ve profesyonel gelişimleri gibi konulara odaklanan kişisel gelişim sektörü; bireysel güçlenme, pozitif düşünce, iyimserlik, başarı ve performans, cinsiyete dayalı rol beklentileri gibi belirli ideolojik çerçevelere dayanmaktadır. Bu sektörün önemli bir parçası olan kişisel gelişim kitapları; bu ideolojik temeller üzerine inşa edilmiş dünya görüşlerini çeşitli propagandalar vasıtasıyla sunarak benimsetmeye çalışmaktadır. Bu çalışmada, kişisel gelişim kitapları kapaklarında amacı okurları etkileme ve satın alma konusunda ikna etme olan propaganda taktikleri incelenmiştir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Türkiye’de basılmış otuz altı farklı kitap kapağı kişisel gelişim alanının çeşitliliği bağlamında amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Seçilen kapaklar, tespit edilen 12 farklı propaganda taktiğine göre gruplandırılarak betimsel analiz ile detaylı olarak incelenmiştir. Yapılan incelemelerde her bir kapak tasarımında en az bir çeşit propaganda taktiğinin kullanıldığı, özellikle annelik, para ve kariyer gibi rekabetin çok olduğu alanlarda taktik sayısının artabildiği görülmüştür. Her sözcüğün bir amaca hizmet edecek şekilde özenle seçildiği, sözcüklerin yeterli görülmediği durumlarda ünlü fotoğraflarından ya da promosyon taktiklerinden faydalanıldığı; sürü ve özdeşlik kavramları üzerinde durulurken psikolojik ve sosyolojik alanlardan destek alındığı görülmüştür. Ayrıca gelişim ve ilerleme mitleri, yaşam tarzı mitleri, beğenilme mitleri, modern aile ve ataerkil toplum mitlerinin yeniden üretildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Propaganda , ikna , propaganda taktikleri , kişisel gelişim kitapları , kitap kapağı.

PROPAGANDA TACTICS IN BOOK COVER DESIGNS: A CASE STUDY OF SELF-HELP BOOKS

Öz

The self-help sector, which focuses on individuals realizing their potentials, leading more satisfying lives, and enhancing their professional development, is essentially grounded in specific ideological frameworks. Personal development books, which have been an integral part of this sector, attempt to propagate and instill worldviews constructed upon these ideological foundations through various forms of propaganda. This study examines propaganda tactics employed on the covers of self-help books with the aim of influencing readers and persuading them to make purchases. The document analysis method, a qualitative research approach, is utilized in this study. Thirty-six different book covers published in Turkey, are purposively sampled to represent the diversity of the personal development field. The selected covers are grouped and meticulously analyzed through descriptive analysis based on 12 different propaganda tactics identified. The examinations reveales that at least one type of propaganda tactic is employed in each cover design, with the number of tactics increasing, particularly in competitive areas such as motherhood, money, and career. Furthermore, it has been observed that myths of progress, lifestyle, approval, as well as modern family and patriarchal society myths, are being perpetuated.

Anahtar Kelimeler

Propaganda , persuasion , propaganda tactics , book cover. , self-help books,

Kaynakça

• Akengin G. ve Şohoğlu B. (2021). “Grafik Tasarımcı ve Yazar İlişkisi Bağlamında Nesne Kitap”, ulakbilge, (57), 261–271.
• Anderson, C. W. (2021). “Propaganda, misinformation, and histories of media techniques”, Harvard Kennedy School (HKS) Misinformation Review, 2, 1-7.
• Ateş, Ş. (2000). “Bir Siyasal İletişim Tarzı Olan Propagandanın Tanınması ve Propaganda Metinlerinin Çözümlenmesi”, Bilig, (13), 117-131.
• Aziz, A. (2017). Siyasal İletişim. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Bakir, V., Herring, E., Miller, D., & Robinson, P. (2019). “Organized Persuasive Communication: A new conceptual framework for research on public relations, propaganda and promotional culture”, Critical Sociology, 45(3), 311-328.
• Bektaş, A. (1996). Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Çakı, C. (2018). Propaganda (M. Karaca ve C. Çakı içinde). İletişim ve Propaganda (s. 13-44). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Çeken, B. ve Şohoğlu, B. (2021). “Dijital Yayıncılığın Gelişimi Açısından Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Bünyesinde Oluşturulması Planlanan Dergi Tasarım Örneği”, idil, (78) 274–284.
• Çeken, B. ve Yıldız, E. (2015). “Renklerı̇n Reklam Algısı Üzerı̇ndeki Etkı̇sı̇: 2012 Kırmızı Reklam Ödülleri” sed, 3(2), 129.
• Çifci, M. ve Yıldırım, T. (2012). “Kâşgarlı Mahmud’un Kullandığı Temel Propaganda Teknikleri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, (32), 33-41.
• Daniel-Watanabe L., Fletcher PC. (2022). “Are Fear and Anxiety Truly Distinct?”, Biological Psychiatry: Global Open Science, 2, 341-349.
• Delil, S. (2021). “Çağdaş Grafik Tasarım Kavramı Olan Retro Grafiklerin Kullanımı:2020 Tokyo Olimpiyatları Resmi Instagram Hesabı Tasarımlarının İncelemesi” International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587-1587) Vol:7, Issue:86; pp:3508-3520
• Değirmenci, F. (2018). “Siyasal İletişimin Öncülü Olarak Siyasal Propaganda”. Lobicilik ve Siyasal İletişim, Atatürk Üniversitesi.
• Eco, U. (2016). Günlük yaşamdan sanata, Çev. Atakay K, İstanbul: Adam Yayınları.
• Ekşi, F. (2011). Kişisel gelişim literatürünün eğitim ve danışma ihtiyacı açısından incelenmesi: kuramsal analitik bir yaklaşım. (Yayınlanmamış) Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Frandsen, F., & Johansen, W. (2020). “Advice on Communicating During Crisis: A Study of Popular Crisis Management Books”, International Journal of Business Communication, 57(2), 260-276.
• Geçikli, F. (2012). “Geçmişten günümüze propaganda kavramı”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2(9), 265- 276.
• Güneş, D. (2022). Kitap kapağı tasarımlarında harfleme uygulamalarının okunurluk açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Gürel, E. ve Özşenler, D. (2021). “Türkiye’de kişisel gelişim yazını: meta-tematik bir analiz”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1096-1116.
• Hongcharu, B. (2019). “Effects of Message Variation and Communication Tools Choices on Consumer Response”. Global Business Review, 20(1), 42-56.
• Kaplan, K. (2017). “Kitapların kapak tasarımlarındaki mesajlarda kullanılan propaganda teknikleri”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1574-1589.
• Karakuş M. (2021). “Gelenekselden dijitale propaganda ve araçlarının dönüşümü”, Selçuk İletişim Dergisi, 14(1), 462-491.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma teknikleri: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Köseoğlu Y. ve Al H. (2013). “Bir Siyasal Propaganda Aracı Olarak Sosyal Medya”. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(3), 103-125.
• Lindbom, T. (2018). Başaklar ve Ayrık Otları, Çev. Baldık, Ö, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Osmay, N. (2003). İnsan Mühendisliği. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Önder, B.A. (2022). Propaganda-Afiş Sanatının İdeolojik Bir Aygıt Olarak Söyleme Tezahürü. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Özdemir, İ. (2010). “Kişisel gelişim kitaplarının eleştirel bir değerlendirmesi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 63-95.
• Pehlivan, Z. (2015). “E-kitaplarda tipografik tasarım önerileri”, Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(15), 91-101.
• Qualter, T. H. (1980). “Propaganda teorisi ve propagandanın gelişimi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1), 255-307.
• Sardoč, M., & Prebilič, V. (2023). “Governing by slogans”. Policy Futures in Education, 21(7), 765-775.
• Sartre, J. P. (2015). Varoluşçuluk, Çev. Bezirci, A. İstanbul: Say Yayınları.
• Schumacher, E.F. (2016). Aklı karışıklar için kılavuz, Çev Özel, M. İstanbul: Küre Yayınları.
• Sevim, B. A. (2013). “Kişisel gelişim kitaplarındaki başarı ideolojisi: Mümin Sekman örneği”., International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 8 (3), 17-35.
• Şengül, S. ve Acar, O. K. (2021). “Türkiye’de kişisel gelişim alanının tarihçesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 219-235.
• Şengül, S. ve Acar, O. K. (2021). “Türkiye’de kişisel gelişim alanının özgünlüğü: Kişisel gelişim kitaplarının içerikleri ve alanın Türk İslam Medeniyeti bağlamında bir değerlendirilmesi”, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (24), 127-149. Vassaf, G. (2018). Cehenneme Övgü, Çev. Gencosman Z. ve Madra, Ö, İstanbul: İletişim Yayınları. Yüksel, A. H. (1994). Oyman, M. (Ed.) İkna Edici İletişim içinde, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırma Vakfı Yayınları, (1), 2-20.